Δυνάμεις της ψυχής είναι εκείνες, που μας κάνουν δεκτικούς στα πάθη, δηλαδή μας ωθούν στο να χαιρόμαστε, να ζηλεύουμε να οργιζόμαστε κτλ.
Έξεις της ψυχής είναι εκείνες, που μας προδιαθέτουν καλώς ή κακώς προς τα πάθη. Κατ' αυτόν τον τρόπο συνηθίζουμε ή να κατανικούμε τα πάθη και γινόμαστε αγαθοί και ενάρετοι ή να υποτασσόμαστε στα πάθη και γινόμαστε κακοί.
Η αρετή δεν είναι ούτε δύναμη της ψυχής ούτε πάθος αλλά έξη και μάλιστα τέτοιου είδους έξη, με την οποία οι άνθρωποι καθίστανται αγαθοί και εκτελούν με ευσυνειδησία τα έργα τους. Η αρετή στην ουσία της είναι το μέσο δύο ακροτήτων, από τις οποίες η μία είναι η υπερβολή και η άλλη η έλλειψη.
Η αρετή ουσιαστικά είναι το μέτρο, η μεσότης. Για παράδειγμα, η γενναιοδωρία είναι αρετή ανάμεσα στην υπερβολή της ασωτίας και στην έλλειψη φιλαργυρίας. Η πραότητα είναι αρετή ανάμεσα στην υπερβολή της οργής και στην έλλειψη ψυχρότητας. Συμπερασματικά, αρετή είναι το μέσο μεταξύ δύο κακών, από τις οποίες η μία είναι υπερβολή και η άλλη έλλειψη.
Είναι πράγματι δύσκολο να είναι κανείς ενάρετος καθώς πρέπει σε κάθε ενέργειά του να πετυχαίνει τη μεσότητα. Δεν είναι εύκολο να ασκεί ο καθένας την αρετή, αντίθετα ο άνθρωπος άγεται και φέρεται μάλλον προς τις δύο ακρότητες. Πολύ πιο δύσκολο μάλιστα είναι να επιλέγει κανείς σε κάθε περίπτωση μεταξύ πολλών ακροτήτων τη μεσότητα, την αρετή. Είναι σπάνιο και κατά κάποιον τρόπο υπεράνθρωπο να έχει ο άνθρωπος όλη την αρετή μέσα του.
Επειδή λοιπόν είναι τόσο δύσκολο, τόσο σπάνιο, αξιέπαινο και ωραίο να πετύχουμε παντού τη μεσότητα, ο Αριστοτέλης προτείνει να επιλέγει ο άνθρωπος το λιγότερο κακό από τις δύο ακρότητες. Να εξετάζει προσεκτικά και ειλικρινά σε ποια από τις δύο ακρότητες είναι περισσότερο επιρρεπής και να επιλέγει αποφασιστικά την αντίθετη.
Να κάνει δηλαδή, ό,τι με τα στραβά ξύλα. Για να τα σιάξει, πρέπει να τα πιέσει προς την αντίθετη πλευρά. Αν για παράδειγμα είναι επιρρεπής στην θρασύτητα, θα πρέπει να αγωνιστεί να αποκτήσει το αντίθετο, τη δειλία. Έτσι σιγά σιγά θα αποκτήσει την επαινετή ανδρεία.
Αποφεύγοντας λοιπόν άλλοτε την υπερβολή και άλλοτε την έλλειψη θα πετύχει ευκολότερα τη μεσότητα και το αγαθό. Πάντως οι χριστιανοί πιστεύουμε ότι, παρότι η αρετή είναι δύσκολη υπόθεση, εντούτοις είναι κατορθωτή με το νεύμα του Θεού και την πνοή του
Παναγίου Πνεύματος.
Σύντομος βίος του αγίου Γρηγορίου Παλαμά
του ζωγράφου Δρ. Γεωργίου Κόρδη
Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς (1296 - 14 Νοεμβρίου 1359) ήταν Μικρασιάτης φιλόσοφος, λόγιος και κληρικός. Ήταν μοναχός του
Αγίου Όρους, κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και διαπρεπής θεολόγος του Ησυχασμού.
Οι διδασκαλίες του προς υπεράσπιση του Ησυχασμού ενάντια στην επίθεση του επισκόπου Βαρλαάμ αναφέρονται ευρύτερα υπό τον γενικό τίτλο Παλαμισμός, ενώ οι οπαδοί του Παλαμίτες. Κείμενά του βρίσκονται στη
Φιλοκαλία.
Τιμάται ως άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ημέρα μνήμης του είναι η 14η Νοεμβρίου και η
δεύτερη Κυριακή των Νηστειών που ονομάζεται Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Ο Γρηγόριος Παλαμάς απεδήμησε εις Κύριον στις 14 Νοεμβρίου 1359, σε ηλικία 63 ετών.
Περισσότερα ▷ Γρηγόριος ΠαλαμάςΟ αριστοτελικός ορισμός της αρετής
Η συστηματοποίηση των περιφερειακών ιδιοτήτων της έννοιας αρετή επιχειρήθηκε από τον Αριστοτέλη, τον μαθητή του
Πλάτωνα, κυρίως στα Ηθικά Νικομάχεια, όσο και στα Ηθικά Ευδήμια και τα Ηθικά μεγάλα, χωρίς ωστόσο να γίνει δυνατή η προσέγγιση μιας αμετάβλητης ουσίας της έννοιας, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αδιαμφισβήτητη δογματική θέση.
Μαρμάρινη προτομή του Αριστοτέλη 2ου αιώνα μ.Χ.
Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο, παλάτσο Αλτέμπς, Ρώμη
Το παλάτσο Αλτέμπς είναι ανάκτορο στη Ρώμη, το οποίο
αποτελεί ένα από τα κτήρια του Εθνικού Ρωμαϊκού Μουσείου.
2nd century AD marble bust of Aristotle philosopher
(Museo Nazionale Romano, Palazzo Altemps, Rome).
Η υψηλότερη ανθρώπινη δυνατότητα είναι η γνώση και όλες οι άλλες ανθρώπινες δυνατότητες προέρχονται από αυτή την κεντρική ικανότητα. Η αρετή στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του Αριστοτέλη συνδέεται αξεδιάλυτα με την ανθρώπινη σοφία, στην οποία εντοπίζει ο φιλόσοφος το ύψιστο ανθρώπινο δυναμικό.
Εάν η αρετή είναι γνώση και μελέτη, η υψηλότερη ανθρώπινη γνώση είναι η γνώση για την ίδια τη γνώση. Υπό αυτή την έννοια η θεωρητική μελέτη της ανθρώπινης γνώσης, την οποία αποκαλεί ο Αριστοτέλης θεωρείν, δηλαδή «ενατένιση», είναι η υψηλότερη ανθρώπινη δυνατότητα και ευδαιμονία, και εδώ πιστεύουμε πως ο Αριστοτέλης βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τον
δάσκαλό του.
Αν και καθοδηγείται από τη σαφή νοησιαρχία και τον ηθικό ευδαιμονισμό της εποχής του, τον οποίο ακολουθεί ως ένα σημείο, διαφοροποιείται όμως ως προς την ηθική έννοια της αρετής με την ιδέα του έθους. Οι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ανθρώπινη φύση είναι αντίθετη προς τη γέννησή τους. Μπορεί εκ φύσεως να είναι επιδεκτικός ο άνθρωπος στις αρετές, αλλά μπορεί να τελειωθεί σε αυτές μόνο με τη διαδικασία του έθους. Οι διανοητικές και οι ηθικές αρετές αντιπροσωπεύουν τα είδη της ουσίας της αρετής.
H εναγώνια αυτή αναζήτηση των φιλοσόφων για την έννοια της αρετής δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα άλλο από αναζήτηση των διαφορετικών λειτουργιών της ψυχής, μιας έννοιας που υπεισέρχεται με διάφορους τρόπους τόσο στους πλατωνικούς διαλόγους όσο και στην αριστοτέλεια θεώρηση. Ακόμη και ο όρος ευδαιμονία, ο τελικός σκοπός της επιστημονικής έρευνας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη εμπεριέχει στο συστατικό του δαίμων, την ιδέα της ψυχής.
Η συστηματική μελέτη της έννοιας της αρετής στον Αριστοτέλη απαιτεί επί της ουσίας πραγματευτική ικανότητα και σαφείς θεμελιακές γνώσεις στο αντικείμενο της φιλοσοφίας, κάτι εγείρει πολλά ερμηνευτικά ζητήματα. Από τα παραπάνω, ωστόσο, μπορούμε να συνοψίσουμε με σχετική ασφάλεια πως η αρετή είναι τμήμα του καθορισμού της ευτυχίας και είναι εν μέρει διανοητική, εν μέρει ηθική. Η διανοητική αρετή ενθαρρύνεται με τη διδασκαλία και απαιτεί εμπειρία και χρόνο. Η ηθική αρετή είναι το αποτέλεσμα του έθους.
Διατηρώντας κατά νου ότι η αναζήτηση του Αριστοτέλη δεν είναι μόνον θεωρητική αλλά και πρακτική, βλέπουμε ότι ο έσχατος σκοπός της έρευνάς του είναι το πώς μπορεί να γίνει ο άνθρωπος ενάρετος. Τούτο το επιτυγχάνει με τον κανόνα του μέσου, ενός μέσου όμως που είναι κατ’ ανάγκην σχετικό για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη και καθορίζεται από τη λογική και τη φρόνηση του ατόμου.
Ο ορισμός του Αριστοτέλη για την αρετή «ως μέσον ανάμεσα σε δύο ακρότητες» είναι σχετικός και ρευστός -όπως και η ίδια η φύση της ηθικής επιστήμης- και δεν αποδίδει την καθαρή ουσία της έννοιας της αρετής. Καθορίζει μεν σε πρακτικό επίπεδο τον τρόπο επίτευξής της, αλλά της αποδίδει τον ευκαιριακό χαρακτήρα του εκάστοτε χωρικού και χρονικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο επιδιώκεται και από το οποίο απορρέει ταυτόχρονα.
ο Φιλόσοφος και επιστήμονας Αριστοτέλης
Νωπογραφία του Γκούσταφ Άντολφ Σπάνγκενμπουργκ
με τίτλο, Η σχολή του Αριστοτέλη, 1833-1888
Από τις μεγαλύτερες μορφές στην ιστορία της σκέψης, ο Αριστοτέλης, περισσότερο από κάθε άλλο πρόσωπο, καθόρισε την κατεύθυνση και τη μορφή της δυτικής πνευματικής ιστορίας.
Καθοδηγούμενος από την επιθυμία του για γνώση, κατέκτησε κάθε πεδίο μάθησης γνωστό στους Έλληνες, συμπεριλαμβανομένης της φυσικής, της χημείας, της βιολογίας, της ζωολογίας και της βοτανικής, την ψυχολογία, πολιτική θεωρία και ηθική· λογική και μεταφυσική, ιστορία, λογοτεχνική θεωρία και ρητορική. Εφηύρε την επιστήμη της λογικής και της βιολογίας.
Η επιρροή του έχει διαποτίσει το έργο των επιστημόνων και των φιλοσόφων ανά τους αιώνες. Στη φιλοσοφία, έχει επηρεάσει βαθύτατα τις κύριες αρχές του Στωικισμού, του Επικουριανισμού, του Νεοπλατωνισμού, του Γνωστικισμού και του Σχολαστικισμού - στην πραγματικότητα, όλα τα φιλοσοφικά συστήματα που αναπτύχθηκαν από τους μεσαιωνικούς και σύγχρονους στοχαστές.
Τα γραπτά του μεταφράστηκαν από τα ελληνικά στα λατινικά, στα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. Κανένας στοχαστής εκτός από τον Πλάτωνα δεν συνέβαλε τόσο πολύ στη μάθηση. Κανένας στοχαστής μετά από αυτόν δεν συναγωνίστηκε τη μεγάλη ποικιλία των επιτευγμάτων του.
Ο Αριστοτέλης (Αρχαία Στάγειρα, 384 π.Χ. - Αρχαία Χαλκίδα, 322 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και επιστήμονας που γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής, στη Μακεδονία.
Σε ηλικία 17 ετών εισέρχεται στην
Ακαδημία του Πλάτωνα, στην Αθήνα, όπου παραμένει έως τα 37 του έτη. Εκεί συνδέεται τόσο με τον ίδιο τον Πλάτωνα όσο και με τον Εύδοξο, τον Ξενοκράτη και άλλους στοχαστές.
Τα έργα του αναφέρονται σε πολλές επιστήμες, όπως φυσική, βιολογία, ζωολογία, μεταφυσική, λογική, ηθική, ποίηση, θέατρο, μουσική, ρητορική, πολιτική κ.ά, και συνιστούν το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα στη Δυτική Φιλοσοφία.
Η περίοδος της ωριμότητας αρχίζει με τις βιολογικές έρευνες και τα συμπεράσματά του είναι η πρώτη συστηματοποίηση των βιολογικών φαινομένων στην Ευρώπη.
Η σκέψη και οι διδασκαλίες του Αριστοτέλη, που συνοπτικά περιγράφονται με τον όρο Αριστοτελισμός, επηρέασαν για αιώνες τη φιλοσοφική, θεολογική και επιστημονική σκέψη έως και τον ύστερο Μεσαίωνα.
Μετά τον
θάνατο του
Πλάτωνα, φεύγει από την
Αθήνα και κατόπιν προσκλήσεως του Φιλίππου Β΄, αναλαμβάνει το 343 π.Χ./42 τη
διδασκαλία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα: «
ο Αριστοτέλης υπήρξε ο πρώτος γνήσιος επιστήμονας στην ιστορία... και κάθε κατοπινός επιστήμονας τού οφείλει κάτι»
Βιβλιογραφία• Εισαγωγή - σχολιασμός της Σοφίας Ντρέκου, Αρθρογράφος (Columnist Sophia Drekou, BSc in Psychology)
• Θεοδόσιος Πελεγρίνης, «Παλαμάς Γρηγόριος», Λεξικό της Φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2004, σελ. 1101.
• Μοναχή Ολυμπιάδα, Ντίτορα. Το Θαύμα της Χάριτος. Ιερά Μητρόπολις Βεροίας Ναούσης & Καμπανίας, Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Σφηνίτσης, Αγκαθιά Ημαθίας. σελ. σελ.32-36.
• Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, (εισ. μτφρ. σχ. Δ. Λυπουρλής), Ζήτρος, (Αθήνα 2002)
• Κατσαρός Β. (εισ.), Λεξικό Σουΐδα, Θύραθεν, (Θεσσαλονίκη 2002)
• Οικονομάκος, Γρηγόριος: «Τα πάθη από ηθικής και φιλοσοφικής απόψεως». Παρνασσός 27 (1985), 43-59.
• Μια από τις μεγαλύτερες μορφές στην ιστορία της σκέψης, ο Αριστοτέλης - Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος (Sophia Drekou, BSc in Psychology) για την σελίδα https://www.sophia-ntrekou.gr/.
• Ο Αριστοτέλης. Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή, τόμος 5 (σελ.104, 105). Εκδόσεις: Τεγόπουλος/ Μανιατέας. Έτος Έκδοσης: 1996
• Encyclopædia Britannica (2008). The Britannica Guide to the 100 Most Influential Scientists. Running Press. σελίδες 12.
πηγή:
Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.grΠερισσότερα Θέματα:
Αριστοτέλης,
Γρηγόριος Παλαμάς 
.jpg "Parintele Rafail Noica")
