Η Άλωση της Τριπολιτσάς, από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του 1821

«Ο Κολοκοτρώνης έφιππος με συνοδεία στρατού» του ζωγράφου Νέστωρος Λέοντος Βαρβέρης (1867-1954) από την Συλλογή Κουτλίδη
«Ο Κολοκοτρώνης έφιππος με συνοδεία στρατού» του ζωγράφου
Νέστωρος Λέοντος Βαρβέρης (1867-1954) από την Συλλογή Κουτλίδη

της Σοφίας Ντρέκου

Μνήσθητι Κύριε των ψυχών των κεκοιμημένων δούλων Σου, των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος ηρωϊκώς αγωνισαμένων και πεσόντων κατά την Άλωσιν της Τριπολιτσάς, Αρχιερέων, Προκρίτων και Θεοδώρου μετά των συμπολεμιστών αυτού και ανάπαυσον αυτούς ένθα επισκοπεί το Φως του Προσώπου Σου. Αιωνία η μνήμη αυτών. 

Άλωση της Τριπολιτσάς, σφαγή της Τριπολιτσάς ή απελευθέρωση της Τριπολιτσάς ονομάζεται στη νεότερη ελληνική ιστορία η κατάληψη της πόλης της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, έξι μήνες μετά από την έναρξη της επανάστασης του 1821. Για το ίδιο γεγονός χρησιμοποιείται ο συνοπτικός τίτλος Απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. 

Η πολιορκία (από τις αρχές Ιουνίου 1821) και η άλωση (23 Σεπτεμβρίου 1821) της Τριπολιτσάς αποτέλεσαν καθοριστικό σταθμό στην πορεία της Ελληνικής Επανάστασης, δεδομένου ότι είχαν ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίησή της και την επικράτηση των Ελλήνων σε όλη την Πελοπόννησο, πλην ορισμένων φρουρίων.

Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση

Η Τριπολιτσά ήταν την εποχή εκείνη το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς προς τις άλλες μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η σημερινή πρωτεύουσα της Αρκαδίας ιδρύθηκε ως Τρίπολις περίπου τον 14ο αιώνα στη θέση τριών ερειπωμένων οικισμών: της Μαντίνειας, της Τεγέας και των Αμυκλών ή του Παλλαντίου και ήδη από το 1786 ήταν έδρα του βιλαετιού του Μοριά με διοικητή τον Πασά του Μορέως.

Οι Έλληνες είχαν δοκιμάσει να την πολιορκήσουν για πρώτη φορά το 1770 κατά τα Ορλωφικά που όμως έληξαν άδοξα και οδήγησαν στη σφαγή του ελληνικού πληθυσμού.

Από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του '21, 
κατά την οποία αναδείχθηκε ο στρατηγικός 

Από τις πρώτες μέρες του εθνικού ξεσηκωμού, ο Κολοκοτρώνης είχε συλλάβει την ιδέα της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς (σημερινής Τρίπολης), επειδή κατείχε στρατηγική θέση και ήταν το διοικητικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Μοριά. Στην Τριπολιτσά είχε την έδρα του ο Μόρα-Βαλεσί, ο στρατιωτικός διοικητής της Πελοποννήσου, με όλο το χαρέμι και τα πλούτη του, εκεί ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου και την υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Με λίγα λόγια ήταν μια επικίνδυνη εχθρική εστία, η οποία εάν δεν εξουδετερωνόταν θα ήταν μια διαρκής απειλή για τις επαναστατημένες επαρχίες της Πελοποννήσου.

Η στρατηγική σύλληψη του Κολοκοτρώνη δεν έγινε αμέσως αποδεκτή, επειδή προϋπέθετε οργανωμένο στρατό, που δεν υπήρχε. Ο Κολοκοτρώνης με επιμονή και πειστικότητα αντέστρεψε το αρνητικό για την άποψή του κλίμα μεταξύ των οπλαρχηγών κι έτσι στα μέσα Απριλίου αποφασίστηκε ο αποκλεισμός της Τριπολιτσάς σε πρώτη φάση, ώστε να διακοπεί κάθε δυνατότητα επικοινωνίας και εφοδιασμού της πόλης. Αρχιστράτηγος της επιχείρησης ορίσθηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, αλλά ιθύνων νους της ήταν ο Κολοκοτρώνης, το σχέδιο του οποίου τηρήθηκε κατά γράμμα.

Μέχρι τις αρχές Μαΐου του 1821 οι επαναστάτες είχαν περισώζει την Τριπολιτσά σ' ένα κύκλο που περιλάμβανε τις περιοχές Πάπαρι, Βλαχοκερασιά, Διάσελο, Αλωνίσταινα και Βέρβενα. Τότε έφθασε η πληροφορία ότι ο Μουσταφάμπεης με 3.500 άνδρες προερχόμενος από τα Γιάννινα είχε διασπάσει την πολιορκία από τα ανατολικά και είχε εισέλθει στην πόλη. Η επιχείρηση κινδύνευε, καθώς τις επόμενες μέρες τέθηκε σε καταδίωξη του Κολοκοτρώνη και των άλλων οπλαρχηγών που πολιορκούσαν την Τριπολιτσά. Οι δύο σημαντικές ήττες που υπέστη στο Βαλτέτσι (12 Μαΐου) και στα Δολιανά (18 Μαΐου), όχι μόνο αναπτέρωσαν το ηθικό στο ελληνικό στρατόπεδο, αλλά συνέβαλαν καταλυτικά στην Άλωση της Τριπολιτσάς.


Η δύναμη των πολιορκητών συνεχώς ενισχυόταν και τις παραμονές της Άλωσης είχε φθάσει τους 10.000 άνδρες. Ο κλοιός γύρω από την Τριπολιτσά έσφιγγε διαρκώς και η πόλη υπέφερε. Οι αποθήκες των τροφίμων είχαν σχεδόν αδειάσει, τα χρήματα είχαν εξαντληθεί και οι αρρώστιες θέριζαν. Στην πόλη υπήρχαν 35.000 ψυχές, Τούρκοι, Χριστιανοί, Αλβανοί και Εβραίοι.

Τότε ο Κολοκοτρώνης συνέλαβε την ιδέα να κατασκευαστεί περιφερειακή τάφρος γύρω από την πόλη για να δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή των πολιορκημένων. Η τάφρος κατασκευάστηκε ταχύτατα από τους χωρικούς και η όλη τοποθεσία ονομάστηκε Γράνα. Γύρω και πίσω από αυτή τοποθετήθηκαν τα τέσσερα ελληνικά σώματα, με επικεφαλής τους Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλη, Γιατράκο και Αναγνωσταρά. Οι επαναστάτες είχαν στη διάθεσή τους ένα παμπάλαιο κανόνι και οι πολιορκούμενοι 30.

Απόντος του Μόρα-Βαλεσί, Χουρσίτ Πασά, ο Μουσταφάμπεης, που είχε το γενικό πρόσταγμα στην πόλη, αντιλήφθηκε γρήγορα την κίνηση του Κολοκοτρώνη και στις 18 Αυγούστου ενήργησε επίθεση με ιππικό για να διασπάσει τον κλοιό των Ελλήνων. Απέτυχε και οι δυνάμεις του επέστρεψαν στην πόλη έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες. Μπέηδες και αγάδες άρχισαν τότε να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, καθώς δεν υπήρχε ελπίδα σωτηρίας.

Όμως τους πρόλαβε ένας απλός στρατιώτης, ο Μανώλης Δούνιας από τον Πραστό Κυνουρίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, ημέρα Παρασκευή, μαζί με δύο συντρόφους του αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης που έφθαναν τα πεντέμισι μέτρα ύψος και εισήλθε στην Τριπολιτσά, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία του με τον φύλακα του προμαχώνα. Αφού τον εξουδετέρωσε, άνοιξε την Πύλη του Μυστρά και οι έλληνες επαναστάτες εισόρμησαν στην πόλη. Οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν, χωρίς επιτυχία, επί δίωρο.
Επακολούθησε άγρια σφαγή του πληθυσμού και πρωτοφανές πλιάτσικο. Μάταια οι οπλαρχηγοί προσπαθούσαν να συγκρατήσουν τους μαινόμενους επαναστάτες. «Το ασκέρι, όπου ήτον μέσα, το Ελληνικόν, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες, τριάντα δύο χιλιάδες, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας υδραίος έσφαξε ενενήντα. Έλληνες εσκοτώθηκαν εκατόν» γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Κολοκοτρώνης.
Η εκδικητική μανία των επαναστατών εκδηλώθηκε όχι μόνο σε βάρος των Τούρκων, αλλά και των Εβραίων που είχαν δείξει εχθρική στάση απέναντι στην Επανάσταση, και των Ελλήνων που είχαν χαρακτηριστεί τουρκολάτρες, όπως ο πρόκριτος Σωτήρης Κουγιάς. Αντίθετα, οι Αλβανοί της Τριπολιτσάς αποχώρησαν συντεταγμένα με τη συνοδεία Ελλήνων μαχητών, καθώς είχαν έλθει σε συμφωνία με τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη.

Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά.

Η Υποναύαρχος επί τιμή Μπουμπουλίνα - Ν. Λυγερός
Post published: February 23, 2021 Post Category: Articles

Δεν βλέπουμε τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα μόνο ως ιστορικό πρόσωπο αλλά και ως σύμβολο της γυναίκας της Επανάστασης που ήθελε μόνο την ελευθερία της πατρίδας μας με οποιοδήποτε κόστος ενάντια στην τουρκική βαρβαρότητα γιατί δεν ήθελε κανένα συμβιβασμό με τους Οθωμανούς. Έτσι όλη της η ζωή που άρχισε σε μια φυλακή της Κωνσταντινούπολης και είχε το στίγμα της Τριπολιτσάς του 1770, κατέληξε να είναι μια πράξη θυσίας μετά το 1821 διότι ήταν προετοιμασμένη από την αρχή της ύπαρξής της για την Εθνική Επανάσταση, διότι είχε μέσα της το σύνθημα Ελευθερία ή Θάνατος. Κανένας δεν μπόρεσε να το σβήσει από τη σκέψη της. 

Έτσι όταν είδε το τέλος της πολιορκίας της Τριπολιτσάς το 1821 πήρε το αίμα της πίσω για όσα είχε τραβήξει η ψυχή της λόγω των Τούρκων τόσα χρόνια. Κι άρχισε να βλέπει με τα μάτια της Ελευθερία να ζει στην πατρίδα της. Διότι ξεκίνησε η ιστορία της Ελευθερίας μετά από αιώνες κατοχής. Είδε το θαύμα του Ελληνισμού να μεταμορφώνει τις ζωές των Ελλήνων χάρη στη θυσία των Αγωνιστών κι ήταν ένας από αυτούς ως γυναίκα της Επανάστασης.

Στην πλατεία της Τριπολιτσάς
ξέρω θα ήθελες άλλη ονομασία
αλλά εμείς οι κλέφτες δεν ξεχνάμε
κι όταν είμαστε με τους μαθητές μας
είμαστε η μνήμη μέλλοντος.
Αν δεν σ' αγγίζει το άγαλμα
κοίτα μόνο τα δύο πόδια
για να καταλάβεις ότι ανήκει
σ' εκείνο το θαλάσσιο ουρανό
το απέραντο γαλάζιο
που δεν φοβάται τους προδότες
διότι ξέρει για τη δικαίωση.
Κι αν θες και κάτι άλλο
κοίταξε εκείνο το ξύλινο 
που θα σου θυμίσει Ελβετία. 

Η άλωση της Τριπολιτσάς ως πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης 

Η πολιορκία απεικονίστηκε με λεπτομέρειες στον πίνακα 
«Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων» 
του αυτοδίδακτου ζωγράφου Παναγιώτη Ζωγράφου, 
που φιλοτεχνήθηκε υπό την καθοδήγηση του Στρατηγού 
Ιωάννη Μακρυγιάννη (1797-1864) για την εικονογράφηση 
των Απομνημονευμάτων του. (βλ. εδώ)

► Η εικονογράφηση της Επανάστασης του 1821 από τον Στρατηγό Μακρυγιάννη και Ζωγράφο (Εικόνες του Αγώνος)

Δημοτικά

● Η πολιορκία και άλωση της Τριπολιτσάς αναφέρεται σε διάφορα δημοτικά τραγούδια και παραλλαγές τους, όπως το Άλωσις της Τριπολιτσάς:

Ήταν ημέρα βροχερή και νύχτα χιονισμένη,
όταν για την Τριπολιτσάν εκίνησ’ ο Κιαμίλης.

● Το τραγούδι περιλαμβάνεται στη συλλογή του C. Fauriel του 1824-1825. Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς αναφέρεται και το διαδεδομένο: (βλ. παρακάτω βίντεο)

Σαράντα παλληκάρια από τη Λειβαδιά
Πάνε για να πατήσουνε τη Τριπολιτσά


Πιστεύεται ότι η Λειβαδιά που αναφέρει το τραγούδι δεν είναι η πόλη της Βοιωτίας αλλά περιοχή της Μεγαλόπολης, ενώ σε μία παραλλαγή ο στίχος ήταν «Σαράντα παλληκάρια από την Αρκαδιά» (περιοχή της Κυπαρισσίας).

● Στην πολιορκία της Τρίπολης αναφέρεται και το «Τραγούδι του Κιαμήλμπεη»:

Θέλτε ν'ακούστε κλάϋματα, δάκρυα μυρολόγια,
περάστε απ' την Αναπνογιά κι' από το Πεντασκούφι,
εκεί ν'ακούστε κλάϋματα, τούρκικα μυρολόγια
πώς κλαίν για τον Κιαμήλμπεη που όριζε την Κόθρο.
Κλαίνε τα χάνια γι' άλλογα και τα τσαμιά για Τούρκους
στη μαύρη την Τριπολιτσά τους έχουνε κλεισμένους,

 «Αιχμαλωσία του Κιαμήμπεη»:

Πήραν τα κάστρα, 'πήραντα, πήραν και τα δερβένια
Πήραν και την Τριπολιτσά, την ξακουσμένην χώρα.
Κλαίουν 'σ τους δρόμους Τούρκισσες, κλαίουν κ' Εμιροπούλες,
Κλαίει και μια Χαμούμισσα, το δόλιον τον Κιαμίλην.

 Ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε στροφές δαντικής ζοφερότητας και ωμής βίας για την άλωση και τη σφαγή της Τριπολιτσάς (Ύμνος εις την Ελευθερίαν, στροφές 35-74)

● Το μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση «Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου» αναφέρεται στην αρχή του στους αρχιερείς και προκρίτους ομήρους της Τριπολιτσάς.

● Στο έργο του Άγγελου Βλάχου «Ένας Φιλέλλην για το 1821» έχουμε την άλωση κατ' αφήγηση του Gordon, ως αναφέρεται.

● Ο Γιώργος Κατραλής συνέθεσε το έργο «Η Άλωση», για συμφωνική ορχήστρα σε τέσσερα μέρη, 2006-07, έργο 37. Στο έργο (διάρκειας περίπου 45 λ.) αναπαριστώνται μουσικά οι σκηνές της φυλάκισης των αρχιερέων, οι μάχες του Λεβιδίου (βλ. εδώ), Βαλτετσίου κτλ, η πολιορκία της πόλης, η επίθεση, η κατάληψη και το μακελειό που ακολούθησε, η είσοδος του Πάνου Κολοκοτρώνη και οι πανηγυρισμοί των Ελλήνων, με αναφορές και στους οικείους στίχους του Δ. Σολωμού.


Βιντεοαφιέρωμα στην Άλωση της Τριπολιτσάς

Η άλωση της Τριπολιτσάς: Από την εκπομπή της ΕΤ3
Χώματα με ιστορία με αφηγητή τον Ηλία Μαμαλάκη.


Το «Σαράντα παλικάρια από τη Λιβαδειά» είναι ελληνικό δημοτικό τραγούδι, κλέφτικο, το οποίο απαντάται σε συλλογές από την Πελοπόννησο, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία, τα Επτάνησα, τη Θεσσαλία, τη Θράκη, τη Λέσβο, την Κρήτη, τη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Τραγουδιέται και σαν τραγούδι χορευτικό με σκοπό τσάμικου χορού.

Στίχοι: Σαράντα παλλικάρια από τη Λιβαδειά
πάνε για να πατήσουνε την Τοπολιτσά.
Στον δρόμο που πηγαίναν γέροντ' απαντούν
-Γειά σου, χαρά σου, γέρο -Καλώς τα τα παιδιά
Πού πάτε παλικάρια, που πάτε ωρέ παιδιά;
-Πάμε για να πατήσουμε τη Τοπολιτσά
-Ώρα καλή παιδιά μου να πάτε στο καλό
-Έλα μαζί μας, γέρο, γεροντόκλεφτα.
-Δεν ημπορώ παιδιά μου, γιατί γέρασα,
-μόν' πάρτε τον υγιό μου τον μικρότερο,
πό 'χει λαγού ποδάρια και πέρδικας φτερά,
που ξέρει τα λημέρια που λημέριαζα,
που ξέρει και τις βρύσες πόπινα νερό...

Τα Σαράντα παλληκάρια από τη Λιβαδειά του Δημοτικού μας τραγουδιού στο δρόμο για την Ιθάκη τους, συναντούν τη «Μυθωδία» και τον Βαγγέλη Παπαθανασίου με την Ειρήνη Παππά να τα ερμηνεύει σε απρόσμενη παρουσίαση. Η διασκευή και εκτέλεση οργάνων από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Τὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική!


Παρασκήνιο και προσκήνιο άλωσης
της Τριπολιτσάς - ΣΚΑΙ 1821 Ε03


7:48 Η Άλωση της Τριπολιτσάς

Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά. Από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του '21, κατά την οποία αναδείχθηκε ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.


1821 - Το σχέδιο του Κολοκοτρώνη: 23 Μαρτίου οι Έλληνες υψώνουν τη σημαία της επανάστασης στην Καλαμάτα. Ακολουθεί το Μάιο η καθοριστική Μάχη στο Βαλτέτσι. Η στρατηγική ευφυία του Κολοκοτρώνη αντιλαμβάνεται ότι χωρίς την Τρίπολη η επανάσταση δε θα μπορούσε να πετύχει. Οι «κεφαλές» των τούρκων βρίσκονται εκεί. Οι τούρκοι πολέμησαν με όλες τους τις δυνάμεις και κάθε μέσο. Μετά την κατάληψη της Τρίπολης οι 'Έλληνες έχουν 2 επιλογές ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟ. Δείτε το βίντεο από τη «Μηχανή του Χρόνου».

Η Άλωση της Τριπολιτσάς
Ταινία μικρού μήκους (2017)


Στο βίντεο παρουσιάζεται μέσω του παιχνιδιού Empire Total War: Hellas Mod η άλωση της Τριπολιτσάς η οποία έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, έξι μήνες μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Η έκβαση του γεγονότος ήταν η απελευθέρωση της Τρίπολης με την αποφασιστική νίκη των Ελλήνων επαναστατών.


8:33 Παπακωνσταντίνου: Ελλάς,
Ο στρατιώτης, Σαράντα παλικάρια


Η Άλωση της Τριπολιτσάς  
Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ
του National Geopraphic.



Η Άλωση της Τριπολιτσάς από τα ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ. Διαβάζει ο Θεόδουλος Ιωάννου. Το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ παρουσιάζει ένα απόσπασμα από τα ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ, υπαγορευθέντα υπό του ιδίου στον Τερτσέτη, με θέμα την ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ. Το παρόν βίντεο είναι ένα από αυτά που ετοιμάζει το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, σε συνεργασία με πολλούς ηθοποιούς και μουσικούς, οι οποίοι κάνουν πρωτότυπες αφηγήσεις και γράφουν πρωτότυπη μουσική ειδικά γι’ αυτήν την σειρά, εν όψει 2021.

Δεν υπάρχουν σχόλια: