Η πορεία του στρατού για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους - σπάνιο βίντεο εποχής του 1912


Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης 26 και 27 Οκτωβρίου 1912.

της Σοφίας Ντρέκου

26 Οκτωβρίου 1912 - Α' Βαλκανικός Πόλεμος: η κατεχόμενη από τους Οθωμανούς πόλη της Θεσσαλονίκης απελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό την ημέρα της εορτής του πολιούχου της, Αγίου Δημητρίου. Την ίδια ημέρα, τα σερβικά στρατεύματα καταλαμβάνουν τα Σκόπια.

Η Θεσσαλονίκη, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, σκλαβώθηκε το 1430 στις 29 Μαρτίου και απελευθερωνόταν στις 26 Οκτωβρίου 1912, 480 ολόκληρα χρόνια μετά, ανήμερα του Αγίου μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του μυροβλήτου! Και αυτό ήταν πραγματικό θαύμα και σαφέστατη παρέμβαση του Αγίου, καθώς ώθησε τον Χασάν Ταξίν Πασά, μέσα στην καρδιά των Νεότουρκων, να παραδώσει 25.000 Τουρκικό Στρατό,1.000 Αξιωματικούς, 1.200 ίππους και 70 πυροβόλα στους Έλληνες και την ίδια τη Θεσσαλονίκη, λέγοντας, εκείνο το ιστορικό βράδυ: "από τους Έλληνες την πήραμε, στους Έλληνες θα την παραδώσουμε"!

Κεντρική φωτογραφία, στο παρακάτω κολάζ, 24η Οκτωβρίου 1912. Η λευμβόζευκτη γέφυρα της Κουλακιάς (Χαλάστρας) ήταν έτοιμη και άρχισε με δυσκολίες η διέλευση τμημάτων της 7ης μεραρχίας, δύο ταγμάτων Ευζώνων καθώς και της ταξιαρχίας ιππικού. Οι καιρικές συνθήκες ήταν ιδιαίτερα δυσμενείς. Βροχή, ψύχος, ομίχλη τις πρωινές ώρες και πολλή λάσπη. Χαλάστρα 1912

24η Οκτωβρίου 1912

Η πορεία και η τελική διάταξη της στρατιάς το
βράδυ της 24ης Οκτωβρίου 1912 ήταν ως εξής:


** Το Γενικό Στρατηγείο στο Κιρτζαλάρ (Άδενδρο)** Το απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινόπουλου πέρασε τη γέφυρα της Κουλακιάς (Χαλάστρας), κατέλαβε το Τεκελί (Σίνδος) χωρίς αντίσταση και στρατοπέδευσε εκεί.
** Η ταξιαρχία ιππικού διάβηκε τη γέφυρα της Χαλάστρας και κατευθύνθηκε μέσω των χωριών Ίγγλις Τσιφλίκ (Αγχίαλος) και Καδή Κιόι (Βαθύλακος) προς το χωριό Γκιόλ Όμπασι (Πικρολίμνη), βόρεια της λίμνης.
** Το σώμα Προσκόπων στάθμευσε στο Τεκελί (Σίνδος).
** Η πρώτη μεραρχία στο Τσοχαλάρ (Παρθένιο) δυτικά του Αξιού και πολύ κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή προς Μοναστήρι
** Η δεύτερη μεραρχία δυτικά του Αξιού και νότια του Βαλτοχωρίου.
** Η τρίτη παρέμεινε στο Κιρτζαλάρ (Άδενδρο).
** Η τέταρτη στα Κουφάλια, δυτικά του Αξιού.
** Η έκτη ανέλαβε τη ζεύξη του Αξιού στη Βαρδορόφτσα (Αξιοχώρι) και στάθμευσε στο Πέτροβο (Άγιο Πέτρο).
** Η έβδομη άρχισε να διαβαίνει το μεσημέρι τη γέφυρα της Χαλάστρας τμηματικά έως ότου έπεσε το σκοτάδι. Η προφυλακή στάθμευσε στο Τεκελί (Σίνδος).

Ο Αλέξανδρος Ζάννας, γιός του Θεσσαλονικιού γιατρού Ζάννα, που υπηρετούσε στο σώμα των Προσκόπων, έγραψε για την είσοδο του ελληνικού στρατού στο Τεκελί (Σίνδος):

«Επιτέλους έφτασε η ώρα της πορείας προς την πόλη της Θεσσαλονίκης. Περάσαμε τη γέφυρα της Κουλακιάς και τραβήξαμε ολοταχώς προς το Τεκελί, δέκα χιλιόμετρα περίπου από τη Θεσσαλονίκη. Εκεί συναντηθήκαμε πάλι με την 7η μεραρχία και την ταξιαρχία Κωνσταντινόπουλου. Στο Τεκελί, σημερινή Σίνδο, μείναμε 36 ώρες. Εκεί μας βρήκαν μερικοί νέοι από τας Αθήνας φρεσκοξυρισμένοι, βγαλμένοι από το κουτί, γιατί δεν πρόφτασαν οι καημένοι τις μονάδες τους και είχαν έλθει εκ των υστέρων να τις συναντήσουν στη Θεσσαλονίκη. Φιλοξενήσαμε το βράδυ μερικούς από αυτούς και όταν μπήκαμε ύστερα στη Θεσσαλονίκη, ακούγαμε τις διηγήσεις τους για τις μάχες του Σαραντάπορου και των Γιαννιτσών!»

ΒΙΝΤΕΟ: Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912 ~ Σπάνιες λήψεις. 10λεπτο απόσπασμα από το Ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά στην ΕΡΤ, «Η Θεσσαλονίκη στον εικοστό αιώνα». *Ο εξωτερικός χώρος του υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης είναι απαράλλαχτος εδώ και 100χρόνια τουλάχιστον.

 

Η Θεσσαλονίκη κοιμήθηκε υπόδουλη και ξύπνησε ελληνική!

Ήταν ξημερώματα Σαββάτου της 27ης Οκτωβρίου του 1912. Τετρακόσια ογδόντα δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους και τον σουλτάνο Μουράτ Β' (το 1430), η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι ελληνική.

Οι καμπάνες όλων των εκκλησιών άρχισαν να σημαίνουν χαρούμενα, συμμετέχοντας στη γενική χαρά και τον ενθουσιασμό που επικρατούσε. Η υποδοχή του νικητή ελληνικού στρατού ήταν συγκινητική. Άλλοι έκλαιγαν, άλλοι ζητωκραύγαζαν, άλλοι αγκάλιαζαν και φιλούσαν τους εξαντλημένους στρατιώτες.

Όλοι οι νοικοκυραίοι ζητούσαν να πάρουν στα σπίτια τους στρατιώτες και αξιωματικούς για να ξεκουραστούν και να τους περιποιηθούν. Όταν έφτασαν στο Βαρδάρη, οι στρατιώτες έμειναν έκπληκτοι από τα λουλούδια και τα γλυκά που τους έριχναν από τα μπαλκόνια, μέσα σε χειροκροτήματα, κλάματα και ζητωκραυγές. 

Σε όλη την πομπή, οι Θεσσαλονικείς «κραυγάζοντες και ψάλλοντες τον εθνικόν ύμνον και διάφορα εθνικά άσματα, χόρευαν και ξέσκιζαν τα φέσια εκείνων που δεν φρόντισαν εγκαίρως να τα αντικαταστήσουν δια καπέλλων!».«Αδελφάκια μας, αδελφάκια μας χρυσά!» φώναζαν στους μπαρουτοκαπνισμένους φανταράκους και αξιωματικούς που έμπαιναν λυτρωμένοι και λυτρωτές στην Πόλη.

Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Δευτέρα 29 Οκτωβρίου του 1912

Postcard The entrance of King George I, King of Greece, in Thessaloniki (Salonica).
Postcard The entrance of King George I, King of Greece, in 
Thessaloniki (Salonica). Καρτ ποστάλ της εποχής με την είσοδο του 
Βασιλιά Γεωργίου Α', στη Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Στρατός 
και λαός ζητωκραυγάζουν ενθουσιασμένοι, κάτω από δυνατή βροχή

Το πρωί της 29ης, ο Βασιλιάς Γεώργιος που βρισκόταν στο Γιδά αναχώρησε για την ελεύθερη Θεσσαλονίκη με ειδική αμαξοστοιχία, συνοδεία των υπασπιστών του. Η αμαξοστοιχία σταμάτησε στη σιδηροδρομική γέφυρα του Αξιού ποταμού, γιατί ως εκείνη τη στιγμή δεν είχε ακόμη επισκευαστεί. Ο βασιλιάς και η συνοδεία του την διέσχισαν πεζοί κάτω από ραγδαία βροχή και επιβιβάστηκαν σε άλλη ειδική αμαξοστοιχία που στάλθηκε από τη Θεσσαλονίκη για το σκοπό αυτό. 

 Η ανεξιχνίαστη δολοφονία του Γεωργίου Α' που ανέκοψε την απελευθέρωση των αλύτρωτων πατρίδων: Ο Γεώργιος Α’ εισέρχεται στην Θεσσαλονίκη στις 29 Οκτωβρίου 1912. Δίπλα του, ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος.

Στις 10.30 η αμαξοστοιχία έφτασε στο σταθμό Μοναστηρίου, μέσα σε μία ατελείωτη βοή ζητωκραυγών και ενώ η μπάντα ανέκρουε τον εθνικό ύμνο. Τάγμα παρατεταγμένων Ευζώνων απέδωσε τιμές στον Βασιλιά, τον οποίο υποδέχτηκαν ο διάδοχος Κωνσταντίνος, οι Επιτελείς του Γενικού Στρατηγείου, οι Διοικητές των μεραρχιών, οι ελληνικές αρχές της πόλης, οι Μητροπολίτες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, αρκετοί πρόξενοι και πλήθος κόσμου.

Ο Βασιλιάς επιθεώρησε πρώτα το τμήμα Ευζώνων και στη συνέχεια έφιππος, έχοντας στο πλάι του τον Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, ηγήθηκε στρατιωτικής πομπής στην οποία προηγείτο και έκλεινε ίλη ιππικού.


Ο βασιλιάς Γεώργιος Α' με τον διάδοχο Κωνσταντίνο κατευθύνονται 
προς τον Λευκό Πύργο, κάτω από δυνατή βροχή (από εδώ)

Η πομπή διέσχισε την οδό 26ης Οκτωβρίου, πέρασε από το Βαρδάρη, συνέχισε επί της Εγνατίας οδού, της Σαμπρί (σημερινή οδό Βενιζέλου), της παραλιακής λεωφόρου, πέρασε από τον Λευκό Πύργο και κατέληξε στο σημερινό Γ' Σώμα Στρατού.

Με την ανατολή του ήλιου άρχισε η χαρμόσυνη κωδωνοκρουσία των ναών και ο ελληνικός πληθυσμός συν γυναιξί και τέκνοις έσπευσε προς το κέντρο της πόλης. Απ' όπου περνούσε η πομπή, από τα σημαιοστολισμένα με τη γαλανόλευκη μπαλκόνια και παράθυρα υποδέχονταν τον βασιλιά Γεώργιο με ζητωκραυγές και λουλούδια. Σε όλο το μήκος της πορείας οι Έλληνες φαντάροι και οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης, παρά τη ραγδαία βροχή, χαιρετούσαν με ενθουσιασμό και ζητωκραύγαζαν.

Η συμφωνία της άνευ όρων παράδοσης της πόλης είχε γίνει αργά τη νύχτα της 26ης Οκτωβρίου, ενώ το σχετικό Πρωτόκολλο υπογράφτηκε στη 1.30 μετά τα μεσάνυχτα. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε την επόμενη μέρα και το πρωί της 28ης εισήλθε στην πόλη ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος με την 1η Μεραρχία. 

Την ίδια ημέρα ο Βούλγαρος στρατηγός Todorov ζήτησε από τον Διάδοχο να επιτρέψει σε δύο βουλγαρικά τάγματα να μπουν στην πόλη για να ξεκουραστούν. Ο Κωνσταντίνος, χωρίς να έχει ζητήσει την έγκριση της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης, δέχτηκε.

► 1912-13 Η Μεγάλη Εξόρμηση - Ο Διπλασιασμός της Ελλάδας με πλάνα του 1915 από το National Geographic (Βίντεο)

Όμως, στις 29 Οκτωβρίου, αντί για δύο βουλγαρικά τάγματα, εισήλθε στην πόλη ολόκληρη η 7η βουλγαρική μεραρχία. Οι Βούλγαροι στρατιώτες κάθε άλλο παρά κουρασμένοι φάνηκαν. Με υψωμένες τις βουλγαρικές σημαίες και τυμπανοκρουσίες στρατωνίστηκαν στην Αγία Σοφία και στο Μπουλβάρ Χαμιδιέ, τη σημερινή Εθνικής Αμύνης και άρχισαν να φέρονται σαν κατακτητές. 

Είχαν ήδη ζητήσει από τον Tahsin Πασά να υπογράψει και μαζί τους πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Προχωρούσαν σε βιαιότητες εναντίον του τουρκικού πληθυσμού, αλλά και σε προστριβές με το ελληνικό στοιχείο. Η κατάσταση ήταν πολύ ρευστή και επικίνδυνη και μπορούσε να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή.

Εντυπωσιακή ήταν, όμως, η στάση του Ταχσίν Πασά: «Tη Θεσσαλονίκη από τους Έλληνες την πήραμε (εννοούσε το 1430) και στους Έλληνες θα την παραδώσουμε».

Η ευκαιρία για την ιδέα της Μεγάλης Βουλγαρίας χάθηκε. Ποια θα ήταν η μοίρα της χώρας αν ο Ελληνικός στρατός -με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο και με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά και με την πολύτιμη και σωτήρια συνδρομή των κατοίκων της Χαλάστρας στην έγκαιρη διάβαση του Αξιού- καθυστερούσε λίγο ακόμη στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης; 

► Το λάθος της απόφασης του Βενιζέλου το 1934 αφορά την πρότασή του για την απονομή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ

Η πόλη και η Μακεδονία στο σύνολό της, μετά από 482 (από το 1430) χρόνια σκλαβιάς η Βόρεια Ελλάδα ήταν και πάλι στα χέρια των Ελλήνων!

Στις 21 Οκτωβρίου του 1912 ο ελληνικός στρατός εισήλθε στην Κουλακιά/Χαλάστρα. Οι εργασίες για την ταχύτερη δυνατή ζεύξη του ποταμού Αξιού άρχισαν αμέσως. Τα νερά του ποταμού, λόγω των συνεχών βροχοπτώσεων, είχαν διογκωθεί επικίνδυνα. 


Το φωτογραφικό ντοκουμέντο είναι μοναδικό: Χαλαστραίοι κάτοικοι και στρατιώτες της 7ης Μεραρχίας δίνουν μάχη με το χρόνο! Πίσω από την υπό κατασκευή γέφυρα διακρίνονται οι πάσσαλοι της παλιάς γέφυρας που οι Τούρκοι -οπισθοχωρώντας- είχαν καταστρέψει μόλις μερικές μέρες πριν.

Ο Αξιός ή Βαρδάρης είναι ο μεγαλύτερος ποταμός που διασχίζει τη Μακεδονία και ο δεύτερος μεγαλύτερος των Βαλκανίων (μετά τον Έβρο), με μήκος 380 χλμ., από τα οποία μόνο τα 76 είναι σε ελληνικό έδαφος. Το πλάτος του κυμαίνεται από 50 - 600 μ. και το βάθος του φτάνει τα 4 μ. Πηγάζει από το όρος Σκάρδος (Σαρ), στα σύνορα Αλβανίας - Κοσσυφοπεδίου, διασχίζει την κοιλάδα των Σκοπίων, μπαίνει στο ελληνικό έδαφος, διασχίζει τη Μακεδονία και χύνεται στο Θερμαϊκό Κόλπο.

Ελευθέριος Βενιζέλος: Πρώτα στη Σμύρνη.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Ο Αλέξανδρος Ζάννας (δεξιά) με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Ζάννας υπήρξε ο
 εμπνευστής και δημιουργός της ενιαίας Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Εκτός 
από πολιτικός υπήρξε και  πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού το 1945 

Πρώτα στη Σμύρνη!

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 27 Οκτωβρίου 1912, το τότε υπουργικό συμβούλιο μετέβη να συγχαρεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο για την επιτυχία τής εξωτερικής του πολιτικής.

Αποτεινόμενος προς τον Βενιζέλο, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, εκφράζει τα συγχαρητήρια των μελών του υπουργικού συμβουλίου και την υπερηφάνειά τους, γιατί συμμετέχουν στην ιστορική εκείνη περίοδο. Η προσφώνηση του Ρακτιβάν καταλήγει με την ευχή: «Και γρήγορα να πάτε την Ελλάδα στην Πόλη κ. Πρόεδρε».

– «Όχι, όχι», διακόπτει ο Βενιζέλος. «Ο προσεχής μας σταθμός πρέπει να είναι η Σμύρνη. Δι’ αυτής και δια της Μικράς Ασίας μπορεί να φθάση κανείς στην Κωνσταντινούπολιν».

 Οι πράξεις και το λάθος του Ελευθερίου Βενιζέλου

Πηγές και βιβλιογραφία της σελίδας Χαλάστρα: 
1912 Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Δημιουργία - κείμενα και φωτογραφικό αρχείο:
Demetrios Hatzikos/ART info@demetrioshatzikos.com

• Album de la guerre Balkaninique,Constantinople 1915
• Hassan Tahsin Pacha.Memoire inedit sur la chute de Salonique,1936
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1980
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, 2009
• Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912-1913, Γιάννη Μέγα, 2011
• Μαρτύρων και ηρώων αίμα, Ίωνα Δραγούμη,1907
• Οι πόλεμοι 1912-1913, Σπύρου Μελά, 1958
• Το Μακεδονικό ζήτημα 1856-1913, Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου,1988
• Αγώνες των Ελλήνων 1897-1947, Γεωργίου Μαλούχου, 2008
• Η ιστορία ενός λαού, οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα, C.M.Woodhouse,2008
• Το πέρασμα του Αξιού το 1912, Μακεδονική Ζωή, Κώστα Βαφείδη,1962
• Εμείς οι Μακεδόνες, Ν.Ι. Μέρτζου, 2004
• Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, Χρίστου Ζαφείρη,1997
• Θεσσαλονίκη, τοις αγαθοίς Βασιλεύουσα, Ι.Κ. Χασιώτη, 1997
• Θεσσαλονίκη, Πόλη των φαντασμάτων, 1430-1950, Mαrk Mazower,2004
• Ελληνική Ιστορία, Εκδοτική Αθηνών, 2007
• Ταινιοθήκη του Παρισιού.

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr




Η μηχανή του χρόνου S05 E07 Η απελευθέρωση της
Θεσσαλονίκης. Προβλήθηκε από την ΝΕΤ στις 27-11-2012

Δεν υπάρχουν σχόλια: