🟣 Ο Βίος και ο Αγώνας του Παύλου Μελά – Από τον αξιωματικό της Αθήνας στον αντάρτη της Μακεδονίας
1. Πρώτα χρόνια και οικογένεια
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1870 στη Μασσαλία, όπου ο πατέρας του Μιχαήλ Μελάς δραστηριοποιούνταν ως έμπορος. Από μικρός έδειξε ψυχικό σθένος και αίσθημα καθήκοντος. Το 1886 εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων και αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού στις 8 Αυγούστου 1891.
Τον επόμενο χρόνο νυμφεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη (1872-1973), κόρη του πολιτικού Στέφανου Δραγούμη. Μαζί απέκτησαν δύο παιδιά, τον Μιχαήλ Μελά (1894-1950), που έγινε στρατιωτικός, και τη διακεκριμένη χημικό Ζωή Μελά - Ιωαννίδη (1898-1996). Η οικογένειά του ανήκε στην αθηναϊκή αστική τάξη, με επιρροή, πνευματική καλλιέργεια και πατριωτικές παραδόσεις.
2. Η απόφαση για τον Αγώνα
Η ήττα του 1897 υπήρξε καθοριστική για τον Μελά. Τη θεώρησε προσωπική ταπείνωση και πνευματικό χρέος απέναντι στον νεκρό πατέρα του. Η εσωτερική του πάλη μετατράπηκε σε πίστη ότι πρέπει να υπηρετήσει τον τόπο όχι πλέον με άνεση, αλλά με θυσία.
Ο γιος του Μιχαήλ Μελά, βουλευτή και κατόπιν δημάρχου Αθηνών, Παύλος Μελάς, ανθυπολοχαγός, γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη, αφού είχε πραγματοποιήσει δύο αναγνωριστικές αποστολές στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία (τη δεύτερη φορά με το ψευδώνυμο «Παύλος Δέδες»), για να προετοιμάσει το έδαφος, τον Αύγουστο 1904 αποφασίζει, με το ψευδώνυμο «Μίκης Ζέζας», που του θύμιζε τα παιδιά του στην Αθήνα, τον Μίκη (Μιχαήλ) και τη Ζωή, να δημιουργήσει εκεί αντάρτικο σώμα έχοντας 35 άνδρες.
Πριν αναχωρήσει για τη Μακεδονία, επισκέφθηκε τον τάφο του πατέρα του και σημείωσε στα ημερολόγιά του:
«Κάθηµαι ολίγην ώραν παρά το μνήμα του. Αισθάνομαι την ψυχήν του πολύ κοντάν µου. Ενθυμούμαι µε πόσην φωτιά αγαπούσε αυτός την Πατρίδα· ενθυμούμαι ότι ωρκίσθην επί του φερέτρου του να αποθάνω εν ανάγκη υπέρ αυτής... Όλαι αυταί αι σκέψεις µε δίδουν θάρρος και επαναφέρουν ολίγην γαλήνην εις την ψυχήν µου διότι σκέπτομαι ότι και εάν φονευθώ θα επανεύρω την ψυχήν του αγίου εκείνου ανθρώπου...».
Με αυτόν τον όρκο γεννήθηκε ο Μίκης Ζέζας, το ψευδώνυμο που επέλεξε από τα ονόματα των παιδιών του - Μίκης και Ζωή.
Στις 28 Αυγούστου 1904, μαζί με ομάδα Μακεδόνων, Λακώνων και Κρητικών, περνά στα τουρκοκρατούμενα εδάφη. Έτσι αρχίζει ο Μακεδονικός Αγώνας κατά της βουλγαρικής επιβουλής των κομιτατζήδων, γράφοντας μία από τις πιο χρυσές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
3. Ο Αγώνας και η Θυσία στη Μακεδονία
Ως καπετάν Μίκης Ζέζας, ο Παύλος Μελάς ηγήθηκε αντάρτικου σώματος 35 ανδρών. Συνεργάστηκε στενά με τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη και εμψύχωσε τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής.
Ο ίδιος έγραφε:
«Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλη μου την ψυχή και με την ιδέα ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω.»
Ο ελληνικός πληθυσμός εμψυχώθηκε και αγάπησε τον Μίκη Ζέζα. Οι επιτυχίες του εναντίον των Βούλγαρων κομιτατζήδων για μερικούς μήνες ήταν σημαντικές.
Ο αγώνας ήταν διμέτωπος: ενάντια στους κομιτατζήδες και στον τουρκικό στρατό.
Η Πηνελόπη Δέλτα περιγράφει χαρακτηριστικά:
«Oι Τούρκοι αδιαφορούσαν για το αλληλοφάγωμα των Χριστιανών, όχι όμως και για το επαναστατικό κήρυγμα των κομιτατζήδων[…] Με λύσα αλληλοσπαράζουνταν Έλληνες και Βούλγαροι, ποιος να εκτοπίσει τον άλλο από το τουρκοπατημένο έδαφος, όπου έπρεπε ν’ αλληλοπολεμούνται και συνάμα να φυλάγονται από τον κοινό εχθρό, τον τακτικό στρατό του Τούρκου, που αμείλικτα καταδίωκε τ’ αντάρτικα σώματα, είτε Έλληνες ήταν είτε Βούλγαροι.»
(Π. Σ. Δέλτα, Στα μυστικά του Βάλτου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1995)
Στις 13 Οκτωβρίου 1904, ύστερα από προδοσία, ένας από τους οδηγούς του, σε συνεργασία με τον κομιτατζή Μήτρο Βλάχου, ειδοποίησε τους Τούρκους για τις κινήσεις του Μελά.
Όταν οι αντάρτες του Π. Μελά, μετά από αποτυχημένη μάχη, έφτασαν στη Στάτιστα (13 Οκτ. 1904), κυκλώθηκαν από τούρκικο στρατό. Το σώμα του Μελά περικυκλώθηκε στη Στάτιστα. Στη συμπλοκή ο Παύλος Μελάς πληγώθηκε θανάσιμα σε ηλικία 34 ετών.
Η ταφή έγινε πρόχειρα κάπου στην περιοχή, ενώ σύντροφός του προσπαθώντας να κάνει μυστική εκταφή για μεταφορά της σορού στην Καστοριά, κατ' εντολή του Μητροπολίτη, κατάφερε να κόψει βιαστικά το κεφάλι του ήρωα και τάφηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο Πισοδέρι. Το σώμα του μεταφέρθηκε κρυφά στην Καστοριά και τάφηκε στον βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών στην Καστοριά, όπου αναπαύεται και η κάρα του από το 1950. Ο Μητροπολίτης Γερμανός μετέφερε τα οστά του ακέφαλου πια σώματος στην Καστοριά το 1904. Στον ίδιο ναό έχει ταφεί και η σύζυγός του Ναταλία, κατ’ επιθυμίαν της.
Ο Παύλος Μελάς έγινε σύμβολο εθνικής αφύπνισης και πρωτομάρτυρας του Μακεδονικού Αγώνα. Η θυσία του σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη της πορείας που οδήγησε στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.
Δείτε επίσης: Σπάνιο βίντεο National Geographic 1912-13 η μεγάλη εξόρμηση και ο διπλασιασμός της Ελλάδας με πλάνα 1905 έως 1915 στους Βαλκανικούς Πολέμους
Αντάξιοι συνεχιστές του υπήρξαν ο Τέλλος Άγρας, ο Καπετάν Κώττας, ο Νικηφόρος, και πλήθος επώνυμων και ανώνυμων μακεδονομάχων.
Η μνήμη του Μελά τιμάται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά τη 13η Οκτωβρίου, Ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα.
🟣 Ο Θάνατος του Παύλου Μελά και η Αφύπνιση των Συνειδήσεων
Ο θάνατος του Παύλου Μελά, στις 13 Οκτωβρίου 1904, υπήρξε ένα γεγονός που ξεπέρασε τα όρια μιας στρατιωτικής ήττας. Έγινε πνευματική ανάσταση για το έθνος.
Η είδηση του θανάτου του μεταδόθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου και συγκλόνισε όλη την Ελλάδα, λόγω του ακέραιου και αγνού χαρακτήρα του ανδρός, αλλά και του γνωστού ονόματος της οικογένειάς του, που είχε μεγάλους δεσμούς με τη
Μακεδονία και την κοινωνία των Αθηνών. Η θυσία του σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, που κορυφώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.
Ο ευγενής αστός αξιωματικός, ο οποίος είχε εγκαταλείψει την άνεση και τη φήμη του αθηναϊκού κόσμου για να πολεμήσει στα βουνά της Μακεδονίας, μετατράπηκε στο σκληρό αντάρτη Μίκης Ζέζας, που τον σέβονταν και τον υπάκουαν όλοι, ακόμα κι αν δεν εμπιστεύονταν τις στρατηγικές ικανότητές του. Έγινε σύμβολο αυτοθυσίας και πίστης. Η μορφή του πέρασε αμέσως στη συνείδηση των Ελλήνων ως πρωτομάρτυρας του Μακεδονικού Αγώνα.
Ο Ίων Δραγούμης, βαθύτατα συνδεδεμένος με τον Μελά τόσο ως συγγενής όσο και ως συναγωνιστής, έγραψε λόγια που χαράχτηκαν στην εθνική μνήμη:
«O θάνατος του είναι ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου. Ο Θάνατος του ανασταίνει τους κοιμισμένους, ταράζει τούς μαργωμένους, δυναμώνει τους αδύνατους, δροσίζει τους διψασμένους, ο θάνατος του Νέου, ο θάνατος του Ωραίου ο θάνατος του Αντρείου. Ψυχή, ψυχή ωραία, γλυκιά πενταπάρθενη που ερωτεύτηκες το θάνατο δίδαξε μας, ω, μάθε μας να μη πονεί και να μην καίει το αντίκρισμα της αγωνίας σου, ψυχή ωραία πενταπάρθενη».
(Ιων Δραγούμης 1878 - 31 Ιουλ 1920, διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό αγώνα.)
Η θυσία του Μελά σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, καθώς μετά τον θάνατό του εκατοντάδες νέοι από την ελεύθερη Ελλάδα έσπευσαν να πολεμήσουν στη Μακεδονία. Είχε δικαιωθεί η πολιτική του Μακεδονικού Κομιτάτου. Με φιλοπατρία ακολούθησαν νέοι εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα και νέες αντάρτικες ομάδες.
Το παράδειγμά του ενέπνευσε μορφές όπως ο αντάξιος συνεχιστής του αγώνα ο αντάρτης Σαράντος Αγαπηνός ή Τέλλος Άγρας, ο οποίος το 1906, σε μια κάμψη του αγώνα και διάλυσης πολλών αντάρτικων ομάδων, έδρασε δυναμικά στην περιοχή του βάλτου των Γιαννιτσών. Ο Καπετάν Κώττας, ο Νικηφόρος και τόσοι άλλοι που συνέχισαν τον αγώνα για την ελευθερία των σκλαβωμένων περιοχών.
Το 1908 με το κίνημα των Νεοτούρκων και την αναμενόμενη φιλελευθεροποίηση της Τουρκίας ο μακεδονικός αγώνας ατονεί εν αναμονή των εξελίξεων.
🟣 Η «τρέλα» αυτού του έθνους είναι κληρονομική. Μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Όποια σελίδα της Ελληνικής ιστορίας και να δεις σε «τρελούς» θα πέσεις.Αμέτρητα τα παραδείγματα: Μαραθών, Θερμοπύλες, Άλωση, 1821, Μακεδονικός Αγών, 1912-13, Αλμυρά Έρημος, Πίνδος, Ε.Ο.Κ.Α., Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ).
Δυστυχώς, διάφοροι «τρελοί» μας άναβαν πάντα φωτιές. Θεμιστοκλής, Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, Κων. Παλαιολόγος, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς ο τουρκοφάγος, Παύλος Μελάς, Αυξεντίου, Μπελογιάννης, Ηρώ Κωνσταντοπούλου, Παναγούλης, Λαμπράκης, Λέλα Καραγιάννη και τόσοι άλλοι.
Όπως ο ευγενής αστός που μετατράπηκε στο σκληρό αντάρτη Μίκη Ζέζα. 13 Οκτωβρίου του 1904 σκοτώνουν, μετά από προδοσία, σε ηλικία μόλις 34 ετών κι αυτός, τον Αντάρτη Μακεδονομάχο και λοχαγό του Πυροβολικού, Παύλο Μελά.
Η Μέρα του Μακεδονικού Αγώνα τιμάται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την 13η Οκτωβρίου (ημερομηνία θανάτου του Παύλου Μελά το 1904) στη Μακεδονία και τη Θράκη, σύμφωνα με το Βασιλικό Διάταγμα 157 της 25/2/1969 (ΦΕΚ 46/11.3.1969).
Ο Παύλος Μελάς δεν πέθανε στη Στάτιστα· αναστήθηκε στη μνήμη του λαού. Η μορφή του έγινε παράδειγμα ήθους, πίστης και γενναιότητας∙ ένας καθρέφτης για κάθε εποχή όπου η πατρίδα ζητά λιγότερα λόγια και περισσότερη ψυχή.
🟣 Ο Κωστής Παλαμάς για τον Παύλο Μελά – Ο Ύμνος του Ποιητή στον Ήρωα
Ο θάνατος του Παύλου Μελά δεν συγκλόνισε μόνο την ελληνική κοινωνία, αλλά και τους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής. Ανάμεσά τους, ο μεγάλος εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς, που ένιωσε τη θυσία του ως φως μέσα στο σκοτάδι των καιρών και την ύψωσε σε ποιητικό σύμβολο της ελευθερίας. Στο ποίημα «Παύλος Μελάς», ο Παλαμάς δεν γράφει απλώς έναν επικήδειο· γράφει έναν ύμνο στον άνθρωπο που γίνεται αιωνιότητα:
Στον τόπο, που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι.
Πανάλαφρος ο ύπνος σου του Απρίλη τα πουλιά
Σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς λογάκια και φιλιά,
Και να σου φτάνουν του χειμώνα οι καταρράχτες,
Σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολέμου κράχτες.
Πλατειά του ονείρου μας η γη και απόμακρη.
Και γέρνεις Εκεί... και σβεις γοργά.
Ιερή στιγμή. Σαν πιο πλατειά τη δείχνεις,
και τη φέρνεις... Σαν πιο κοντά!» (εδώ)
Ο ποιητής βλέπει στο πρόσωπο του Μελά την ενσάρκωση του Έθνους που αγωνίζεται∙ τον άνθρωπο που με τον θάνατό του διευρύνει τα όρια της ελπίδας. Το ποίημα έγινε σημείο αναφοράς για γενιές Ελλήνων, που είδαν στο φως του Μελά όχι μόνο τον αγώνα της Μακεδονίας, αλλά και τον αγώνα του ίδιου του ανθρώπου για νόημα, πίστη και αξιοπρέπεια.
Δείτε επίσης: Ο Κωστής Παλαμάς και η Μακεδονία στη Φλογέρα του Βασιλιά (ανάλυση και ολόκληρο το βιβλίο)
🟣 Ο Νίκος Λυγερός για τον Παύλο Μελά – Ο αγώνας ως διαχρονική πράξη συνείδησης και ευθύνης απέναντι στην ελευθερία.
Ο στρατηγικός αναλυτής και σύγχρονος στοχαστής Νίκος Λυγερός, ανασυνθέτει με λιτό και δυναμικό λόγο τη μορφή του Παύλου Μελά συνδέοντας τη μακεδονική θυσία του 1904 με τη διαχρονική ευθύνη της ελευθερίας. Λειτουργεί ως φωνή της συνέχειας, που ενώνει το παρελθόν του αγώνα με τη σημερινή ευθύνη της μνήμης.
Μέσα από τον ποιητικό του λόγο, ο Λυγερός μιλά για το φως που δεν σβήνει∙ για τον ήρωα που, ενώ έπεσε, συνεχίζει να εμπνέει συνειδήσεις και να προκαλεί ερωτήματα στους ανθρώπους του σήμερα.
*Ο Νικόλαος (ή Λάκης) Α. Πύρζας (1880 - 1947) ήταν Μακεδονομάχος γεννημένος στη Φλώρινα το 1880. Ήταν από τους πρώτους οπλαρχηγούς που συμμετείχαν στον Μακεδονικό Αγώνα στην περιοχή, μαζί με τους Παύλο Κύρου και Κωνσταντίνο (Κώτα) Χρήστου.
Το Φεβρουάριο του 1904 μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να γνωρίσει τον Παύλο Μελά, έτσι ώστε να οργανωθεί η άμυνα εναντίον των Βουλγάρων που άρχισαν να δρουν στην περιοχή της Φλώρινας. Κατόπιν έγραψε στον Έλληνα πρόξενο της Θεσσαλονίκης, Λάμπρο Κορομηλά για την ανάγκη λήψης μέτρων απέναντι στο Βουλγαρικό κίνδυνο.
Επίσης γνωστοποίησε στον Έλληνα πρόξενο του Μοναστηρίου Σπυρίδωνα Λεβίδη ότι προτίθεται να συγκροτήσει τριακονταμελές ένοπλο σώμα. Ο Παύλος Μελάς τον είχε ως υπαρχηγό του κατά τις τρεις περιοδείες του στη Δυτική Μακεδονία.
Βρέθηκε με το Μελά στη μοιραία συμπλοκή του Οκτωβρίου του 1904, στη Στάτιστα που στοίχισε τη ζωή του τελευταίου.
Λίγο πριν ξεψυχήσει ο Μελάς, ζήτησε από τον Πύρζα να δώσει το σταυρό που φορούσε στη σύζυγό του, και το όπλο του στο γιο του Μίκη. Ο Λάκης Πύρζας εκπλήρωσε την επιθυμία του φίλου του και αρχηγού του και έτσι μετέβη στην Αθήνα, όπου διέμεινε έως τον Ιούνιο του 1904 εργαζόμενος για το Μακεδονικό Κομιτάτο.
Επανήλθε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο του Παύλου Μελά, «Μίκης Ζέζας», υπό τις διαταγές του Γεώργιου Τσόντου (καπετάν Βάρδα). Ήρθε σε ρήξη με τον Κρητικό αξιωματικό και αναγκάστηκε να αποσυρθεί. Μετέβη στην Αίγυπτο και επανήλθε στη Φλώρινα με την απελευθέρωσή της, το 1912.
Πέθανε στη Φλώρινα το 1947.
Πηγές: • Πάνου Παπασταμάτη (1960). Στίλπωνος Π. Κυριακίδου, επιμ. Ο οπλαρχηγός καπετάν Λάκης Πύρζας (έτ. Δ΄, τεύχ. 20ον, 8ον, σ. 80). Φλώρινα: Αριστοτέλης.
• Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (2008). Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press. σελ. 179.
🎬 Η ταινία «Παύλος Μελάς» γυρισμένη στην Καστοριά (1973) - Ο Ήρωας ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη
Η ταινία αυτή είναι σπάνιο ντοκουμέντο και αξίζει να παρουσιαστεί όχι σαν απλή κινηματογραφική πληροφορία, αλλά σαν πολιτισμική συνέχεια του Μακεδονικού Αγώνα, που κράτησε ζωντανή τη μνήμη του Παύλου Μελά στις νεότερες γενιές.
Η μορφή του Παύλου Μελά πέρασε και στη μεγάλη οθόνη το 1973, μέσα από τη σκηνοθεσία του Φιλίππου Φυλακτού, σε μια υπερπαραγωγή για τα δεδομένα του ελληνικού κινηματογράφου. Η ταινία αποτελεί κινηματογραφικό μνημείο αφιερωμένο στον Μακεδονικό Αγώνα και στον άνθρωπο που τον ενσάρκωσε με τη ζωή και τη θυσία του.
🎞️ Περιγραφή και ιστορικό πλαίσιο
Πλούσιο ιστορικό έπος διάρκειας σχεδόν τρεις ώρες (195’), η ταινία ακολουθεί την πορεία του Μελά από τα αθηναϊκά σαλόνια στα σκλαβωμένα βουνά της Μακεδονίας, αποδίδοντας με αυθεντικά σκηνικά, κοστούμια και γυρίσματα στους πραγματικούς τόπους την ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου η ελευθερία δεν ήταν δικαίωμα, αλλά όνειρο.
Η δράση είναι καταιγιστική, με μάχες και στιγμές συγκίνησης που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον, καθώς ο θεατής βιώνει την ψυχή ενός ανθρώπου που μεταμορφώνεται από αστό σε αντάρτη.
Καταφέρνει να φέρει το θεατή σε άμεση επαφή με τα ιστορικά εθνικά και πολεμικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στις αρχές του 20ου αιώνα, με πρόσωπα επώνυμα και ανώνυμα που αγωνίστηκαν στο Μακεδονικό Αγώνα.
♦ Υπόθεση:
Το έτος είναι 1886. Η Μακεδονία στενάζει κάτω από τον τουρκικό ζυγό και τις βουλγαρικές επιδρομές των κομιτατζήδων, ενώ η Ελλάδα δεν έχει ακόμη τη δύναμη να οργανώσει επίσημο αγώνα να οδηγήσει τους Έλληνες αντάρτες στην ελευθερία. Μόνο μεμονωμένες αποστολές βοήθειας από ιδιώτες, όπως του Μελά, ο οποίος ονειρεύεται ο γιος του Παύλος να γίνει αξιωματικός του Ελληνικού στρατού.
Ο Παύλος Μελάς (ερμηνευμένος από τον Λάκη Κομνηνό) αναλαμβάνει, με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Με τους συντρόφους του θα πραγματοποιήσει τρεις αποστολές, πριν προδοθεί και πέσει νεκρός στη Σιάτιστα το 1904.
🏞️ Τα γυρίσματα στην ΚαστοριάΗ ταινία σε μεγάλο μέρος της γυρίστηκε σε περιοχές της Καστοριάς, ακολουθώντας τα βήματα της διαδρομής του κεντρικού ήρωα, τόσο σε εξωτερικούς, όσο και σε εσωτερικούς χώρους.
📽 Η πρώτη προβολή της, το 1974, αποτέλεσε γεγονός για την τοπική κοινωνία. Με εντολή του Υπουργείου Παιδείας, προβλήθηκε υποχρεωτικά σε όλα τα σχολεία της πόλης, ώστε οι μαθητές να γνωρίσουν τον Μακεδονικό Αγώνα και το παράδειγμα του Μελά. Οι προβολές ξεκινούσαν από το πρωί, κάθε μέρα στον κινηματογράφο «ΟΡΦΕΑ».
♪ 𝄞 ♫ Το εμβατήριο της ταινίας σε μουσική του Γιάννη Σπανού. Ακουγόταν για χρόνια από τα μεγάφωνα του παλιού γηπέδου της Καστοριάς (τώρα πάρκο Ολυμπιακής Φλόγας), κάθε φορά που η ποδοσφαιρική ομάδα της Καστοριάς έμπαινε στο γήπεδο (πολύ πριν υιοθετηθεί και τραγουδηθεί από φιλάθλους άλλων ομάδων και αθλημάτων), μια συμβολική συνέχεια της ψυχής του αγώνα μέσα στη λαϊκή μνήμη. (το ακούτε εδώ)
Δείτε: Για τη Μακεδονία παλεύουμε... (βίντεο)
🎭 Ηθοποιοί: Λάκης Κομνηνός, Φαίδων Γεωργίτσης, Καίτη Παπανίκα, Λίλλη Παπαγιάννη, Ανδρέας Φιλιππίδης, Γιάννης Αργύρης, Ασημακοπούλου Μπεάτα, Βαγενά Άννα κ.ά
Σύνοψη της υπόθεσης: Στα τέλη του 19ου αιώνα, η υπό τουρκική κατοχή Μακεδονία και οι ελληνικοί πληθυσμοί της υποφέρουν διπλά, μιας και οι Βούλγαροι κομιτατζήδες δρουν στην περιοχή παράλληλα με τις τουρκικές δυνάμεις. Ο Παύλος Μελάς (Λάκης Κομνηνός), μέλος της Εθνικής Εταιρείας από τα χρόνια του στην Σχολή Ευελπίδων, αποφασίζει το 1904 να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα στη Μακεδονία. Μαζί με τους άνδρες του θα φέρουν σε πέρας τρεις αποστολές, αλλά στο τέλος θα παγιδευτούν, κατόπιν προδοσίας, και ο Μελάς θα σκοτωθεί στο χωριό Σιάτιστα.
🎥 Δείτε ολόκληρη την ταινία εδώ ➜ (2 ώρες και 24 λεπτά)
🟣 Ο Ήρωας που ξύπνησε ψυχέςΟ Παύλος Μελάς δεν υπήρξε μόνο μαχητής του Μακεδονικού Αγώνα, αλλά σύμβολο ψυχικής ανάτασης για ολόκληρο το έθνος. Από τα αθηναϊκά σαλόνια ως τα βουνά της Καστοριάς, η πορεία του φωτίζει τη διαδρομή κάθε ανθρώπου που αφήνει πίσω του την ασφάλεια για να υπηρετήσει μια ιδέα.
Ο θάνατός του έγινε κραυγή ζωής∙ ξύπνησε τις συνειδήσεις, αναγέννησε το αίσθημα της ευθύνης και φώτισε τον δρόμο προς την εθνική ενότητα.
Η μορφή του παραμένει ζώσα μνήμη∙ ένα βλέμμα στραμμένο προς την ελευθερία, που μας θυμίζει πως το νόημα του αγώνα δεν βρίσκεται στη νίκη, αλλά στην πίστη και στην ανιδιοτελή προσφορά
«Δεν υπήκουσα παρά εις μίαν ιδέαν, να φανώ χρήσιμος
εις τον πλησίον και εις τον τόπον μου». - Παύλος Μελάς
Ας γίνει ο βίος του μάθημα γενναιότητας
στον συχνά διασπασμένο και δίβουλο εθνικό
και πατριωτικό χώρο που εξαντλείται
σε ρητορείες άνευ συχνά αντικρίσματος.
Για τον ήρωα που «ξύπνησε» ψυχές...
Για τον Παύλο Μελά που έγινε φως στη μνήμη της Μακεδονίας∙
γιατί κάθε ήρωας ζει όσο υπάρχει κάποιος που θυμάται. ˗ˏˋ🕯ˎˊ˗
✍️ Εργασία – Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου
Αρθρογράφος – Columnist (Sophia Drekou)
🎥 Βίντεο – Αφιέρωμα στον Παύλο Μελά
Κάθε βίντεο αποτελεί ένα πολύτιμο τεκμήριο μνήμης για τον Μακεδονικό Αγώνα και τη μορφή του Παύλου Μελά, από ιστορικά αρχεία, συνεντεύξεις, ντοκιμαντέρ και εκπαιδευτικές παραγωγές. Τα βίντεο συνθέτουν ένα οπτικοακουστικό χρονικό που αγκαλιάζει πάνω από έναν αιώνα ελληνικής μνήμης.
Από τη μαρτυρία της κόρης του Ζωής Μελά έως την Εκπαιδευτική Τηλεόραση του ΥΠΕΠΘ και το Αρχείο της ΕΡΤ, ο ήρωας ανασαίνει ξανά μέσα από τις φωνές των απογόνων, των ιστορικών και των δημιουργών. Η διαδρομή του Παύλου Μελά, από τον αξιωματικό στον θρύλο, παραμένει φάρος μνήμης για κάθε εποχή που δοκιμάζει την ψυχή της Ελλάδας.
Π. Μελάς: Η ζωή και η δράση του Ντοκιμαντέρ
που παρουσιάζει τη ζωή, τη δράση και τον δοξασμένο
θάνατο του ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα.
Η κόρη του Παύλου Μελά, Ζωή, αφηγείται το χρονικό του θανάτου του πατέρα της. Ένα από τα πιο συγκινητικά ιστορικά ντοκουμέντα. Πριν πολλά χρόνια σε γεροντική ηλικία το χρονικό της τραγικής είδησης του ηρωικού θανάτου του πατέρα της. Δυστυχώς εμείς αυτή την εποχή γινόμαστε μάρτυρες της ξεδιάντροπης προδοσίας και ξεπουλήματος της Μακεδονίας και της θυσίας των Ηρώων από κάποιους που λέγονται πολιτικοί.
Ερείπιο το σπίτι του Παύλου Μελά Ρεπορτάζ στις
24 Ιανουαρίου 2018 για το ερειπωμένο πατρικό
σπίτι του ήρωα, σύμβολο λησμονημένης ιστορίας.
Το σπίτι που δολοφονήθηκε το 1904. Παρουσίαση
Εγκαταλελειμμένο σπίτι Παύλου Μελά - Σύντομο
Γράμματα από τη Μακεδονία – Παύλος Μελάς (Εκπαιδευτική Τηλεόραση): Η ταινία διαπραγματεύεται την τελική φάση του Μακεδονικού Ζητήματος από το 1870 κι εξής, μέσα από την προσωπικότητα και τη δράση του Παύλου Μελά.
Το πρώτο επεισόδιο προβάλλει στοιχεία από τη ζωή και την πολυσχιδή προσωπικότητά του προκειμένου να αναδείξει τα ταλέντα και τις άγνωστες πτυχές της.
Το δεύτερο μέρος της ταινίας «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ: Γράμματα από τη Μακεδονία» στηρίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στα γράμματα που ο ίδιος στέλνει από τη Μακεδονία στη γυναίκα του Ναταλία Δραγούμη, αλλά και στα προσωπικά του σημειωματάρια που είχε πάντα μαζί του σ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα του. Η ταινία κλείνει με τον αντίκτυπο του αγώνα του στην απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Η Εκπαιδευτική Τηλεόραση του ΥΠΕΠΘ λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του σχολικού προγράμματος, αλλά κι έχοντας ως στόχο γενικότερα την ενημέρωση των Ελλήνων εντός και εκτός Ελλάδας, για καίρια ιστορικά ζητήματα αποφάσισε την παραγωγή εκπαιδευτικής ταινίας με θέμα την προσωπικότητα του Παύλου Μελά και την συμβολή του στον Μακεδονικό Αγώνα, έτσι ώστε να αναδειχθεί ο ήρωας, αλλά και το αντίστοιχο κομμάτι της Ελληνικής ιστορίας.
Προς το σκοπό αυτό και για την επιστημονική υποστήριξη της ταινίας η Εκπαιδευτική Τηλεόραση συνεργάστηκε με το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και τους ιστορικούς κ. Β. Γούναρη και κ. Π. Καραμπάτη, όπως επίσης και με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Ελλάδας και τον Γενικό Γραμματέα της, ιστορικό, κ. Ι. Μαζαράκη-Αινιάν. Η Νάτα Ιωαννίδου-Μελά χορήγησε το οικογενειακό φωτογραφικό αρχείο και ταυτοποίησε το πρόσωπο του Π. Μελά.
Την ιδέα του εκπαιδευτικού σεναρίου και την έρευνα για την εκπόνησή του, αλλά και την οργάνωση της παραγωγής έκανε από την πλευρά της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης η ιστορικός κ. Μαρία Ν. Τσακίρη. Την σκηνοθεσία - Μοντάζ έκανε ο Τζαννέτος Κομηνέας και την παραγωγή ανέλαβε μέσω μειοδοτικού διαγωνισμού για λογαριασμό του ΥΠΕΠΘ ο Γιώργος Κουρμούζας
Παύλος Μελάς: Τάσος Νούσιας
Ναταλία Δραγούμη: Ναταλία Δραγούμη
Ίων Δραγούμης: Αντώνης Φραγκάκης
Παύλος Μελάς (Αρχείο ΕΡΤ) Τεκμηριωμένο αφιέρωμα
με σπάνιο αρχειακό υλικό από τη δημόσια τηλεόραση.
Η Μηχανή του χρόνου (29/03/2008) - Ο Μακεδονικός Αγώνας,
Μακεδονομάχοι, Παύλος Μελάς, καπετάν Κώττας, Τέλλος Άγρας.
Μνημόσυνο Παύλου Μελά
Σύγχρονο βίντεο-τελετή τιμής στη μνήμη του ήρωα
και σε όλους τους αγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι:
• Ο Παύλος Μελάς και η σημασία της θυσίας του για τη Μακεδονία
• Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ ΚΑΙ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ 1878. ΚΑΝΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΠΩΣ, ΜΕ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑ ΤΟΥΣ, ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΑΝΕΤΡΕΨΑΝ ΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. (ΕΔΩ)
• Τράπεζα Ἰδεῶν - Παύλος Μελάς… Aθάνατος - Η θυσία του νεαρού αυτού αξιωματικού αποτελεί σύμβολο του αγώνα για τη σωτηρία της Μακεδονίας [13 Οκτωβρίου 1904]
• παύλος μελάς - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Οι Αναγνώστες σχολιάζουν στο Facebook
