Φώτο: Ἀπό τήν ἀναγόρευση τοῦ Γεωργίου Π. Πατρώνου
σέ Ἄρχοντα Διδάσκαλο τοῦ Εὐαγγελίου τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ.
(φωτ. ο Συντηρητής Έργων Τέχνης, Γιώργος Μουστάκης)
15 Αὐγούστου 2021 ἐκοιμήθη μία μεγάλη, μά σεμνή καί ἀθόρυβη,
μορφή τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας καί τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας,
ὁ Γεώργιος Πέτρου Πατρῶνος, Ὁμότιμος Καθηγητής τῆς
Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἄρχοντας
Γεννήθηκε στό Λέχοβο τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας τόν χειμῶνα τοῦ 1935. Μεγάλωσε μέ πολύ δύσκολες συνθῆκες σέ μία ἐξαιρετικά ταραγμένη περίοδο τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Τό σπίτι του πυρπολύθηκε ἀπό τούς Γερμανούς, κινδύνευσε κατά τόν ἐμφύλιο, ὁ πατέρας του φυλακίστηκε ἀδίκως καί ὁ ἴδιος ἔζησε στίς παιδουπόλεις τῆς Θεσσαλονίκης. Τελείωσε τό Δημοτικό Σχολεῖο τοῦ χωριοῦ του καί μέ μύριες στερήσεις τό Γυμνάσιο Καστοριᾶς.
Ἡ πρώτη του ἐπαφή μέ τή διδασκαλία ἦρθε ἐνῶ ἀκόμη ἦταν μαθητής στό Γυμνάσιο. Δραστήριος, φιλομαθής, ἔξυπνος, μέ θάρρος καί ἐντυπωσιακή προσωπικότητα πρωτοστατοῦσε στήν κίνηση τῶν Κατηχητικῶν τῆς Καστοριᾶς, διοργανώνοντας διάφορες δράσεις καί ἀναλαμβάνοντας νά κάνει κατηχητικά μαθήματα στούς συμμαθητές του.
Ἄν καί μᾶλλον ἡ κλίση του ἦταν πρός τίς θετικές ἐπιστῆμες, ἀποφάσισε νά γίνει θεολόγος ἐντασσόμενος, παράλληλα, ὡς δόκιμο μέλος, στήν ἀκμάζουσα τότε Ἀδελφότητα Θεολόγων «Ἡ Ζωή», ἐργαζόμενος σκληρότατα στά γραφεῖα καί στό κατηχητικό ἔργο καθ᾿ ὅλη τήν παραμονή του σέ αὐτή.
Στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿60 ἀποχώρησε ἀπό τήν Ἀδελφότητα. Θέλησε νά ἐνισχύσει τίς προσπάθειες τῆς ἱεραποστολῆς στήν Ἀφρική. Μέ αὐτή τήν προοπτική ἔφυγε γιά μεταπτυχιακές σπουδές στήν Ἀγγλία ὅπου παρέμεινε ἀπό τό 1963 μέχρι τό τέλος τοῦ 1965 ἐντρυφώντας στό πεδίο τῆς Ἱεραποστολικῆς καί τῶν Βιβλικῶν Σπουδῶν, ἐργαζόμενος ἐντατικότατα στίς βιβλιοθῆκες τῶν Σχολῶν, στίς ὁποῖες σπούδαζε, καί συγκεντρώνοντας ὑλικό γιά διδακτορική διατριβή μέ προσανατολισμό στά θέματα τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος.
Ἤδη ἀπό ἐκείνη τήν περίοδο εἶχε στραφεῖ στήν ἔρευνα τῆς Ἐσχατολογίας, ἑνός πεδίου πού στή Δυτική Εὐρώπη ἦταν στό ἐπίκεντρο τοῦ ἐνδιαφέροντος, ἐν ἀντιθέσει πρός τήν Ἑλλάδα καί, γενικότερα, τόν Ὀρθόδοξο κόσμο πού ἦταν ἄγνωστο καί στό ὁποῖο ἔγινε ὁ εἰσηγητής τῆς σχετικῆς προβληματικῆς. Μέ μιά φράση οἱ ἐσχατολογικές σπουδές στήν Ἑλλάδα χωρίζονται στήν πρό καί μετά τόν Πατρῶνο ἐποχή.
Τόν Δεκέμβριο τοῦ 1965 διέκοψε τίς σπουδές του στήν Ἀγγλία καί παρουσιάστηκε στήν Καστοριά, ὅπου διορίσθηκε Καθηγητής στή Μέση Ἐκπαίδευση. Τά τέσσερα χρόνια πού παρέμεινε στή θέση αὐτή ἄφησε εὐδιάκριτο τό ἀποτύπωμά του, ὄχι μόνο στό σχολεῖο καί στόν μαθητικό χῶρο, ἀλλά σέ ὁλόκληρη τήν τοπική κοινωνία διοργανώνοντας τίς περίφημες Μαθητικές Διαλέξεις, στίς ὁποῖες παρουσίαζε σειρά συγχρόνων κοινωνικῶν, λογοτεχνικῶν, πολιτιστικῶν, θεολογικῶν καί ἄλλων θεμάτων, μέ προοδευτικό πνεῦμα καί σεβασμό στόν ἀκροατή.
Τό ἀποτέλεσμα ἦταν οἱ διαλέξεις τοῦ νεαροῦ θεολόγου Πατρώνου νά ἀποτελοῦν τό πολιτιστικό γεγονός τῆς πόλεως καί ὁ ἴδιος, δίχως νά τό ἐπιδιώκει, νά βρίσκεται στό ἐπίκεντρο τῆς προσοχῆς.Κατά τή διάρκεια τῆς θητείας του στό Γυμνάσιο Καστοριᾶς ξεκίνησε νέο κύκλο μεταπτυχιακῶν σπουδῶν στό Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ἀξιοποιώντας τήν ἐμπειρία καί τό ὑλικό πού εἶχε συγκεντρώσει στήν Ἀγγλία.
Τό 1970, ἔγγαμος πλέον, κατέβηκε στήν Ἀθήνα ἐργαζόμενος δίπλα στόν Καθηγητή Σάββα Ἀγουρίδη, τόν ὁποῖο σεβόταν καί τιμοῦσε μέχρι τό τέλος.
Τό 1975 ἀναγορεύθηκε διδάκτωρ μέ διατριβή πού πραγματεύεται τό θέμα Ἱστορία καί Ἐσχατολογία στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (ἀπετέλεσε τομή στή σχετική ἔρευνα) καί τό ἑπόμενο ἔτος διορίσθηκε ἐπιμελητής.
Ἐπίκουρος ἔγινε τό 1984, Ἀναπληρωτής τό 1987 καί Τακτικός τό 1991. Ἀφυπηρέττησε τό 2002.
Κατά τήν πανεπιστημιακή θητεία του διακρίθηκε γιά τήν ἱκανότητα τῆς διδασκαλίας, τήν εὐθύτητα καί τήν εὐγένειά του. Ἦταν πολύ ἀγαπητός στούς φοιτητές, προσηνής, φιλικός, πάντοτε μέ τό χαμόγελο καί τόν καλό λόγο.
Ὀξυδερκής ἑρμηνευτής, ἀκούραστος ἐρευνητής, πολυγραφότατος μελετητής. Τά βιβλία του εἶναι δεκάδες, τά ἄρθρα του ἑκατοντάδες, τά κηρύγματα καί οἱ ὁμιλίες του χιλιάδες. Ἔχεις τήν αἴσθηση ὅτι ποτέ δέν ἔλεγε ὄχι σέ κανέναν ἀποδεχόμενος ἀμέτρητες προσκλήσεις σέ συνέδρια, ἱερατικές συνάξεις, κύκλους μελέτης Ἁγίας Γραφῆς, ἐνοριακές συντροφιές, φροντιστήρια κατηχητῶν, παρέες φίλων καί παλαιῶν μαθητῶν του.
Τό γραφεῖο του ἦταν πάντοτε ἀνοικτό καί γεμᾶτο φοιτητές. Ποτέ δέ κουραζόταν νά μιλᾶ, νά συζητᾶ, νά ἐξηγεῖ… Εἶχε πάθος γιά τή διδασκαλία, ἀπόλυτο σεβασμό στόν συνομιλητή του, ἀνοχή στούς συναδέλφους του καί ἔλεγε μέ θάρρος καί σοβαρότητα τή γνώμη του.
Ἀναμφίβολα, τό πιό δυνατό του σημεῖο ἦταν ἡ διδασκαλία· ἡ παρουσία του στό ἀμφιθέατρο. Τρέχαμε νά τόν ἀκούσουμε μέ πάθος. Σέ κάθε μάθημα περιμέναμε κάτι καινούργιο νά μᾶς πεῖ. Δέν ἔμενε ποτέ στά βιβλία του, τά ὁποῖα ἦταν πρωτότυπα καί πολύ ἐνδιαφέροντα, ἀλλά πάντοτε ἔκανε ἕνα παράλληλο μάθημα στηριγμένο στίς πιό πρόσφατες μελέτες καί στά τελευταῖα συμπεράσματά του. Ἔτσι ὁ φοιτητής ἐπωφελοῦνταν διπλά: στό ἀμφιθέατρο ἀπό τήν προφορική διδασκαλία καί στίς ἐξετάσεις ἀπό τή μελέτη τοῦ συγγράμματος.
Τά θέματά του ἦταν πάντοτε σύγχρονα καί ἄκρως ἐνδιαφέροντα: ἱεραποστολή, σχέσεις δύο φύλων, γάμος καί ἀγαμία, ἡ θεολογία στήν καθημερινότητά μας, ἐσχατολογία καί ἱστορία, ἱστορία τῆς Καινῆς Διαθήκης κ.λπ.
Τό ἴδιο ἀκριβῶς καί στό μεταπτυχιακό! Στίς συναντήσεις ἔνιωθες ὅτι βρισκόσουν σέ μία ὄμορφη παρέα, ὅπου αἰσθανόσουν ἄνετα οἰκεῖα καί ἀνθρώπινα, ἀλλά ταυτόχρονα ἐνώπιόν σου ἀνοιγόταν ἕνα ἐντατικό ἐργαστήρι μελέτης, πεδίο συζητήσεων καί συνεχοῦς ἀνταλλαγῆς ἀπόψεων καί θέσεων. Ὁ Πατρῶνος ἔβαζε βαθμούς, ὅπως σέ ὅλους ἦταν γνωστό, ἀλλά στό τέλος τοῦ ἑξαμήνου, μαζί μέ τόν βαθμό, εἶχες ἀποκτήσει πολλά περισσότερα μέ ἀνθρώπινο τρόπο, δίχως καλά καλά νά τό καταλάβεις, σχεδόν χωρίς νά τό ἐπιδιώξεις.
Γι᾿ αὐτόν τόν λόγο γεμίζαμε, ἐπί δεκαετίες, κατά χιλιάδες τά ἀμφιθέατρα καί τόν ἀκούγαμε κρεμασμένοι ἀπό τά χείλη του.
Σημαντικότατο διδακτικό, κατά κυριολεξία ἱεραποστολικό, ἔργο ἀνέπτυξε στήν Ἀφρική, ὅπου διακόνησε σέ συνεργασία μέ τόν Ἀναστάσιο Γιαννουλᾶτο, σημερινό Ἀρχιεπίσκοπο Ἀλβανίας. Τό πέρασμά του ἀπό ἐκεῖ ἦταν καθοριστικό γιά τόν ἴδιο. Ἐφάρμοσε στήν πράξη ὅσα διάβαζε, ὅσα εἶχε μελετήσει, ὅσα γνώριζε ὅτι ἀποτελοῦν τήν καρδιά τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας. Ἦταν ὅμως καθοριστικό καί γιά ὅσους κατήχησε, γιά ὅσους γνώρισε, γιά ὅσους τόν ἄκουσαν νά μιλᾶ καί νά παρουσιάζει μία Ἐκκλησία τῆς ἀγάπης καί τοῦ σεβασμοῦ.
Ὁ ἄμβωνας, ἡ ἕδρα ἦταν τό σπίτι του. Ἦταν ὁ φυσικός του χῶρος. Τά διακόνησε, μέ τόν ἕνα ἤ τόν ἄλλο τρόπο περισσότερο ἀπό ἑβδομήντα χρόνια μέ πάθος, μέ συνέπεια, μέ σεβασμό στόν ἀκροατή.
Ἐνέπνεε τούς φοιτητές του, συνέπαιρνε τό κοινό του, κρατοῦσε ἀμείωτο τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἐκκλησιάσματος.
Παρουσίαζε μία εἰκόνα γιά τή συζυγία καί τήν οἰκογένεια ἐντελῶς διαφορετική ἀπό αὐτή πού οἱ περισσότεροι θεολόγοι καί ἱεροκήρυκες παρουσιάζουν. Μέ ἐπίκεντρο τήν ἀγάπη τοῦ ζεύγους, γιά τήν ὁποία πάντοτε μιλοῦσε ὡς κάτι τό ἱερό, πέρα ἀπό ἀγκυλώσεις καί στείρα ἠθικολογία πού τόσα ἔχει κοστίσει στήν ποιμαντική μας καί τόσα δεινά ἔχει ἐπιφέρει στό ἐκκλησιαστικό σῶμα καί τήν κοινωνία, κατόρθωνε νά μᾶς ἀνοίγει τά μάτια, νά διευρύνει τούς πνευματικούς μας ὁρίζοντες μέ τρόπο ἁπλό, πρακτικό καί ἀνθρώπινο.
Πολλά τοῦ χρωστᾶμε, ὅλοι ἐμεῖς πού εἴχαμε τή χαρά καί τήν τιμή νά μαθητεύσουμε κοντά του καί αὐτές οἱ στιγμές, οἱ πρῶτες μετά τήν ἐκδημία του εἶναι κάπως περίεργες, καθώς κυριαρχοῦν αἰσθήματα, δέν θά ἔλεγα μόνο θλίψεως, μᾶλλον θά ἔλεγα χαρμολύπης. Κι αὐτό διότι σέ ὅλη του τή ζωή ἀγωνίστηκε μέ πίστη στόν Θεό, σεβασμό καί ἀφοσίωση πρός τόν μαθητή/φοιτητή/ἀκροατή, συνέπεια στήν ἀποστολή του, ἀγάπη πρός τήν Παναγία τήν ὁποία θεωροῦσε προστάτιδά του. Καί πράγματι, ὅπως καί ἐκ τῶν ὑστέρων ἀποδεικνύεται ἦταν!
Τόν προστάτευε ἀπό τή γέννησή του, στίς σπουδές του, τόν στήριζε στίς δυσκολίες πού ἀντιμετώπισε καί δέν ἦταν λίγες. Πίσω ἀπό κάθε κρίσιμη καμπή τοῦ βίου του βρισκόταν ἡ Χάρη της. Ἀφηνόταν στά χέρια της μέ ἐμπιστοσύνη κι Ἐκείνη ποτέ δέν τόν ἀπογοήτευσε. Τό ἴδιο συνέβη καί στό τέλος προσφέροντάς του τό ἔσχατο δῶρο: τόν πῆρε μαζί της στούς οὐρανούς κατά τήν Κοίμησή της καί ὁλοκληρώθηκε ἔτσι μία ζωή ἀδιάκοπου ἀγῶνα, συνεχοῦς προσφορᾶς, ἀκάματου μόχθου καί ζωντανῆς ἀγάπης.
Ἂς ἔχει ἀνάπαυση μετά τῶν Ἁγίων! Ἄς εἶναι ἐλαφρύ
► Γεώργιος Πατρώνος: Η κατανόηση της Ανάστασης του Ιησού Χριστού ως συγκεκριμένου ιστορικού γεγονότος
Συγγραφικό έργο. Μεταξύ των έργων του περιλαμβάνονται τα εξής:
• Μεσσιανικαί και εσχατολογικαί προσδοκίαι της μεσοδιαθηκικής περιόδου (200 π.Χ. – 100 μ.Χ.), 1970
• Ο γάμος στη θεολογία και στη ζωή, 1981
• Γνωρίσματα Ορθοδόξου Θεολογίας, 1983
• Η χαρά στην Καινή Διαθήκη, 1983
• Εκκλησία και Κόσμος, 1983
• Η ιστορική πορεία του Ιησού, από τη φάτνη ως τον κενό τάφο, 1991
• Μαθητεία και αποστολικότητα, 1999, 2 τόμοι
• Αγία Γραφή και ιεραποστολή, 2001
• Ιστορία και εσχατολογία, 2001
• Συμμετείχε ακόμη σε συντακτικές ομάδες συγγραφής σχολικών εγχειριδίων του μαθήματος των θρησκευτικών
• Γνωρίσματα Ορθοδόξου Θεολογίας, 1983
• Η χαρά στην Καινή Διαθήκη, 1983
• Εκκλησία και Κόσμος, 1983
• Η ιστορική πορεία του Ιησού, από τη φάτνη ως τον κενό τάφο, 1991
• Μαθητεία και αποστολικότητα, 1999, 2 τόμοι
• Αγία Γραφή και ιεραποστολή, 2001
• Ιστορία και εσχατολογία, 2001
• Συμμετείχε ακόμη σε συντακτικές ομάδες συγγραφής σχολικών εγχειριδίων του μαθήματος των θρησκευτικών
Συζητώντας για τα έσχατα...
Ἀπό τήν ἀναγόρευση τοῦ Γεωργίου Π. Πατρώνου
σέ Ἄρχοντα Διδάσκαλο τοῦ Εὐαγγελίου τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ.
Μαζί μέ τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου καί
Νισύρου κ. Ναθαναήλ, μαθητή καί φίλο του, ὁ ὁποῖος
μετά ἀπό ἐντολή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ.κ. Βαρθολομαίου, ἔκανε τήν ἀναγόρευση
(φωτ. ο Συντηρητής Έργων Τέχνης, Γεώργιος Μουστάκης)
Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση 80 ετών βίου προσφοράς του Άρχοντος Διδασκάλου του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Ομοτίμου καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Πατρώνου και των 40 ετών από την πρώτη έκδοση της διδακτορικής του διατριβής.
Την τρίτη στη σειρά Κυριακή του Τριωδίου διαβάζεται το ευαγγέλιο της κρίσεως. Κατά την ημέρα αυτή «μνείαν ποιούμεθα τῆς Δευτέρας καὶ ἀδεκάστου Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Τί λέει με δυο λόγια το ευαγγέλιο αυτό; Αν δεν δεις στο πρόσωπο του συνανθρώπου σου το πρόσωπο του Θεού σου δεν θα σε γνωρίζει ο Θεός την ώρα που θα παρουσιαστείς μπροστά του και θα ζητήσεις το έλεος και την αγάπη του.
Δηλαδή;
Ποια σχέση μπορεί να έχει η μέλλουσα κρίση με το παρόν που ζούμε ως πολίτες του κόσμου, εν χρόνῳ και τόπῳ;
Στο σημείο αυτό εντοπίζεται μία ενδιαφέρουσα παράμετρος της παραβολής της κρίσεως: η προσδοκία των εσχάτων.
Συνήθης ερώτηση ημών των ορθοδόξων είναι «τί είναι τα έσχατα;» ή «πότε θα έρθουν τα έσχατα;» ή «τί θα γίνει στα έσχατα;»
Στη δυτική θεολογική γραμματεία, ιδιαίτερα από το τέλος του 19ου αιώνα και έπειτα, έχει γίνει πολύς λόγος για την εσχατολογία και για τη σχέση της με το παρόν. Έχουν γραφεί πολλά και συνεχίζουν να γράφονται. Στον ορθόδοξο κόσμο ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με το θέμα αυτό παρουσιάζει η διδακτορική διατριβή του ομοτίμου, σήμερα, καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Πατρώνου, με τίτλο «Σχέσις παρόντος και μέλλοντος εις την περί βασιλείας του Θεού διδασκαλίαν της Ορθοδόξου θεολογίας» (1975). Στο έργο του αυτό, το οποίο επανεξεδόθη ξαναδουλεμένο από τον καθηγητή με τον τίτλο «Ιστορία και εσχατολογία στη Βασιλεία του Θεού» (2002), ο συγγραφέας, μετά από εξαντλητική μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, ομαδοποίησε τις κυρίαρχες τάσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας ως ακολούθως:
Ο Albert Schweitzer, ο οποίος εισηγήθηκε μια εσχατολογία αποσυνδεδεμένη από το παρόν, μία «μελλοντική εσχατολογία», η οποία προσβλέπει στο μέλλον και κατ᾿ ανάγκη αποκόπτει την προσδοκία της σωτηρίας από το παρόν και την προσφορά του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Ο C. H. Dodd, με τη σειρά του, εστίασε στη σημασία και σπουδαιότητα για τον άνθρωπο όσων είχαν ήδη γίνει από το Θεό για τη σωτηρία του πλάσματός του. Η προσέγγιση αυτή που χαρακτηρίζεται ως «πραγματοποιηθείσα εσχατολογία» θεωρεί ότι το εσχατολογικό γεγονός έχει ήδη συντελεστεί εντός μας. Η προσέγγιση αυτή θεωρεί ότι η ενσάρκωση του Χριστού έχει εκπληρώσει κάθε προσδοκία εσχατολογικής ελπίδας.
Κατοπινές προσπάθειες, να προσδιοριστεί η έννοια της εσχατολογίας, έγιναν με σκοπό να περιοριστούν οι αδυναμίες των δύο κατευθύνσεων που αναφέραμε και να καλύψουν τα κενά τους. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται ο E. von Dobschütz με την πρόταση της «μετασχηματιζόμενης εσχατολογίας», η οποία παρουσιάζει την Βασιλεία του Θεού ως μία άχρονη ηθική πραγματικότητα, αλλά και η σύνθεση των Jeremias, W. G. Kümmel και Oscar Cullmann με την «εσχατολογία σε πορεία πραγματοποίησης», οι οποίοι φέρνουν την έλευση της Βασιλείας εγγύς και τη συσχετίζουν με την επί γης παρουσία του Κυρίου. Ο Oscar Cullmann, ιδιαίτερα, τονίζει την αλληλουχία, την ενότητα και τη στενότατη σχέση ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Ο Rudolf Βultmann, από την άλλη, σημειώνει ότι η Βασιλεία των Ουρανών είναι γεγονός του παρόντος και του μέλλοντος. Εντοπίζεται σε κάθε στιγμή, σε κάθε επιλογή του ανθρώπου, ο οποίος αντικρίζει τα έσχατα.
Ενδιαφέρον για την ιστορία του θέματος έχει η πρόταση του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, ο οποίος, σαφώς επηρεασμένος από την ορθόδοξη παράδοση, μιλά για «εγκαινιασθείσα εσχατολογία» που βασίζεται στο παρόν, αλλά με μία έντονη γεύση/προοπτική μέλλοντος. Τα έσχατα έχουν ξεκινήσει. Βασίζονται στο παρόν, αλλά στρέφονται στο μέλλον.
Ο κατά πάντα αγαπητός ομότιμος καθηγητής Γεώργιος Πατρώνος με τη διδακτορική του διατριβή μετά από προσεκτική μελέτη της βιβλιογραφίας και της πατερικής παραγωγής προχώρησε στην πρόταση ενός νέου όρου, ο οποίος εκτιμά –και έχει δίκαιο- ότι εκφράζει ορθότερα και ακριβέστερα την ορθόδοξη θεολογία περί των εσχάτων. Ο όρος αυτός είναι «λειτουργική εσχατολογία».
Ο όρος «λειτουργική» κατανοείται όχι σε σχέση με την επιστήμη της λειτουργικής, αλλά σε σχέση με τη διδασκαλία της Εκκλησίας ότι με την Πεντηκοστή ξεκίνησε η νέα περίοδος της ιστορίας της δημιουργίας, «εκείνη της εσχατολογίας της ογδόης ημέρας», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, δηλ. της αιωνιότητας.
Η πρόταση του Γ. Πατρώνου διατηρεί τη φρεσκάδα και τη σπουδαιότητά της ακόμη και σήμερα, καθώς απαντά στα ερωτήματα όσων προσπάθησαν στο παρελθόν να προσεγγίσουν το θέμα των εσχάτων υπερβαίνοντας τα προβλήματα που γεννούσαν ή κουβαλούσαν οι θεωρίες τους.
Η βασιλεία του Θεού είναι παρούσα και μέλλουσα πραγματικότητα. Τα έσχατα, όπως διαπιστώνουμε και από την ευαγγελική περικοπή της κρίσεως, αποτελούν καίριο στοιχείο του Κυριακού κηρύγματος: η προοπτική των εσχάτων θεμελιώνεται στο παρόν. Ο λόγος περί εσχάτων δεν είναι μία μελλοντολογική συζήτηση ή ουτοπική αναφορά, αλλά βασίζεται εδραία στην πορεία προς τη Βασιλεία του Θεού, όπως εγκαινιάστηκε με την παρουσία του Χριστού στον κόσμο μας και όπως τη ζούμε στην Εκκλησία, σε κάθε Θεία Λειτουργία, όταν ευλογούμε τη Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος όχι σαν μία θεατρική παράσταση, σαν μία θρησκευτική τελετή, αλλά ως ένα παράθυρο στον Παράδεισο, στη Βασιλεία που είναι παρούσα κατά τη διάρκεια του μυστηρίου. Η χάρη την οποία σκορπίζουν απλόχερα στον κόσμο μας τα μυστήρια μάς δίνει τη δυνατότητα να ζούμε τα έσχατα ήδη από εδώ! Μέσα στον χώρο της Εκκλησίας ο χρόνος συστέλλεται και οι τρεις διαστάσεις γίνονται μία.
Δεν είναι παράξενο ότι ο καθ. Γ. Πατρώνος μετά τη διατριβή του και την πρόταση του όρου «λειτουργική εσχατολογία» ασχολήθηκε ιδιαίτερα στις μελέτες του με το βιβλίο των Πράξεων και την ιστορία της Καινής Διαθήκης, αλλά και θέματα του γάμου, πάντοτε με έναν τρόπο που υπογράμμιζε αυτό ακριβώς: μέσα στο χώρο της Εκκλησίας ζούμε «σήμερον» το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Το παρόν αποκτά μία προοπτική αιωνιότητας. Η σωτηρία είναι παρούσα. Η Εκκλησία υπάρχει ως μία εσχατολογική κοινωνία.
Η Βασιλεία του Θεού «ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» (Λκ. 17:21). Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, ούτε είναι μία ουτοπία, αλλά έχει ξεκινήσει να μεταμορφώνει τον άνθρωπο και την κτίση ολόκληρη, με έναν σταθερό, γλυκό, αθόρυβο και διακριτικό τρόπο. Αυτό διαπιστώνεται έντονα στο βιβλίο των Πράξεων Αποστόλων, όπου η χάρις του Θεού ενεργεί μέσα στην ιστορία μετατρέποντας το διωγμό σε ευλογία και την ήττα σε νίκη, δηλώνοντας την παρουσία του Θεού στην ιστορία.
Εδώ και χρόνια, έχοντας ακούσει τον σεβαστό καθηγητή να αναπτύσσει στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο αυτά τα θέματα εντυπωσιαστήκαμε από την διαφορετική προοπτική που μπορεί να δώσει η ορθόδοξη προσέγγιση στη ζωή του ανθρώπου.
Η προσέγγιση του Γ. Πατρώνου για την «λειτουργική εσχατολογία» μάς επιτρέπει να προτείνουμε έναν νέο όρο, με ακριβώς το ίδιο περιεχόμενο με του καθηγητού μας. Φρονούμε ότι ο όρος «λειτουργούσα εσχατολογία» αποδίδει ακριβέστερα το σκεπτικό του καθηγητού μας, καθώς τονίζει τη διάρκεια «ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος», η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο του κηρύγματος του Χριστού και της πνευματικής ζωής του χριστιανού.
Επίσης, δεν παραπέμπει στον κλάδο της λειτουργικής, ο οποίος ασχολείται με τη μελέτη της λατρείας και των σχετικών με αυτή. Η Βασιλεία του Θεού λειτουργεί αδιαλείπτως, συνεχώς, προοδεύουσα εντός του ανθρώπου και του κόσμου ανακαινίζοντάς τον και αφθαρτοποιώντας τα σύμπαντα.
Από αγάπη και σεβασμό προς τον καθηγητή θέσαμε στην κρίση του τη σκέψη μας και εκείνος όχι μόνο την αποδέχθηκε, αλλά και μας προέτρεψε να την δημοσιοποιήσουμε.
Ο όρος «λειτουργούσα εσχατολογία» δούλευε στη σκέψη μας από την πρώτη φορά που ακούσαμε τον καθηγητή Γεώργιο Πατρώνο να αναπτύσσει την προσέγγισή του. Τώρα, στα ογδοηκοστά του γενέθλια, ήρθε η ώρα να τον αποδώσουμε ως έναν φόρο τιμής προς αυτόν και ως μία υπόμνηση ότι οι μαθητές του ωφελήθηκαν από τον αγώνα και τον κόπο του, ο καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του.
Τις φωτογραφίες που ακολουθούν «τράβηξε» και επιμελήθηκε
ο Συντηρητής Έργων Τέχνης, Γιώργος Μουστάκης (από εδώ)
Άρχοντας Διδάσκαλος του Ευαγγελίου
Γεώργιος Π. Πατρώνος: Γεννημένος Δάσκαλος
Ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Πατρώνος, μετά από απόφαση του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, χειροθετήθηκε Άρχοντας Διδάσκαλος του Ευαγγελίου της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ, ο οποίος είναι από τους αγαπημένους μαθητές του καθηγητού, στον Ιερό Ναό Αγίας Μαρίνας Ιλισίων, όπου πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου είναι ο Αναπληρ. Καθηγητής του ΑΠΘ πρωτ. π. Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης.
Ο Γιώργος Πατρώνος γεννήθηκε και μεγάλωσε σε πέτρινα χρόνια για την πατρίδα μας και ιδιαίτερα για τη γενέθλιά του μακεδονική γη. Αντιμετωπίζοντας μεγάλες δυσκολίες κατόρθωσε να τελειώσει το γυμνάσιο και έπειτα, μετά από πολλές περιπέτειες ακολουθώντας την καρδιά του, να φθάσει στην Αθήνα για να σπουδάσει. Με προβλήματα και δυσκολίες, έχοντας γνωρίσει τη σκληρότητα της ζωής και του θεολογικού χώρου, κατόρθωσε να ολοκληρώσει με επιτυχία τις σπουδές του και να υπηρετήσει τη θητεία του.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του δούλευε και ασκούσε αδιάκοπα κατηχητικό έργο. Κατηχητής από το 1955, ιεροκήρυκας, δάσκαλος. Η αδιάκοπη δραστηριότητά του, οι απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες έζησε κλόνισαν την υγεία του, αλλά εκείνος δεν το έβαλε κάτω. Ανήσυχο πνεύμα αγωνιούσε να πιάσει το σφυγμό της εποχής του και να νιώσει τι σημαίνει άνθρωπος, τι σημαίνει πίστη, τι σημαίνει αγάπη...
Δραστήριος στο χώρο της εξωτερικής ιεραποστολής, από τα χρόνια της δεκαετίας του ᾿60 μέχρι σήμερα. Φεύγει, σχεδόν χωρίς να το επιθυμεί, για σπουδές στο εξωτερικό, αλλά ταυτόχρονα δεν εγκαταλείπει τον ιεραποστολικό του ζήλο. Επισκέπτεται κατ᾿ επανάληψη την Αφρική διακονώντας σε συνθήκες ένδειας, αλλά και πρωτοχριστιανικής απλότητας.
► Δείτε: Ουγκάντα - Κένυα, η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής (videos)
Προς το τέλος της δεκαετίας του ᾿60 και στις αρχές της δεκαετίας του ᾿70 πολλά αλλάζουν στη ζωή του: διορίζεται καθηγητής στη μέση εκπαίδευση στην Καστοριά όπου αναπτύσσει έντονη κατηχητική δράση, θεμελιωμένη στην αγάπη και στο σεβασμό, σε χρόνια δύσκολα που η ελευθερία και η αξιοπρέπεια καταπατούνται και τα δικαιώματα των μαθητών και των πολιτών ευτελίζονται. Με οργάνωση τακτικών διαλέξεων γνωρίζει στην τοπική κοινωνία τη σύγχρονη ευρωπαϊκή σκέψη προσπαθώντας να απελευθερώσει τους νέους, κυρίως, από τις αγκυλώσεις της άγνοιας και να τους προσφέρει μία σοβαρή κατηχητική παιδεία.
Σύντομα ήλθε ο γάμος, η αποχώρησή του από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και η μετακίνησή του στην Αθήνα ως πανεπιστημιακός βοηθός. Ακολούθησε η περιπέτεια της συγγραφής της διδακτορικής διατριβής του και η αντιμετώπιση άλλων, ιδιαίτερα περίπλοκων και απρόσμενων προβλημάτων, στο χώρο της Θεολογικής Σχολής.
Πέρα από το Πανεπιστήμιο δίδαξε σε πολλούς χώρους: σε εκκλησιαστικές Ακαδημίες, σε φροντιστήρια κατηχητών, σε ιεραποστολικούς συνδέσμους, σε ακροατήρια παιδιών και ενηλίκων, σε ιερούς ναούς ...Παντού! Πρέπει να έκανε χιλιάδες ομιλίες και κηρύγματα και συνεχίζει ακόμη...
Συνηθισμένος να παλεύει με προβλήματα που παρά τη σκληρότητά τους δεν κατάφεραν να τον σκληρύνουν, να τον κάνουν ανάλγητο και να του στερήσουν την αγάπη προς τους φοιτητές και τους γύρω του. Πάντοτε προσηνής, ανοικτός στην επικοινωνία, απλός, πρόσχαρος και ζεστός. Καθηγητής ων, δεν είχε τίποτα από το ύφος των περισσοτέρων βοηθών, οι οποίοι έκλεισαν την ευαισθησία τους στα κλειδιά των ψυχρών πανεπιστημιακών τους γραφείων. Η πόρτα του ήταν πάντοτε ανοικτή για όλους. Η επικοινωνία μαζί του ήταν ευκαιρία για σπουδή που, παρά την επιστημονική του κατάρτιση και την προσεκτική αντιμετώπιση των θεμάτων που προσέγγιζε, ποτέ δεν εκφυλίστηκε σε θεολογία των υποσημειώσεων.
Η διδασκαλία του ανθρώπινη και ουσιαστική! Στο αμφιθέατρο τρέχαμε νιώθοντας ότι νοιάζεται για εμάς και ότι κάτι θα πάρουμε από αυτόν. Η θέρμη με την οποία ομιλούσε για τα θέματα του γάμου, που αποτελούσε ένα από τα πλέον αγαπητά μαθήματα στη σχολή, μας τραβούσε σαν μαγνήτης. Ήταν επιλεγόμενο, αλλά σας βεβαιώνω, αυτό που μας οδηγούσε σε αυτό, δεν ήταν ο καλός βαθμός που προσδοκούσαμε αλλά η εμπειρία να ακούς τον Πατρώνο να μιλά για το γάμο και την αγάπη.
Πάντοτε αντισυμβατικός, με γραφείο απομονωμένο στο υψηλότερο επίπεδο των γραφείων, τουλάχιστον, όταν εμείς είμασταν φοιτητές, τραβούσε το δρόμο του, γεννημένος δάσκαλος.
Το επιστημονικό έργο του σημαντικό και ευρύ, υπερβαίνει τα όρια του συνήθους. Ασκητικός στη ζωή του και αυστηρός με τον εαυτό του ποτέ δεν φοβήθηκε την κριτική. Θυμάμαι, όταν το 2001, ως μεταπτυχιακός φοιτητής του ερμηνευτικού τομέα, ανταποκρινόμενος σε φροντιστηριακή άσκηση άσκησα μία αυστηρή, σχολαστική, κριτική σε κάποιο από τα πιο ενδιαφέροντα και σημαντικά έργα του, με πόση εμφανή χαρά με βαθμολόγησε με «δέκα».
Μετά από την αποχώρησή του από το Πανεπιστήμιο δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να επισκέπτεται ιεραποστολικά την Ελλάδα και το εξωτερικό, να επικοινωνεί με τους παλαιούς φοιτητές του, να τους κατευθύνει στις επιστημονικές τους αναζητήσεις, να τους διδάσκει με τη ζωή και το λόγο του.
Σήμερα, έξι δεκαετίες από την έναρξη της διδακτικής του πορείας συνεχίσει να ασκεί το ίδιο έργο: με την ομιλία του σε μια σύναξη, με τη μελέτη ενός χειρογράφου κάποιου νέου ερευνητή και την διατύπωση των αναγκαίων παρατηρήσεων, με την καθοδήγηση των νέων επιστημόνων, με μια κουβέντα στο τηλέφωνο ή στο σπίτι του.
Γνωρίζοντας τον Γιώργο Πατρώνο πολλά χρόνια τολμώ να ομολογήσω κι εγώ, μαζί με χιλιάδες άλλους φοιτητές του, ότι δάσκαλος γεννήθηκε και δάσκαλος παραμένει μέχρι σήμερα. Κατά συνέπεια ο τίτλος του Άρχοντα Διδασκάλου του Ευαγγελίου δικαίως αποδίδεται σε κάποιον που διδάσκει με τη ζωή του. Σε κάποιον που διδάσκει με αγάπη και πόνο ψυχής υπογραμμίζοντας την προτεραιότητα που πάντοτε δίνει η Εκκλησία στην κατήχηση και στην προσφορά του Ευαγγελικού Λόγου.
Γνωρίζοντας τον Γιώργο Πατρώνο πολλά χρόνια τολμώ να ομολογήσω κι εγώ, μαζί με χιλιάδες άλλους φοιτητές του, ότι δάσκαλος γεννήθηκε και δάσκαλος παραμένει μέχρι σήμερα. Κατά συνέπεια ο τίτλος του Άρχοντα Διδασκάλου του Ευαγγελίου δικαίως αποδίδεται σε κάποιον που διδάσκει με τη ζωή του. Σε κάποιον που διδάσκει με αγάπη και πόνο ψυχής υπογραμμίζοντας την προτεραιότητα που πάντοτε δίνει η Εκκλησία στην κατήχηση και στην προσφορά του Ευαγγελικού Λόγου.
Άξιος!
► Συζητώντας για τα έσχατα: Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση τον φετινό Φεβρουάριο 80 ετών βίου προσφοράς του Άρχοντος Διδασκάλου του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Ομοτίμου καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Πατρώνου και των 40 ετών από την πρώτη έκδοση της διδακτορικής του διατριβής. Διαβάστε περισσότερα »
► Γεννημένος Δάσκαλος. Ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Πατρώνος, μετά από απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, χειροθετήθηκε Άρχοντας Διδάσκαλος του Ευαγγελίου της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας. Η Ακολουθία της χειροθεσίας είναι σύντομη, αλλά η τιμή μεγάλη. Διαβάστε περισσότερα »
► Βιβλίο του Ομ. Καθ. Γιώργου Πατρώνου. Ὁ ὁμότιμος καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Γιῶργος Πατρῶνος, πάντα πρωτοπόρος στὸ θεολογικὸ λόγο του, προκάλεσε για μία ακόμη φορά τὸ ἔντονο ἐνδιαφέρον μας μέσα ἀπὸ τὴ συνεργασία του μὲ τὸν Ραδιοφωνικὸ Σταθμὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος γιὰ τὴν ἔκδοση μιᾶς σειρᾶς ἐκπομπῶν ποὺ ἔγιναν κατὰ τὸ Μάιο τοῦ 2010 στὰ πλαίσια τῆς ἐκπομπῆς «11η πρωινή», μὲ παραγωγὸ τὸν κ. Δημήτρη Κοσμόπουλο καὶ θέμα «Χριστιανισμός: Ἐκκλησία ἢ θρησκεία;» . Διαβάστε περισσότερα »
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου