Δύο στρατηλάτες άγιοι, αρματωμένοι με πίστη και ρωμαίικο φρόνημα, ενσαρκώνουν το φρόνημα της Ρωμιοσύνης και τη «θωριά» του πνευματικού αγώνα. Στο υπέροχο κείμενο του Φώτη Κόντογλου, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος αναδύονται όχι μόνο ως μάρτυρες και στρατιώτες, αλλά ως αρχέτυπα της άγιας ρωμιοσύνης. Η γραφή του Κόντογλου γίνεται υμνωδία σε μια παράδοση που δεν πεθαίνει... η αγιοσύνη ως κάλλος, ανδρεία και θεοφιλία.
🟩 Άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος – Οπλίτες της Πίστης και Καλλονή της ΡωμιοσύνηςΟ Άγιος Δημήτριος και ο Άγιος Γεώργιος, τα δύο παλληκάρια της Χριστιανοσύνης, γίνονται για τον Φώτη Κόντογλου σύμβολα όχι μόνο αγιοσύνης αλλά και ηρωικού φρονήματος, ντυμένοι με την αρματωσιά του Θεού, κατά το ρητό του Αποστόλου Παύλου. Ο λογοτέχνης και αγιογράφος αναπλάθει με την παραδοσιακή γραφή του την πνευματική μορφή των δύο μεγαλομαρτύρων, που αρματώθηκαν όχι για να σκοτώσουν αλλά για να μαρτυρήσουν· όχι για να νικήσουν με βία, αλλά για να νικήσουν το κακό με την πίστη, την ταπείνωση και την καρτερία.
🔴 Ανάλυση Κειμένου του Φώτη Κόντογλου
(Μια ερμηνευτική και στοχαστική ανάλυση του λόγου του Φώτη Κόντογλου για τους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο, ως πρότυπα αγιότητας, πίστης και ρωμαίικης ανθρωπολογίας. Ανιχνεύεται η θεολογική πρόταση που διατυπώνεται μέσα από λογοτεχνική εικόνα, και υπογραμμίζεται το βίωμα της Ρωμιοσύνης ως ταυτότητα και θεολογικό κάλλος.)
Το κάλλος της Ρωμιοσύνης στους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο
Το κείμενο του Φώτη Κόντογλου είναι μια λογοτεχνική αγιογραφία, μια μυσταγωγική εξιστόρηση για τους δύο αγίους στρατιώτες της Ορθοδοξίας, που ξεπερνά την ιστορία και γίνεται υπαρξιακή μαρτυρία. Ο λόγος του δεν περιγράφει απλώς, αλλά εικονίζει∙ χρωματίζει με λέξεις τα πρόσωπα των Αγίων Δημητρίου και Γεωργίου, αναδεικνύοντας την εσωτερική ομορφιά τους – «το κάλλος του Θεού».
Ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται ως ο σοβαρός, νηφάλιος και πράος. Στρατιώτης που δεν θορυβεί, αλλά πορεύεται με σεμνότητα. Ένα ήθος της σιωπηλής αντίστασης, της βαθιάς πίστης και της καρτερίας. Αντίθετα, ο Άγιος Γεώργιος, πιο νεανικός και ζωηρός στην αφήγηση του Κόντογλου, απεικονίζεται με ένταση, με ζωντάνια, με μια θέρμη νίκης και χαρούμενης προσφοράς. Και οι δύο συνθέτουν ένα δίπολο της αγιότητας: το πραΰ και το γενναίο, το εσωτερικό φως και την εξωτερική λάμψη.
Ο Κόντογλου δεν κάνει απλώς εγκώμιο των Αγίων. Αναζητά το πρότυπο του Ρωμιού ανθρώπου, αυτού που διατηρεί μέσα του την πνευματική αρχοντιά της Ανατολής, την καθαρότητα της πίστης, την απλότητα και το φως. Η παράθεση της φράσης: «Ὁ ἅγιος Δημήτριος εἶναι ἡ ἀγία εἰρήνη τοῦ Θεοῦ... καὶ ὁ ἅγιος Γεώργιος εἶναι ἡ ἀγία χαρά τοῦ Θεοῦ» είναι χαρακτηριστική του τρόπου με τον οποίο θεολογεί λογοτεχνικά ο Κόντογλου – με εικόνες.
Ταυτόχρονα, το κείμενο λειτουργεί και ως θεολογική πρόταση: Η αγιότητα δεν είναι ανέραστη αρετή ή νεκρική σοβαρότητα, αλλά κοινωνία προσώπων με τον Θεό, όπου κάθε άγιος φέρει τη δική του μοναδική χάρη και ανθρωπιά.
Τέλος, το έργο του Κόντογλου αποτελεί πολιτισμική μαρτυρία μιας εποχής που η Ρωμιοσύνη δεν είχε ακόμη ξεριζωθεί από το σώμα της λαϊκής συνείδησης. Μέσα από αυτά τα πρόσωπα, αναγνωρίζουμε και την ταυτότητά μας ως φορείς μιας πνευματικής συνέχειας, που δεν χωρά στα στενά σύνορα μιας εθνικής ή γεωγραφικής ταυτότητας, αλλά υπερβαίνει –όπως οι Άγιοι– και μαρτυρεί.
🟩 Τα Παλληκάρια της Χριστιανοσύνης ✍️ Φώτη Κόντογλου
(Ανάλυση των εικόνων, συμβόλων και του γλωσσικού ύφους που χρησιμοποιεί ο Κόντογλου για να περιγράψει τους δύο στρατιωτικούς αγίους ως ενσαρκώσεις του πνευματικού πολεμιστή κατά το πρότυπο του Αποστόλου Παύλου. Σύνδεση με την έννοια της Ρωμιοσύνης, της θυσιαστικής ανδρείας και της Ορθόδοξης μαρτυρίας.)
Ο άγιος Δημήτριος μαζί με τον άγιο Γεώργιο, είναι τα δυό παλληκάρια της χριστιανοσύνης. Αυτοί είναι κάτω στη γη, και οἱ δυό αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ είναι απάνω στον ουρανό.
Στα αρχαία χρόνια τους ζωγραφίζανε δίχως άρματα, πλην στα κατοπινά τα χρόνια τους παριστάνουνε αρματωμένους με σπαθιά και με κοντάρια και ντυμένους με σιδεροπουκάμισα. Στον έναν ώμο έχουνε κρεμασμένη την περικεφαλαία και στον άλλον το σκουτάρι, στη μέση είναι ζωσμένοι τα λουριά που βαστάνε το θηκάρι του σπαθιού και το ταρκάσι πόχει μέσα τις σαγίτες και το δοξάρι.
Τα τελευταία χρόνια, ύστερα από το πάρσιμο της Πόλης, οι δυο αυτοί άγιοι και πολλές φορές κι άλλοι στρατιωτικοί άγιοι ζωγραφίζουνται καβαλλικεμένοι απάνω σε άλογα, σε άσπρο ο άγιος Γεώργης, σε κόκκινο ο άγιος Δημήτρης. Κι ὁ μεν ένας κονταρίζει ένα θεριό κι ο άλλος έναν πολεμιστή, τον Λυαίο.
Αυτά τα άρματα που φοράνε ετούτοι οι άγιοι, παριστάνουνε όπλα πνευματικά, σαν και κείνα που λέγει ο απόστολος Παύλος:
«Ντυθήτε την αρματωσιά του Θεού για να μπορέσετε να αντισταθήτε στα στρατηγήματα του διαβόλου. Γιατί το πάλεμα το δικό μας δεν είναι καταπάνω σε αίμα και σε κρέας, αλλά καταπάνω στις αρχές, στις εξουσίες, καταπάνω στους κοσμοκράτορες του σκοταδιού σε τούτον τον κόσμο και καταπάνω στα πονηρά πνεύματα στον άλλον κόσμο. Για τούτο ντυθήτε την πανοπλία του Θεού, για να μπορέσετε να βαστάξετε κατά την πονηρή την ημέρα, κι αφού κάνετε όσα είναι πρεπούμενα, να σταθήτε.
Το λοιπόν, σταθήτε γερά, έχοντας περιζωσμένη τη μέση σας με αλήθεια, και ντυμένοι με το θώρακα της δικαιοσύνης και με τα πόδια σας σανταλωμένα για να κηρύξετε το Ευαγγέλιο της ειρήνης κι από πάνω από όλα σκεπασθήτε με το σκουτάρι της πίστης, που με δαύτο θα μπορέσετε να σβήσετε όλες τις πυρωμένες σαγίτες του πονηρού. Και φορέσετε την περικεφαλαία της σωτηρίας και το σπαθί του πνεύματος, που είναι ο λόγος του Θεού».
Αυτός ο ηρωικός και καρτερικός χαραχτήρας, που έχουνε οι πολεμιστές οπού μαρτυρήσανε για τον Χριστό σαν άκακα αρνιά, ανάγεται στα πνευματικά.
Απόσπασμα από το άρθρο του κυρ-Φώτη Κόντογλου
🟩 Η Αρματωσιά της Πίστης απέναντι στην Ιστορία των ΕθνώνΣτον καιρό της γεωπολιτικής ρευστότητας και των ιδεολογικών μεταλλάξεων, ο Άγιος Δημήτριος και ο Άγιος Γεώργιος δεν είναι απλώς σελίδες ενός συναξαριού, αλλά ζωντανά σημεία αναφοράς στην ανθρώπινη ανάγκη για σταθερές αξίες. Η αρματωσιά του Θεού, όπως την ψηλαφεί ο Φώτης Κόντογλου, δεν είναι εξάρτυση πολεμική, αλλά θώρακας πίστεως, περικεφαλαία σωτηρίας και ρομφαία πνευματική. Μέσα από την ελληνική τους ταυτότητα αναδύεται μια οικουμενική πρόταση ανθρωπολογίας: ένας άνθρωπος που αγωνίζεται όχι για εθνική επιβολή, αλλά για αλήθεια, ελευθερία, Θεό.
Σε έναν κόσμο που παραπαίει ανάμεσα σε βίαιες ταυτότητες και αμνήμονες παγκοσμιοποιήσεις, οι Άγιοι Μεγαλομάρτυρες δεν κρατούν όπλα, αλλά φλόγα πίστης. Και αυτή η φλόγα είναι η μόνη που έχει τη δύναμη να φωτίζει εθνικά σώματα χωρίς να τα κατακαίει· να διατηρεί τις πατρίδες ελεύθερες, χωρίς να τις κλείνει σε φρούρια. Γιατί η Ρωμιοσύνη δεν είναι φυλή αίματος, αλλά φρόνημα εσταυρωμένης αγάπης. Και δεν πεθαίνει, γιατί δεν προσκυνά την ισχύ, παρά μόνο την Αλήθεια.
✍️ Ανάλυση - Σχολιασμοί: Σοφία Ντρέκου
Με φως Ρωμιοσύνης και... αστερόσκονη
Περισσότερα Θέματα: Άγιος Δημήτριος
Φώτης Κόντογλου, Αγιολογία,
Σχετικά θέματα:
🔴 ΔΕΤΕ ΕΠΊΣΗΣ: Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 26 Οκτωβρίου 1912 - η κατεχόμενη από τους Οθωμανούς πόλη της Θεσσαλονίκης απελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό την ημέρα της εορτής του πολιούχου της, Αγίου Δημητρίου. ➤ Βλ. αφιέρωμα ΕΔΩ
5 σχόλια:
Συγνώμη,αλλά ο Δημήτριος δεν αντιπαρατέθηκε στον Λυαίο, όντας φυλακισμένος στα υπόγεια λουτρά του Γαλέριου, αυτό το έκανε ο Νέστωρ με τις ευλογίες του Δημητρίου και τον νίκησε. Ο συνήθως μυστακιοφόρος που εικονίζεται να του τρυπά την πλάτη ο έφιππος Δημήτριος είναι ο Βούλγαρος Καίσαρας/τσάρος : Καλογιάν ο Ρωμαιοκτόνος ή Ιβάν Σ' ή Ιωαννίκιος Α' κατά τους βυζαντινούς, αιρετίζων ηγεμόνας που δεν δίστασε να ζητήσει στέψη από τον σχισματικό/αιρετικό πάπα, αλλά τα έβαλε και με τους Φράγκους πλην των Ρωμαίων, με αποτέλεσμα το 1207, πολιορκόντας την Θεσσαλονίκη, Οκτώβρη μήνα κοντά στην εορτή του Δημητρίου, είδε όνειρο νέο Καβαλλάρη πολεμιστή να του τρυπά με δόρυ τα πλευρά. Όταν ξύπνησε αρρώστησε και πέθανε από ... πλευρίτιδα. Η πολιορκία λύθηκε και η επόμενη παρέμβαση ήταν 26.10.1912 όταν χάρη στον φιλέλληνα πασά ο ελληνικός στρατός προλαβαίνει τον βουλγαρικό, μπαίνοντας πρώτος στη Θεσσαλονίκη.
Όπως αναγράφω είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου η πηγή μου.
Απόσπασμα από το άρθρο του κυρ-Φώτη Κόντογλου
«Αρματωμένος την Αρματωσιά του Θεού» (βλ. εδώ)
www.sophia-ntrekou.gr/2013/10/Armatwmenos-tin-armatvsia-tou-Theou-Kontoglou
Θέλετε να μας πείτε και την δική σας βιβλιογραφία
ώστε να συγκριθούν οι πηγές; Ευχαριστώ.
Κύρια πηγή ο Ιωάννης Σταυράκιος, που συνέλεξε τους θρύλους για τον Αγιο Δημήτριο στα τέλη του 13ου αιώνα, κατέγραψε ( Ελληνική έκδοση: Ἰωάννης Σταυράκιος: Ἕνας λόγιος στὴ Θεσσαλονίκη τῆς πρώιμης Παλαιολόγειας ἐποχῆς, Ελεωνόρα ΚΟΥΝΤΟΥΡΑ-ΓΑΛΑΚΗ 2014) ότι ένας ιππέας πάνω σε άσπρο άλογο χτύπησε τον Καλογιάν με μια λόγχη. Ο Καλογιάν, συνέχισε ο Σταυράκιος, συσχέτισε τον επιτιθέμενο με τον Mανάστρα, διοικητή των Κουμάνων μισθοφόρων του, που ως εκ τούτου έπρεπε να απομακρυνθεί, πριν από το θάνατο του Καλογιάν. Ο μύθος αυτός απεικονίστηκε στους τοίχους πάνω από πέντε ορθόδοξων εκκλησιών και μοναστηριών. Για παράδειγμα, μια τοιχογραφία στη Μονή Ντετσάνι απεικονίζει τον Άγιο Δημήτριο να σκοτώνει τον Τσάρο Σκαλογιάν. Η αναπαραγωγή αυτών των εικόνων οδήγησε στις σύγχρονες εικόνες με τον έφιππο Δημήτριο να βάλει με το δόρυ του στα πλευρά του σε πτώση Καλογιάν και στο βάθος ο Λευκός Πύργος.
Μετά το θάνατο του Καλογιάν από πλευρίτιδα λύθηκε η πολιορκία της φραγκοκρατούνης Θεσσαλονίκης από τους Βουλγάρους. Ενώ εν πλήρει συνειδήσει ο Καλογιάν ταύτισε τον επιτιθέμενο του ονείρου του με τον πραγματικό επιτιθέμενο Μανάστρα, υποσυνείδητα κι έτσι πέρασε στην λαϊκή αντίληψη, ή αλλιώς η ίδια η λαϊκή αντίληψη αυτοβούλως ταύτισε τον λογχίζοντα με τον Άγιο Δημήτριο και την διάσωση της Θεσσαλονίκης. Ο λόγιος Ιωάννης Σταυράκιος έζησε στα χρόνια του ιδρυτή της δυναστείας Μιχαήλ Παλαιολόγου κάπου 60 - 70 χρόνια μετά το γεγονός και θεωρείται αξιόπιστη πηγή. Προέρχεται από την οικογένεια του Λογοθέτη και αυτοκράτορα Σταυράκιου (ανετράπη 2 Οκτωβρίου 811 από τον σφετεριστή Μιχαήλ Ραγκαβέ).
Άλλη πηγή περί του Λατινικού Βασιλείου Θεσσαλονίκης (1204 - 1224 μ.Χ.) : Λατινικό βασίλειο της Θεσσαλονίκης (1204-1224: "Το βασίλειο απειλήθηκε προσωρινά, στην αρχή της ύπαρξής του, από το βούλγαρο τσάρο Ιωαννίτζη, που το καλοκαίρι του 1205 κινήθηκε από την περιοχή της Αδριανούπολης προς τα δυτικά, εξαπολύοντας ληστρικές και καταστροφικές επιδρομές σε πολλές θρακικές πόλεις (χειμώνας-άνοιξη του 1205/1206). Το φθινόπωρο του 1207, ο Ιωαννίτζης έφθασε με τα στρατεύματά του μπροστά από τα τείχη της Θεσσαλονίκης και άρχισε να την πολιορκεί. Η πολιορκία της πόλης από τους Βουλγάρους έληξε άδοξα, όταν ο Ιωαννίτζης σκοτώθηκε (Οκτώβριος του 1207). " Ο Ιωαννίτζης Α' ή Ιβάν Α'ή Καλογιάν Ρωμαιοκτόνος είναι το ίδιο πρόσωπο. Όλες οι ανωτέρω πηγές υπάρχουν σε αντίστοιχα λήμματα της wikipedia.
Ευχαριστούμε για τις πηγές κε Σπανέ.
Evangelos Sp, εύστοχη η παρατήρησή σου και ευχαριστώ που την πρόσθεσες. Πράγματι, ο Νέστωρ ήταν εκείνος που πάλεψε με τον Λυαίο, αφού πρώτα έλαβε την ευλογία του Αγίου Δημητρίου μέσα από τη φυλακή, κάτι που αποδίδεται και στη λειτουργική παράδοση.
Η εικονογραφική απόδοση όμως που αναφέρεις, όπου ο Άγιος Δημήτριος τρυπά με το δόρυ τον Καλογιάν ή Ιωαννίκιο, είναι μια δεύτερη, μεταγενέστερη ιστορική «επανασύνδεση», που θέλησε να ενώσει τη θαυματουργική παρουσία του Αγίου με το πολιτικοθρησκευτικό ήθος των Βυζαντινών: τη νίκη της πίστης επί της αλαζονείας της εξουσίας.
Είναι πολύτιμη η υπενθύμιση ότι πίσω από κάθε εικονογραφική μορφή υπάρχει μια θεολογική αλληγορία και ένα μήνυμα προς τον λαό.
Ίσως, τελικά, αυτό το «δόρυ» να μην είναι μόνο σύμβολο μάχης, αλλά και σημάδι κρίσης· ότι ο Άγιος δεν «σκοτώνει», αλλά αποκαλύπτει πνευματικά το τί κρύβεται πίσω από κάθε ιστορικό πρόσωπο και γεγονός.
Τέτοια σχόλια είναι η χαρά της θεολογικής συνομιλίας!
Δημοσίευση σχολίου