Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί: ο καπιταλισμός γέννημα της Δύσης


Η Ρωμέϊκη φιλοθεΐα και φιλανθρωπία: Αυτοκράτορες και Σύνοδοι

Στην Ρωμέϊκη Πολιτεία, ο μοναχισμός και οι άγιοι, 
ήταν τα πρότυπα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής

Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Φιλοθεΐα είναι η αγάπη προς τον Θεό. Και αυτός ο Θεός δεν είναι αφηρημένος, δεν είναι αντικείμενο της λογικής και υπόθεση του στοχασμού, αλλά ο Θεός της Αποκαλύψεως, όπως τον παρέδωσε η Εκκλησία δια των αγίων Πατέρων της. Η αγάπη προς τον αποκαλυφθέντα Θεό αποδεικνύεται από την ορθή πίστη και την πραγματική λατρεία του αληθινού Θεού.

Μέσα στο κλίμα αυτό πρέπει να δούμε και την προσπάθεια των Βυζαντινών, των Ρωμαίων, να διαφυλάξουν το δόγμα περί του Τριαδικού Θεού και να διατηρήσουν ανόθευτη την λατρεία του Θεού. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι, η ανάπτυξη των λειτουργικών τεχνών απέβλεπαν στην διατήρηση της πίστεως ανόθευτης. Είναι σημαντικό να πούμε ότι στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία όλοι θεολογούσαν, από τον ελάχιστο μοναχό μέχρι τον Αυτοκράτορα.

Τα «Εωθινά», που είναι τα δοξαστικά των Κυριακών και αναφέρονται στα Εωθινά Ευαγγέλια, είναι έργο του Λέοντος του Σοφού, και τα «εξαποστειλάρια» της ακολουθίας του όρθρου των Κυριακών είναι του υιού του, Κωνσταντίνου Βασιλέως. Επίσης ο περίφημος ύμνος «Ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού...», που ψάλλουμε κατά την διάρκεια της θείας Λειτουργίας, είναι ποίημα του Αυτοκράτορος Ιουστινιανού. Ακόμη η Μεγάλη Παράκληση στην Υπεραγία Θεοτόκο είναι ποίημα του Βασιλέως Θεοδώρου Δούκα του Λασκάρεως. 

Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε και το ότι οι Αυτοκράτορες στις Οικουμενικές Συνόδους θεολογούσαν και υπερασπίζονταν το ορθόδοξο δόγμα. Αυτό γινόταν γιατί είχαν θέσει ως κέντρο της Αυτοκρατορίας την ορθόδοξη θεολογία και λατρεία. 

Επίσης οι Αυτοκράτορες αλλά και όλος ο λαός είχαν σαν πρότυπο ζωής τους μοναχούς και σαν πρότυπο διοργανώσεως της κοινωνίας τα Μοναστήρια. Επισκέπτονταν τα Μοναστήρια και γενικά τους χώρους της ασκήσεως και λάμβαναν καθοδήγηση για την ζωή τους και την διακυβέρνηση του Κράτους. Το Παλάτι σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνυόταν ένα Μοναστήρι, αφού οι Αυτοκράτορες και αυλικοί συναγωνίζονταν τους μοναχούς στην άθληση, την άσκηση, την νηστεία και την προσευχή.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, βρισκόμενος κατά την νεανική του ηλικία στα ανάκτορα, έκανε τέτοια άσκηση και προσευχή ώστε όλοι τον θεωρούσαν υπεράνθρωπο. 

Πολλοί Αυτοκράτορες, όταν έφυγαν κατά ποικίλους τρόπους από την εξουσία, ενεδύονταν στο ράσο και απέθνησκαν ως μοναχοί, όπως ο Ιωάννης Καντακουζηνός, που έγινε μοναχός και ονομάστηκε Ιωάσαφ. 

Έτσι ολόκληρη η Αυτοκρατορία ήταν ένα Μοναστήρι, μία Εκκλησία. Άλλωστε είναι γνωστό ότι όλη η λατρευτική παράδοση, ακόμη και η θεία Λειτουργία επηρεάσθηκαν από την λατρεία στο Παλάτι και από την συμμετοχή του Αυτοκράτορος.

Μαζί με την φιλοθεΐα ασκούσαν έντονα και την φιλανθρωπία. Και αυτό είναι φυσικό. Γιατί, όταν ο άνθρωπος αγαπά πραγματικά τον Θεό, τότε δεν μπορεί να μην αγαπά και ό,τι αγαπά ο Θεός. Ολόκληρη η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν Αυτοκρατορία φιλανθρωπίας. Διασώζονται πληροφορίες που την χαρακτηρίζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο.
  • Ένας πρεσβευτής, που πήγε να συζητήση με τους Αβάρους, μεταξύ των άλλων τους είπε και τα εξής: «Οι Βυζαντινοί (Ρωμαίοι) εν ονόματι της ειρήνης ρίχνουν στην λήθη τις προηγούμενες συμφορές και έχουν ήδη ξεχάσει τις αδικίες που τους κάνατε. Και επειδή αυτοί είναι ανώτεροι στην φιλανθρωπία απ’ όλα τα άλλα κράτη, δεν είναι πρόθυμοι να καταφεύγουν στα όπλα». 
Ο αυτοκράτορας Τιβέριος ο Β' (578-582 μ.Χ) συμβούλευσε τον γαμπρό του αυτοκράτορα Μαυρίκιο: «ας προηγείται η φιλανθρωπία απ' την οργή».

Η Χριστιανική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν δοξασμένο Κράτος λόγω της φιλανθρωπίας του. Πρώτη φορά ο κόσμος έβλεπε γηροκομεία, ορφανοτροφεία, νοσοκομεία κλπ. τα οποία ήταν άριστα διοργανωμένα. Και τα περισσότερα κτίζονταν γύρω από τα Μοναστήρια.

Ο Μέγας Φώτιος, γράφοντας στον Αυτοκράτορα Βασίλειο τον Α', του λέγει ότι πρέπει να φερθή όπως αρμόζει στον αρχηγό «τού πιο φιλανθρωπικού κράτους των Ρωμαίων». 

Ο Νικόλαος ο Μυστικός τον δέκατο αιώνα, γράφοντας στον αρχηγό των Αράβων, που ετοίμαζε επίθεση εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως, γιατί είχε διαδοθή ότι καταστράφηκε το τζαμί τους στην Κωνσταντινούπολη, του έγραφε ότι δεν πρέπει να πιστεύη σε τέτοιες αβάσιμες πληροφορίες. Μεταξύ των άλλων έγραφε:
  • «Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία το κράτος των Ρωμαίων διακρίνεται. Ωστόσο αυτό που τους ξεχωρίζει πάνω απ’ όλα είναι η φιλανθρωπία και η επιείκειά τους. Δεν είναι γνώμη δική μου αυτή, αλλά παντού οι άνθρωποι και ολόκληρη η ιστορία επιβεβαιώνουν αυτήν την μαρτυρία.»
Ο Ιωάννης ο Καντακουζηνός περιγράφει την Αυτοκρατορία ολόκληρη σαν έν κράτος αφοσιωμένο στην φιλανθρωπία» (βλ. Δημητρίου Κωνσταντέλλου, Βυζαντινή φιλανθρωπία, σελ. 9-10).

Αλλά τόσο η φιλοθεΐα όσο και η φιλανθρωπία ήταν συνάρτηση της μεταμορφώσεως της αγάπης από ιδιοτελή σε ανιδιοτελή αγάπη. Οι Ρωμαίοι δεν διακρίνονταν τόσο για την φιλαυτία τους, γι’ αυτό και είχαν φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Σ' αυτό συνέτεινε η ορθόδοξη θεραπευτική αγωγή, που είναι η καρδιά της παραδόσεώς μας.

Άλλωστε, το ότι οι μοναχοί και οι άγιοι ήταν τα πρότυπα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής είναι απόδειξη ότι η άσκηση, η στέρηση, η εγκράτεια, γενικά ο ασκητικός τρόπος ζωής είναι εκείνος που κυριαρχούσε και φυσικά αυτή η μέθοδος θεράπευε τους ανθρώπους. Γι’ αυτό και οι Ρωμαίοι επεδίωκαν την επικράτηση της Ορθοδόξου πίστεως. Άλλωστε, η Ορθοδοξία δεν είναι μια ιδεολογία, αλλά ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής.

Ο Καπιταλισμός κατά τόν Max Weber: Πράγματι, ἡ Ὀρθοδοξία διαφέρει ριζικά τόσο ἀπό τόν Καπιταλισμό, ὅσο καί ἀπό τόν Σοσιαλισμό, ἀπό ἀπόψεως φιλοσοφίας, δομῆς καί ὀργανώσεως, ἀφοῦ καί τά δύο αὐτά συστήματα εἶναι τέκνα τῆς δυτικῆς μεταφυσικῆς. Ἡ κοινωνική διδασκαλία τοῦ Σοσιαλισμοῦ συγγενεύει μέ τήν κοινωνική διδασκαλία τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀλλά ὑπάρχουν δύο βασικές διαφορές. Ἡ μία ὅτι ἡ ἐφαρμογή της γίνεται μέ ἐπαναστάσεις καί νόμους καί ὄχι μέ ἐλευθερία καί ἀγάπη, καί ἡ ἄλλη ὅτι ὁ Σοσιαλισμός στίς περισσότερες ἐκφράσεις του συνδέεται μέ μιά συγκεκριμένη κοσμοθεωρία, ὁπότε εἶναι ἀθεϊστική ἰδεολογία. Ὁπωσδήποτε ὅμως, ἐνῶ ἡ Ὀρθοδοξία συγγενεύει ἀπό τήν πλευρά τῆς κοινωνικῆς διδασκαλίας μέ τόν σοσιαλισμό βρίσκεται σέ πλήρη διαλεκτική ἀντίθεση μέ τό πνεῦμα τοῦ Καπιταλισμοῦ.

Ἔθνος καί ἐθνικισμός: Τό Κράτος μπορεῖ νά ἐξασκῆ τήν πολιτική πού θέλει, πού νομίζει ὅτι συμφέρει τούς πολίτες του. Ἡ Ὀρθοδοξία ὅμως ἔχει μιά ἄλλη ζωή, πού συνδέεται μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί βοηθᾶ τόν ἄνθρωπο νά ξεπερνᾶ κάθε παροδικότητα καί σχετικότητα, κάθε μερικότητα καί ἀποσπασματικότητα. Ἡ Ὀρθοδοξία πρέπει νά ἀποβλέπη στήν ζωή τῆς Ρωμηοσύνης, πού πραγματικά εἶναι ὑπέρβαση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν μπορεῖ ποτέ νά περικλεισθῆ σέ ἐθνικιστικά σχήματα, ἀλλά ἔχοντας τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ τήν διαφυλάσσει ἀλώβητη, ἔστω κι’ ἄν χρησιμοποιῆ τά ἰδιαίτερα σχήματα, τίς παραδόσεις καί τήν γλώσσα κάθε λαοῦ. Μέ αὐτήν τήν ἔννοια κάθε ἄνθρωπος καί λαός μπορεῖ νά διαποτίζεται ἀπό τήν ζωή τῆς Ρωμηοσύνης, ἔστω καί ἄν βρίσκεται στήν Ἀμερική, τήν Ἀσία, τήν Ἀφρική κλπ. Ἄλλωστε ἡ Ρωμηοσύνη, πού εἶναι ἔκφραση τοῦ πνεύματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, διακρίνεται γιά τήν αὐθεντική οἰκουμενικότητα, πού εἶναι ἀναίρεση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ.

Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο «Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί» του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιεροθέου. Εκδ. Ι. Μ. Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), 2000, 395 σελ. Περιεχόμενα, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ. Επιμέλεια-τονισμοί: www.sophia-ntrekou.gr / Αέναη επΑνάσταση


Ο Καπιταλισμός ως γέννημα της Δυτικής Μεταφυσικής (oodegr.com)
Προτεσταντικές καταβολές - Σεβ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί» σελ 123-184.

Εισαγωγή

3. Η μεταφυσική του Καπιταλισμού

4. Οι κρίσεις των δυτικών ερευνητών για τις απόψεις του Max Weber

5. Η Ρωμηοσύνη και το πνεύμα του Καπιταλισμού

6. Συμπέρασμα

Δείτε ακόμη:

Διάλογοι στο facebook

Θεολογία, Επιστήμη, Λογοτεχνία 4 Φεβρουαρίου 2015: Ο Καπιταλισμός δεν μπορεί να χωρέσει στην διδασκαλία και τον τρόπο ζωής που επικρατεί στην Ρωμηοσύνη. Είναι γέννημα του δυτικού ανθρώπου και είναι προορισμένος γι' αυτόν. (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος)

Στυλιανός Ματθαίου: Kapital=κεφάλι, κεφαλαιοκράτης, αυτός που συγκεντρώνει στα χέρια του όλο το χρήμα, η βδέλλα στον αυχένα των φτωχών, ο εκμεταλλευτής, ο αδιάφορος, ο καταπιεστής, ο ατομιστής, ο φίλαυτος, ο δημιουργών το κοινωνικό πρόβλημα. Ο Χριστιανός δεν γίνεται πλούσιος, δεν υπάρχουν χριστιανοί πλούσιοι. Το διεφθαρμένο κράτος, οχι η χώρα, τους δημιουργεί. Αυτοί δημιουργούν τους Λαζαράκηδες, τους δυστυχισμένους. Ο Χριστός τους χαρακτήρισε Μαμωνάδες=Διαβόλους, και απέδειξε την ανοησία και το τέλος τους, που τα σάβανα δεν έχουν τσέπες και την μεταβολή του σκηνικού μετά θάνατον. Είναι συμπερασματικά λέαινες, τσακάλια, κτήνη, με μορφή ανθρώπινη, η παριστάνουν τους ανθρώπους. Σοφία, χοχλάκισες το αίμα μου..........! 4 Φεβρουαρίου 2015 στις 8:29 μ.μ.

Panteleimon Krouskos: Δυστυχώς είμαστε δυτικοί άνθρωποι κατά πολύ για αυτό σε πολλούς φαίνονται ακατανόητα όλα αυτά. 4 Φεβρουαρίου 2015 στις 10:53 μ.μ.

Panteleimon Krouskos: Ειλικρινά σκέφτομαι... έχουν περισσέψει κάτι κεφτέδες από προχτές, και ένα βάζο ελιές στο ψυγείο. Θα τα στείλω στον Σόιμπλε να χει να τρώει ο μέσος γερμανός φορολογούμενος, ότι πολύ τον αδικήσαμε :) 4 Φεβρουαρίου 2015 στις 11:29 μ.μ.

Τσίτσος Βασίλειος: Τον κόσμο τον ερμήνευσαν πολλοί. Σημασία έχει να τον αλλάξεις ...Κάρλ Μάρξ... πως είπατε; ήταν άθεος... Για να είσαι άθεος πρέπει να μην υπάρχει Θεός. Εσείς τι λέτε; Έχουν κάποια σχέση τα λόγια του Μάρξ, με την διαρκή (Αέναη) έμπρακτη μετάνοια που διακηρύσσει ο Χριστός μας; Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος χωρίς να αλλάξουμε εμείς έμπρακτα στη ζωή μας όχι με δηλώσεις μετανοίας μέσω διαδικτύου. Κατά πόσον δικαιούσαι να ομιλείς περί σιμωνίας, αδικίας, φιλανθρωπίας, μετανοίας, εκμετάλλευσης, αδιαφορίας κομμουνισμού κ.λ.π. αν δεν έχεις εσύ ο ίδιος αρνηθεί πρώτος όσα ζητάς από τους άλλους;

Διερωτήθηκες κατά πόσον συμβιβάζονται κομμουνιστικά μυαλά με καπιταλιστικά στομάχια; Μήπως θα ήταν καλλίτερα να τα είχες εκπαιδεύσει ούτως ώστε να συμπορεύονται πριν δώσεις μαθήματα αλλαγής του κόσμου; Προτείνω να αρχίσουμε από εκεί. Εσείς τι λέτε; Όχι τίποτα άλλο αλλά να έχουμε να δείξουμε και κανένα σύγχρονο παράδειγμα στους άλλους και να μην τους παραπέμπουμε συνέχεια στον Μέγα Βασίλειο, ούτε στα σάβανα των νεκρών, καθότι οι νεκροί ως γνωστόν δεν καταλαβαίνουν. Αλλοιώς αμφιβάλλω για το αν συμφωνούσαν για την ανυπαρξία τσεπών στα σάβανά τους.

Προσωπικά εμένα οι τσέπες με βολεύουν μια χαρά για ένα σωρό χρήσιμα πράγματα, όπως ας πούμε να ζεσταίνω τα χέρια μου κ.λ. Αλλού είναι το πρόβλημα, όχι στις τσέπες των νεκρών αλλά στις τσέπες των ζώντων. Ποτέ δεν ξέρεις τί έχουν μέσα ούτε γιατί σκοπό το θέλουν.

Σοφία μου, ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής που προτείνει η Εκκλησία και η Ορθοδοξία μας, είναι να επανακαθορίσουμε τις σχέσεις μας εις τρόπον ώστε να εναρμονίσουμε τη ζωή μας με το Θεό, τον συνάνθρωπό μας, και το περιβάλλον μας. Να ξαναγυρίσουμε δηλαδή στον αληθινό εκείνο τρόπο αγαπητικής συνύπαρξης όλων με όλους και με όλα. Αυτό για να το πετύχεις σημαίνει αλλαγή εδώ και τώρα και έως που να επιτύχεις το σκοπό σου οπότε δεν θα χρειάζεται καμμία αλλαγή. 5 Φεβρουαρίου 2015 στις 9:09 μ.μ. 

Στυλιανος Ματθαιου: Γέροντα, αφού ισχύει γι' αυτούς το ''Ο θανατός σου, η ζωή μου...'' Αγνοούν όμως το άλλο, ''Από τα καλά καμωμένα, παίρνει ο Διάβολος τα μισά, από τα κακά καμωμένα, θα πάρει και το Νοικοκύρη μαζί...'' Την ευχή σας... 5 Φεβρουαρίου 2015 στις 11:37 π.μ.

Panteleimon Krouskos: Ο χριστιανός λέει: Ότι έχω στην χρήση μου ανήκει σε όλους. Ο σοσιαλιστής: Ότι μου ανήκει ανήκει σε όλους. Ο μαρξιστής λέει: προλετάριοι, ότι τους ανήκει μας ανήκει. Δεν μ αρέσουν τα αποφθεγματικά τσιτάτα και γενικά τα αποφεύγω, αλλά νομίζω είναι παραστατικό αυτό πού έγραψα. 5 Φεβρουαρίου 2015 στις 8:40 μ.μ.