Η ψυχανάλυση είναι μια θεραπεία εναντίον της άγνοιας.
H προσέγγισή του Λακάν βοηθά να βγούμε από το μικρό κουτάκι της σκέψης μας (αν αυτή υπάρχει έστω και σε κουτί) απεγκλωβίζοντάς μας από κοινωνικούς και πολιτικούς όρους. Δυστυχώς όμως, μάς τοποθετεί ακούσια σε ένα μεγαλύτερο, περιορίζοντας τον ορίζοντά της ύπαρξής μας με όρους ψυχολογικούς, σε μια ζωή με ηθικό άξονα που την επαναπροσδιορίζει. Ευτυχώς κάποιοι υπάρχουν εκτός πλαισίων, αλλά με αναφορά και γίνονται φάροι και σημεία της. Είτε το θέλουμε είτε όχι, υπάρχουν και τα υπονοούμενα, και η αναφορά.
Ο Ζακ Λακάν, ψυχαναλυτής του 21ου αιώνα
Στο σπίτι του Μισέλ Λερίς, 19 Μαρτίου 1944.
Όρθιοι: (από τα αριστερά προς τα δεξιά):
Ζακ Λακάν, Σεσίλ Ελυάρ, Πιέρ Ρεβερντύ,
Λουίζ Λερίς, Πάμπλο Πικάσο, Φανί ντε Καμπάν,
Βαλεντίν Ουγκό, Σιμόν ντε Μπωβουάρ, Μπρασαί.
Καθιστοί: Ζαν-Πωλ Σαρτ, Αλμπέρ Καμύ, Μισέλ Λερίς,
Ζαν Ζαν Αμπιέ. Φωτογραφία του Ζιλμπέρ Μπρασαί.
Επανατοποθετώντας το ασυνείδητο στα σωστά του τα θεμέλια, δηλαδή στη γλώσσα, ο Ζακ Λακάν μπορεί να θεωρείται εκείνος που προσέδωσε στην ψυχανάλυση την γνήσια φροϋδική της ταυτότητα. Πράγματι, το φροϋδικό ασυνείδητο συνιστά μια ιδιότητα της γλώσσας. Εδράζεται στη πολύσημη δομή της γλώσσας. Αυτό που θέλουμε να πούμε διαφέρει από αυτό που τελικά λέγεται.
Το ασυνείδητο εδράζεται σε αυτή την παρέκκλιση. Μαρτυρά μια επιθυμία που ενεργεί εν αγνοία του ομιλούντος, έτσι ώστε, όντας πυρήνας του λόγου, η επιθυμία, και δη η ασυνείδητη επιθυμία, να αποτελεί την καθαυτό ουσία του ανθρώπου. Η επιθυμία εκφράζεται μέσα στα συμπτώματα — «κανονικά» (όνειρα, γλωσσικές παραδρομές, παραπραξίες κλπ.) ή μη (τα «παθολογικά» συμπτώματα που μας μετατρέπουν σε διαταραγμένους και μας κάνουν τοv βίο αβίωτο). Τα συμπτώματα, πέρα από μια επιθυμία που απορρίπτεται, αποκρυσταλλώνουν σε τελευταία ανάλυση την απόρριψη της διάστασης του επιθυμείν καθ' αυτό.
Μπορεί να συμβεί λοιπόν κάποιοι να προφυλάσσονται και να μην αναλαμβάνουν την επιθυμία τους οχυρωμένοι πίσω από την επιθυμία του Άλλου. Ζουν κυριολεκτικά από την δική του επιθυμία. Αρκεί έτσι ο Άλλος να μην εκδηλώνει ως όφειλε την επιθυμία του για να χάσουν κάθε λόγο ύπαρξης. Το άγχος αποτελεί το πιο σύνηθες σύμπτωμα σε αυτές τις περιπτώσεις, το υπαρξιακό άγχος που περιστρέφεται γύρω από το κενό και το τίποτε. Τουτέστιν, το κενό του αλλοτριωμένου μέσα στον Άλλο υποκειμένου, το τίποτε ως αντικείμενο ικανοποίησής του. Παράδειγμα η υστερική ανορεξία.
Τυχαίνει, αντίθετα, άλλοι να οχυρώνονται μέσα στην απόλαυση μιας εσωστρεφούς σκέψης κλεισμένης στην αυτάρκειά της. Απέχουν από τον Άλλο, μάχονται την ατίθαση επιθυμία του. Καταπιάνονται με το να την περιορίζουν. Το πρόγραμμα, η υπακοή στο αίτημα, ο ναρκισσισμός του πετυχημένου κατορθώματος: ιδού το κλουβί όπου αυτά τα υποκείμενα κλείνονται, σαν σε τάφο όπου η ζωή θάβεται. Η απονέκρωση αποτελεί χαρακτηριστικό τους σύμπτωμα, είτε με την μορφή της κατάθλιψης, της πλήξης ή της ανδρικής ανικανότητας, είτε εν είδει λίγο-πολύ επώδυνων εμμονών. Παράδειγμα, ο λεγόμενος ψυχαναγκαστικός.
Πέρα από το φροϋδικό υποκείμενο που δομείται από τη ασυνείδητη σχέση με την επιθυμία –εκεί έγκειται η ακριβής πραγματικότητα της λεγόμενης «νεύρωσης»–, ο Λακάν δίνει έμφαση στο υποκείμενο που καθορίζεται από τη σχέση του με την απόλαυση.[1] Διότι η επιθυμία ριζώνει στη φαντασίωση, δηλαδή στο ενδόμυχο σενάριο που την υποστηρίζει και προσκομίζει απόλαυση. Ε, λοιπόν, δεν υπάρχει «κανονική» φαντασίωση. Η φαντασίωση είναι πάντα διεστραμμένη. Δεν ευχαριστεί, αλλά ικανοποιεί. Αυτό σημαίνει πως επιφέρει μια ασυνείδητη ικανοποίηση που αντιτίθεται στη συνειδητή βούληση του καθενός για ευχαρίστηση. Από εκεί πηγάζουν η οδύνη και το αδιέξοδο του υποκειμένου. Η ασυνείδητη απόλαυσή του το κρατάει όμηρο. Το να κάνει κανείς ψυχανάλυση συνίσταται στο να αποκτήσει ο ίδιος την εμπειρία του εύρους αυτής της ανωμαλίας, που βρίσκεται βαθιά στην καρδιά του ανθρώπινου είδους. Ο αναλυόμενος οδηγείται στην υπέρβασή της, δηλαδή στον αποχωρισμό της, ώστε να μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση σε μια βιώσιμη σχέση με την επιθυμία και την απόλαυση.
Εδώ αναδεικνύονται οι πολιτικές επιπτώσεις της ψυχανάλυσης με την λακανική ταυτότητά της. Αφορούν ιδιαίτερα τον αιώνα που σημαδεύει η λήξη των μεγάλων ουτοπιών της αλλαγής του κόσμου. Ο Λακάν τονίζει πως ο ψυχαναλυτικός λόγος δεν μετέχει του επαναστατικού λόγου. Αντίθετα, είναι κατά βάση ανατρεπτικός.
Η επανάσταση, ειρωνεύεται ο Λακάν, σημαίνει κατ’ ουσίαν επιστροφή στο σημείο αφετηρίας, περιστροφή γύρω από ένα κεντρικό σημείο που είναι το σημείο ενός αδύνατου, του αδύνατου της απόλαυσης. Από τη φύση της, η απόλαυση είναι αδύνατη. Δεν είναι ποτέ κατάλληλη, ούτε τέλεια ούτε οριστική. Αποτυγχάνει πάντα. Επομένως, ο σκοπός της πολιτικής δεν νοείται ως επίλυση αυτής της ουσιώδους μιζέριας της ανθρώπινης κατάστασης. Διότι, παραδόξως, αυτή η μιζέρια είναι συνάμα συνώνυμο ζωής. Μπορεί μεν να αντιμετωπίζεται τρόπον τινά εντός κοινωνίας αλλά ουσιαστικά αποτελεί ζήτημα του καθενός ξεχωριστά. Αυτή η μιζέρια δεν συλλογικοποιείται.
Συνεπώς, καλό θα ήταν να αποφεύγει κανείς να εγείρει σε απόλυτες νόρμες, σε διαδικασίες καθολικής κανονικοποίησης της απόλαυσης, τις κοινές για όλους λύσεις που πρεσβεύει η δημοκρατική κοινωνία. Η δημοκρατία κυοφορεί εκ φύσεως τα σπέρμα της μισαλλοδοξίας ενάντια σε εκείνο που αδυνατεί να εκδημοκρατιστεί. Η επέκταση του επιστημονικού λόγου, της τεχνοκρατικής εκμετάλλευσής του, οδηγεί, όπως προειδοποιούσε ο Ζακ Λακάν, στοχαστής του 21ου αιώνα, σε διακρίσεις και αποκλεισμούς. Επειδή δεν ανταποκρίνονται στους «δικούς μας», ορισμένοι τρόποι απόλαυσης απομονώνονται, στιγματίζονται και ενίοτε πολεμώνται. Η ψυχανάλυση όμως αρνείται κάθε κανονιστική στάση. Υποστηρίζει το δικαίωμα του καθενός να εξαιρείται από τη νόρμα. απαντώντας με τον δικό του προσωπικό τρόπο στο αδύνατον της απόλαυσης, πληρώνοντας δηλαδή το τίμημα της επιθυμίας και της ατέρμονης επανάληψής της.
Έτσι, η ψυχανάλυση, ως πρακτική και ως θεωρία, συνάμα παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένη, κατά τον Λακάν, με μια ηθική. Απαιτεί να αναλαμβάνει ο καθένας την ευθύνη του ασυνειδήτου του, της ασυνείδητης φαντασίωσης που τον καθορίζει στον τρόπο απόλαυσής του, ο οποίος είναι πάντα διεστραμμένος και παραβιάζει τον φραγμό της αρχής της ευχαρίστησης που προφυλάσσει τα συμφέροντα της ζωής.
Το ανθρώπινο ον δεν κατέχεται πάντα από την επιθυμία να ζήσει και η ψυχανάλυση δεν πρεσβεύει τη ζωή ως ιδανικό. Η ηθική της συνίσταται στο να επιτρέψει σε όσους απευθύνονται σε αυτή να δώσουν μια άξια απάντηση στο αδύνατον που εδρεύει στην καρδιά του ανθρώπου και που σχετίζεται με την απόλαυσή του. Όχι για να την αρνηθούν ούτε για να ενδώσουν σε αυτή βυθισμένοι στην αισχρότητα και την οδύνη, αλλά για να καταστήσουν το αδύνατο της απόλαυσης το έρεισμα που υποστηρίζει την ζωή και την κάνει βιώσιμη. Δηλαδή επιθυμητή.
Ο Ρεζινάλντ Μπλανσέ είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Σχολής του Φροϋδικού Αιτίου (Γαλλία) και πρόεδρος της Νέας Λακανικής Σχολής (rblanchet@otenet.gr)
[1] Βλ. J. Lacan, «Για το «Trieb» του Φρόυντ και την επιθυμία του ψυχαναλυτή», μτφ. Νασία Λινάρδου-Μπλανσέ, περ. Η Ψυχανάλυση, τχ. 7 (άνοιξη 2011), σ. 7-9. Ενθέματα
Ο Γάλλος ψυχαναλυτής και ψυχίατρος Ζακ Λακάν (Jacques Marie Émile Lacan, 13 Απριλίου 1901 - 9 Σεπτεμβρίου 1981) οργάνωνε ετήσια σεμινάρια στο Παρίσι από το 1953 έως το 1981, όπου επηρέασε πολλές ηγετικές φυσιογνωμίες Γάλλων διανοούμενων στις δεκαετίες του 1960 και 1970, ιδιαίτερα όσους σχετίστηκαν με τον μεταδομισμό. Οι ιδέες του άσκησαν σημαντική επίδραση στην κριτική θεωρία, τη λογοτεχνική θεωρία, τη γαλλική φιλοσοφία του 20ού αιώνα, την κοινωνιολογία, τη φεμινιστική θεωρία, τη θεωρία κινηματογράφου και την κλινική ψυχανάλυση.
Έρωτας είναι να ζητάς το αδύνατο
από κάποιον που δεν υπάρχει. Λακάν
ΖΑΚ ΛΑΚΑΝ: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εκκρεμές (2005) Εισαγωγή: Ζακ-Αλέν Μιλέρ. Επίμετρο: Ρεζινάλντ Μπλανσέ Μετάφραση: Νασία Λινάρδου και Ρεζινάλντ Μπλανσέ.
Πρόκειται για το πρώτο γραπτό της κλασικής περιόδου του Ζακ Λακάν (1901-1981), σπουδαίου Γάλλου ψυχαναλυτή και ανανεωτή του Φρόυντ, το ιδρυτικό κείμενο του λακανισμού «Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση», γνωστό και ως «Εισήγηση της Ρώμης». Είναι το εναρκτήριο κείμενο του λακανισμού. Με αυτό ο Λακάν έγινε ο Λακάν.
Εξήντα πέντε χρόνια μετά τη συγγραφή του, τούτο το κείμενο διατηρεί σήμερα μια εκπληκτική επικαιρότητα θέτοντας με διαύγεια καίρια διλήμματα για την ψυχανάλυση, αλλά και τον τον πολιτισμό. Εδώ ο Λακάν στοχεύει στα θεμέλια της ψυχανάλυσης.
Μέχρι το θάνατό του συνέχισε να λέει: «Είμαι καταρχάς εκείνος που εκφώνησε την Ομιλία της Ρώμης».
Πώς να χαρακτηρίσουμε την προσπάθεια του Λακάν σε αυτό το κείμενο; Στοχεύει στα θεμέλια της ψυχανάλυσης. Δεν κάνει μια μερική πολεμική στο τάδε ή στο δείνα σημείο της κλινικής.
Θέτει υπό αμφισβήτηση και την ίδια τη σύλληψη αυτού που δρα στην ψυχανάλυση και, ταυτόχρονα, στα ίδια τα θεμέλια.
Με αφετηρία αυτή την αμφισβήτηση των θεμελίων της ψυχανάλυσης δικαιολογεί το ύφος του, που το χαρακτηρίζει «ειρωνικό» και το αντιδιαστέλλει με το δογματικό ύφος, που είναι ακριβώς το ύφος που δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια.
Προσφέρει έναν νέο ορισμό του ασυνειδήτου και μια νέα θεωρία για την ψυχαναλυτική θεραπεία. Με αφετηρία αυτή την αμφισβήτηση των θεμελίων της ψυχανάλυσης δικαιολογεί το ύφος του, που το χαρακτηρίζει «ειρωνικό».
Γιατί λέει ειρωνικό ύφος; Το αντιδιαστέλλει με το δογματικό ύφος, που είναι ακριβώς το ύφος που δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια. Είναι σίγουρα μια αναφορά στην ειρωνεία του Σωκράτη, δηλαδή μια ειρωνεία βαθιά διαλεκτική, που συνίσταται στο να αναδείξει τις αντιφάσεις στις οποίες υποπίπτει ο συνομιλητής. Αυτή είναι η μέθοδος του Λακάν στο εν λόγω κείμενο, το οποίο είναι συνεχώς πολεμικό και δείχνει ότι δεν κατορθώνουμε να δικαιολογήσουμε τις διαφορετικές όψεις του έργου του Φρόυντ αν δεν λάβουμε ως βάση τις λειτουργίες της ομιλίας.
Λειτουργία και Πεδίο της Γλώσσας
και της Ομιλίας στην Ψυχανάλυση
«Είτε θέλει να είναι παράγοντας ίασης, εκπαίδευσης ή ανίχνευσης η ψυχανάλυση έχει ένα μόνο μέσο: το λόγο του ασθενούς […]. Ακόμη και αν δεν μεταδίδει τίποτα, ο αρθρωμένος λόγος αντιπροσωπεύει την ύπαρξη της επικοινωνίας. Ακόμη και αν αρνείται το πρόδηλο, διαβεβαιώνει ότι το ομιλείν συνιστά την αλήθεια, ακόμη κι αν σκοπεύει να εξαπατά, υπολογίζει την πίστη της μαρτυρίας […]. Η ανάληψη της ιστορίας του από το υποκείμενο, στον βαθμό που έχει συγκροτηθεί από την ομιλία που απευθύνεται στον άλλο, αποτελεί τη βάση της μεθόδου στην οποία ο Φρόυντ, δίνει το όνομα της ψυχανάλυσης […].
Αυτό που μαθαίνουμε στο υποκείμενο να αναγνωρίζει ως το ασυνείδητο του είναι η ιστορία του […]. Αν η ψυχανάλυση μπορεί να γίνει επιστήμη, διότι δεν είναι ακόμη, οφείλουμε να βρούμε το νόημα της εμπειρίας της […]. Ότι το σύμπτωμα ανάγεται εξ’ ολοκλήρου σε μια γλωσσική ανάλυση επειδή είναι το ίδιο δομημένο σαν γλώσσα, επειδή είναι γλώσσα που ο λόγος τον οποίο φέρει πρέπει να απελευθερωθεί […].
Η ανακάλυψη του Φρόυντ είναι η ανακάλυψη του πεδίου των επιπτώσεων, στη φύση του ανθρώπου, των σχέσεων του με τη συμβολική τάξη και η αναγωγή του νοήματός τους στις πιο ριζικές βαθμίδες της συμβολοποίησης στο είναι […]. Ο άνθρωπος μιλά επειδή το σύμβολο τον κατέστησε άνθρωπο».
Ζακ Λακάν, Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας
και της γλώσσας στην ψυχανάλυση
O Λακάν με το Λόγο της Ρώμης επιστρέφει σε αυτό που ο Φρόυντ ανακάλυψε: Το ασυνείδητο. Επιμένει στην φροϋδική μεθοδολογία και τον ακολουθεί. Η Ερμηνεία των ονείρων, το Ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο και η Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής είναι έργα μνημειώδη καθώς σ’ αυτά αναδεικνύεται ότι κάτι στον άνθρωπο μιλάει. Κάτι που έχει τη δική του γλώσσα. Κάτι που ακολουθεί την δομή και τους μηχανισμούς της γλώσσας. Ο άνθρωπος έχει πλέον την ευκαιρία να μάθει, να βρει το δικό του λόγο, την υποκειμενικότητά του. Αρκεί κάποιος να είναι σε θέση να ακούσει το υποκείμενο. Να το ακούει ως το τέλος της διαδρομής.
Βιβλιογραφία:
1) Λακάν, Ζ. (2005). Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση, Αθήνα, Εκκρεμές.
2) Freud, S. (2016). Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής, Αθήνα, Πλέθρον.
3) Freud, S. (2018). Η ερμηνεία των ονείρων, Αθήνα, Πλέθρον.
4) Freud, S. (2010). Το εγώ και το αυτό, Αθήνα, Πλέθρον.
5) Freud, S. (2009). Το ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο, Αθήνα, Πλέθρον.
6) Freud, S. (2008). Περατή και μη περατή ανάλυση, Αθήνα, Πλέθρον.
7) Levi – Strauss, C. (2010). Δομική ανθρωπολογία, Αθήνα, Κέδρος.
8) Levi – Strauss, C. (1977). Άγρια σκέψη, Αθήνα, Παπαζήσης.
Ανάγνωση και Επεξεργασία της «Τρίτης» του Ζακ Λακάν
«Η Τρίτη, αυτός είναι ο τίτλος. Η Τρίτη, επανέρχεται, είναι πάντα η πρώτη όπως λέει ο Gerard De Nerval 1 ». Η φράση είναι από το κείμενο «Η Τρίτη» το οποίο αποφασίσαμε να μελετήσουμε στο φετινό μας σεμινάριο. Εύλογα τίθεται το ερώτημα: γιατί η Τρίτη; Ποια είναι η πρώτη, ποια η δεύτερη και ποια σημασία έχει το να καταπιαστούμε με ένα κείμενο το οποίο δεν έχει ακόμα μεταφραστεί στη γλώσσα μας;
Την πρώτη την γνωρίζουμε: είναι η παρέμβαση του Λακάν στην Ρώμη, τον Σεπτέμβριο του 1953 με τίτλο «Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας» και συνδέεται ιστορικά με το πρώτο σχίσμα από την Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρεία. Η δεύτερη φέρει τον τίτλο «Από την Ρώμη 53 στην Ρώμη 6: Η ψυχανάλυση. Λόγος μιας αποτυχίας». Εκφέρεται και πάλι στην Ρώμη, τον Δεκέμβριο του 1967.
Έχουν προηγηθεί δυο σημαντικά κείμενα για την ιστορία της ψυχανάλυσης: «Πρόταση για τον αναλυτή της Σχολής» και «Ο λόγος στην Φροϋδική Σχολή Παρισίων». Στο δεύτερο κείμενο περιλαμβάνεται η πρότασή του για το πέρασμα, πρόταση η οποία και καταψηφίζεται από τα μέλη της Σχολής. Σε έναν τρίτο χρόνο, το 1974 εκφωνείται στην Ρώμη Η Τρίτη. Παρότι πρόκειται για ένα γραπτό κείμενο παρέμεινε για μεγάλο διάστημα αδημοσίευτο στη γλώσσα στην οποία γράφτηκε, τη γαλλική. Η μετεγγραφή του οφείλεται στον Patrick Valas. triti-zak-lakan
Δυνατότητες και επιπτώσεις της Ομιλίας
«Σου ζητάω να μου αρνηθείς αυτό που σου προσφέρω, επειδή, δεν είναι αυτό…», δηλώνει ο Λακάν το 1972 στο Σεμινάριο «…ή χειρότερα». Ο άνθρωπος είναι ένα ον που μιλάει. Από τη στιγμή λοιπόν που μιλάει ζητάει.. (από τον Άλλο-άλλο). Η επιθυμία υφέρπει κάτω από το αίτημα αλλά είναι πάντοτε ασύμβατη με την ομιλία. Εκφέρεται μέσα από την ομιλία αλλά αδυνατεί να ειπωθεί στην ολότητα της: «Η επιθυμία παράγεται στο εκείθεν του αιτήματος», «Είναι η χαραγμένη ρότα της διαδρομής» της ομιλίας. Κάτι όμως συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ξετυλίγματος της ομιλίας και η επιθυμία δεν μπορεί να ειπωθεί ως τέτοια. Το υποκείμενο κατά τη διάρκεια της άρθρωσης, όταν μιλά, την ίδια στιγμή δείχνει στον άλλο την έλλειψή του. Τι κάνει; Αιτείται το συμπλήρωμα της έλλειψής του. Δυστυχώς, η απάντηση του άλλου δεν θα είναι ποτέ αυτή που θα έπρεπε. Όλεθρος ανάμεσα στο ζευγάρι, όλεθρος ανάμεσα στο παιδί και τη μητέρα, όλεθρος ανάμεσα σε «μένα» και στον «όμοιό» μου.
Τη χρονιά αυτή θα επεξεργαστούμε το ζήτημα της σχέσης του υποκειμένου με την ομιλία του και τον τρόπο που αυτή εκφέρεται στον κοινωνικό δεσμό. Κάθε υποκείμενο είναι εγγεγραμμένο μέσα σε ένα λόγο, κοινωνικό δεσμό-discours. Ο λόγος είναι αυτός που κανονίζει, ρυθμίζει την απόλαυση του. Ρυθμίζει τις απολαύσεις των υποκειμένων ούτως ώστε να καταστούν συμβατές με αυτόν. Πάραυτα, η ομιλία ως μοναδική και ιδιαίτερη για τον καθένα δεν μπορεί να καταστεί συμβατή με τον κοινωνικό δεσμό. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ομιλίας στο υποκείμενο;
Και η βία; Ποια θέση επέχει μέσα στην ομιλία και με τον Άλλο της γλώσσας; Θα τολμούσαμε να πούμε ότι η βία είναι συμβατή με την ομιλία;
Βιβλιογραφία:
Ζάκ Λακάν, Σεμινάρια: Σεμινάριο «Οι ψυχώσεις» 1955-1956, εκδόσεις Ψυχογιός Σεμινάριο «Τα μορφώματα του ασυνειδήτου» 1957-1958 Σεμινάριο «Το αντίστροφο της ψυχανάλυσης» 1069-1970, εκδόσεις Ψυχογιός Σεμινάριο «Για έναν λόγο που δεν θα ήταν ομοίωμα» 1970-1971 Σεμινάριο «…ή χειρότερα» 1971-1972 Σεμινάριο « Ακόμη» 1972-1973, εκδόσεις Ψυχογιός
Γραπτά: «Η επιθετικότητα στην ψυχανάλυση» 1948, εκδόσεις του Λακανικού Πεδίου «Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση» 1953, εκδόσεις ΕΚΚΡΕΜΕΣ «Η κατεύθυνση της θεραπείας και οι αρχές της εξουσίας της» 1958 «Ανατροπή του υποκειμένου και διαλεκτική της επιθυμίας» 1960 «Η τοποθέτηση του ασυνειδήτου» 1960, εκδόσεις του Λακανικού Πεδίου «Τηλεόραση» 1973 «Etourdit» 1972 Σίγκμουντ Φρόυντ: «Τοτέμ και ταμπού» εκδόσεις Επίκουρος «Ο Ντοστογιέφσκι και η πατροκτονία» εκδόσεις Πατάκη «Ναρκισσισμός, μαζοχισμός, φετιχισμός» εκδόσεις Επίκουρος «Το ανοίκειο» εκδόσεις Πλέθρον «Πέραν από την αρχή της ευχαρίστησης» εκδόσεις Πλέθρον «Ο άντρας Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία» εκδόσεις Επίκουρος. champlacanienathenes.net
ΔΕΙΤΕ: Κείμενα του Ζακ Λακάν και του Ζακ-Αλέν Μιλέρ που έχουν δημοσιευτεί στα ελληνικά
by Sophia Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
• Διαβάστε:
► π. Β. Θερμός: Το ασυνείδητο στην Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτη
► Ταινία Π. Βούλγαρη «Μικρά Αγγλία» ψυχαναλυτική σκοπιά Λακάν
► Η Μάσκα ως κύριο σημαίνον σύμπτωμα της εποχής μας κατά Λακάν
facebook.com/groups/aenai.sofia.dr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου