Το κάστρο της Τενέδου (Bozcaada Kalesi) Çanakkale,
Tenedos Turkey Bozcaada Castle Fortress
Έρευνα, Σοφία Ντρέκου Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)
Η Τένεδος [ή Τεν(ν)ούεδος] (στα Τουρκικά Bozcaada) είναι ένα μικρό νησάκι του ανατολικού Αιγαίου, που ανήκει κι αυτό στο σύμπλεγμα των Θρακικών Σποράδων.
Απέχει 52 μίλια από την είσοδο των στενών των Δαρδανελλίων, 12 μίλια από το στόμιο του Ελλήσποντου και μόλις 3 μίλια από τα παράλια της Μικρασίας, δυτικά από την ακτή της Τρωάδας, που ανήκει στην Τουρκία και διοικητικά στη νομαρχία του Τσανάκκαλε. Κείται δε εν μέσω τριών πελάγων (Αιγαίου, Ελλησπόντου και Μέλανος κόλπου) γι’ αυτό αναφέρεται ενίοτε και ως Τρίοδος.
Τένεδος: το ελληνικότατο νησί που
έγινε παράδεισος της τουρκικής ελίτ
Η ιστορία της Τενέδου από την
αρχαιότητα ως τις μέρες μας
- Η παραχώρησή της με τη Συνθήκη της Λωζάνης στην Τουρκία
- Η εγκατάλειψη του νησιού από τους Έλληνες
- Πώς η Τένεδος έγινε στις μέρες μας αγαπημένος
τουριστικός προορισμός των πλούσιων Τούρκων;
Με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) όπως είναι γνωστό, παραχωρήθηκαν στην Τουρκία η Ίμβρος, η Τένεδος και οι Λαγούσες Νήσοι.
Άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάνης (1923):
Αι νήσοι Ίμβρος και Τένεδος, παραμένουσαι υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν, θα απολαύωσιν ειδικής διοικητικής οργανώσεως, αποτελούμενης εκ τοπικών στοιχείων και παρεχούσης πάσαν εγγύησιν εις τον μη μουσουλμανικόν ιθαγενή πληθυσμόν δι' ό,τι αφορά εις την τοπικήν διοίκησιν και την προστασίαν των προσώπων και των περιουσιών.
Η διατήρησις της τάξεως θα εξασφαλίζηται εν αυταίς δι' αστυνομίας στρατολογουμένης μεταξύ του ιθαγενούς πληθυσμού, τη φροντίδι της ως άνω προβλεπομένης τοπικής διοικήσεως υπό τα διαταγάς της οποίας θα διατελή.
Αι συνομολογηθείσαι ή συνομολογηθησόμεναι μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας συμφωνίαι, αι αφορώσαι την ανταλλαγήν των Ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, δεν θα εφαρμοσθώσιν εις τους κατοίκους των νήσων Ίμβρου και Τενέδου.
Ο πληθυσμός της Ίμβρου ήταν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου ελληνικός (8.506 κάτοικοι, όλοι Χριστιανοί) ενώ στην Τένεδο υπήρχαν αρκετοί μουσουλμάνοι, ωστόσο υπερτερούσε σαφώς το ελληνικό χριστιανικό στοιχείο (από τους 5.172 κατοίκους της οι 3.752 ήταν Έλληνες, οι 1.403 Τούρκοι, 10 ήταν Αρμένιοι και 7 Εβραίοι).
Σε άρθρο μας στις 9/1/2018 είχαμε αναδείξει τις κατάφωρες παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης από την Τουρκία που οδήγησαν στον αφελληνισμό των δύο νησιών. Την ίδια ώρα οι ελληνικές κυβερνήσεις έδειχναν παντελή αδιαφορία για τα τεκταινόμενα στα δύο νησιά ακολουθώντας τη γνωστή, αποτυχημένη πολιτική του κατευνασμού και της μη ενόχλησης της Τουρκίας, Κάποιες χλιαρές διαμαρτυρίες στους διεθνείς οργανισμούς για την τιμή των όπλων δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα.
Σε άρθρο μας στις 9/1/2018 είχαμε αναδείξει τις κατάφωρες παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης από την Τουρκία που οδήγησαν στον αφελληνισμό των δύο νησιών. Την ίδια ώρα οι ελληνικές κυβερνήσεις έδειχναν παντελή αδιαφορία για τα τεκταινόμενα στα δύο νησιά ακολουθώντας τη γνωστή, αποτυχημένη πολιτική του κατευνασμού και της μη ενόχλησης της Τουρκίας, Κάποιες χλιαρές διαμαρτυρίες στους διεθνείς οργανισμούς για την τιμή των όπλων δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα.
Τένεδος: Από τα ομηρικά χρόνια ως τις αρχές του 20ου αιώνα
Στην Ίμβρο παρατηρείται τα τελευταία χρόνια επιστροφή πολλών Ελλήνων με ταυτόχρονο άνοιγμα τριών σχολείων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, όπου φοιτούν 53 Έλληνες μαθητές και μαθήτριες. Πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν γεννηθεί στην Ίμβρο.
Στην Ίμβρο σήμερα ζουν περισσότεροι από 600 Έλληνες! Δυστυχώς δεν συμβαίνει το ίδιο και στην Τένεδο. Με το πανέμορφο νησί της Τενέδου θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο. Δυστυχώς τα άρθρα που έχουν γραφτεί αποκλειστικά για την Τένεδο είναι ελάχιστα ή καλύτερα ανύπαρκτα. Το protothema.gr για μία ακόμη φορά αγγίζει ένα ευαίσθητο εθνικό θέμα και αναδεικνύει άγνωστες πτυχές του.
Να σημειώσουμε ότι πολύτιμη βοήθεια για τη συγγραφή του άρθρου αυτού είχαμε από τον πρόεδρο του Συλλόγου Τενεδίων «Ο ΤΕΝΝΗΣ» κύριο Χρήστο Κάλφα, ο οποίος με ιδιαίτερη προθυμία μάς έδωσε στοιχεία που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας καθώς και αδημοσίευτες φωτογραφίες της Τενέδου που παρουσιάζουμε σήμερα για πρώτη φορά.
Πρώτοι κάτοικοι της Τενέδου ήταν οι Πελασγοί που εγκαταστάθηκαν στα νησιά του Αιγαίου πριν το 2.000 π.Χ. Αργότερα αυτοί αφομοιώθηκαν από τους Αιολείς οι οποίοι μετά τη Λέσβο αποίκισαν και την Τένεδο.
Κατά την παράδοση οικιστής του νησιού ήταν ο Σπαρτιάτης Πείσανδρος που οργάνωσε την εξόρμηση μαζί με τον Ορέστη. Μια άλλη παράδοση θέλει οικιστή του νησιού τον Τέννη, γιο του βασιλιά των Κολωνών Κύκνου, ο οποίος με πολλούς ακόμα εξόρμησε από την τρωική ακτή όπου ζούσε και αποίκισε το έρημο τότε νησί Λεύκοφρυς που μετονομάστηκε σε Τένεδο. Ίσως αυτός είναι ένας μύθος για να ερμηνεύσει τον εποικισμό της Τενέδου από τον Τέννη.
Πάντως οι Τενέδιοι αποίκισαν μια εκτεταμένη περιοχή στην απέναντι μικρασιατική ακτή, την «Τενεδίων Περαία» κατά τον Στράβωνα που περιλάμβανε τις πόλεις Αχαίιον, Λάρισα και Κολωναί.
Όταν οι Έλληνες κατέλαβαν την Τένεδο κατά τον Τρωικό Πόλεμο ο Αγαμέμνονας αιχμαλώτισε κατοίκους της, οι οποίοι αποίκισαν την Τενέα της Κορίνθου.
Το 493 π.Χ. οι Πέρσες κατέλαβαν το νησί κι αιχμαλώτισαν όλα τα όμορφα νεαρά παιδιά. Ευνούχισαν τα αγόρια ενώ τα κορίτσια τα οδήγησαν στο παλάτι του βασιλιά. Τέλος πυρπόλησαν την πόλη και τα ιερά της. Αργότερα, ο Μέγας Αλέξανδρος απελευθέρωσε το νησί.
Στους ελληνιστικούς χρόνους η Τένεδος είχε παρακμάσει και αναγκάστηκε να προσχωρήσει στην Αλεξάνδρεια Τρωάδα που είχε ιδρυθεί από τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο γύρω στο 310 π.Χ.
Στα ρωμαϊκά χρόνια η Τένεδος υπέφερε από τις επιδρομές του Ουέρρη ο οποίος το 80 π.Χ. ήταν αξιωματούχος του διοικητή της Κιλικίας και αργότερα το 74 π.Χ. έγινε πραίτορας. Ο Ουέρρης εκτός από χρήματα, έκλεψε το άγαλμα του Τέννη το οποίο μετέφερε στη Ρώμη. Κατά τη βυζαντινή περίοδο ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος γράφει ότι το 768/9 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ε’ (741-775) απελευθέρωσε 2.500 Χριστιανούς από την Ίμβρο, την Τένεδο και τη Σαμοθράκη που είχαν αιχμαλωτίσει οι Σλάβοι δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα μεταξωτά υφάσματα.
Το 1261 με τη Συμφωνία του Νυμφαίου μεταξύ Βυζαντίου και Γένουας έγινε περιορισμένος οικισμός του νησιού από τους Γενουάτες. Τον 14ο αιώνα η Τένεδος δοκιμάστηκε από επιδρομές Γενουατών και Τούρκων πειρατών ενώ το 1376 παραχωρήθηκε στους Βενετούς.
Bozcaada Castle, Çanakkale, Turkey - Το κάστρο της Τενέδου
Η ερήμωση της Τενέδου
Η πρώτη πλήρης εκκένωση του νησιού έγινε μετά τη διαμάχη και τον πόλεμο Βενετίας-Γένοβας (πόλεμος Chioggia1377-1381) για την κατάληψή του. Με τη λήξη του πολέμου υπογράφτηκε συνθήκη ειρήνης μεταξύ των εμπολέμων στο Τορίνο (8 Αυγούστου 1381) υπό τη διαιτησία του κόμη της Σαβοΐας Αμεδαίου σύμφωνα με την οποία η Τένεδος έπρεπε μέσα σε δύο μήνες να παραδοθεί σε ουδέτερη ιταλική δύναμη, στον κόμη της Σαβοΐας και να καταστραφούν ολοσχερώς τα πάντα, κάστρα, κτίρια, οικίες και κατοικίες ώστε να μην μπορεί ποτέ να ξανακτισθεί και να κατοικηθεί αυτός ο τόπος.
Η Τένεδος είχε τότε 4.000 κατοίκους. Η καταστροφή των οχυρώσεων και η εκκένωση της πόλης θα γινόταν με ευθύνη της Βενετίας και της Γένοβας. Η Βενετία υποχρεωνόταν να καταβάλει το ποσό των 150.000 φλορινίων σε κοσμήματα για την εκτέλεση των όρων της Συνθήκης ενώ εγγυητής ανέλαβε η Φλωρεντία.
Τελικά μετά από πολλές περιπέτειες τον χειμώνα του 1383 άρχισε η μεταφορά των 4.000 περίπου Τενεδίων στην Κρήτη και στην Εύβοια (Χαλκίδα και Κάρυστο) που βρίσκονταν υπό βενετική κατοχή. Ορισμένοι, ιδιαίτερα αυτοί που εγκαταστάθηκαν στην Κάρυστο, ήταν έντονα δυσαρεστημένοι. Υπήρξε μάλιστα φυγή πολλών προς την Αθήνα. Κάποιοι Τενέδιοι εγκαταστάθηκαν στα ακατοίκητα Κύθηρα αλλά και αυτοί ζήτησαν να εγκατασταθούν στην Κρήτη.
Στις 14 Απριλίου 1384 η Τένεδος ήταν έρημη. Αρχικά κατεδαφίστηκε το κάστρο του νησιού και στη συνέχεια τα υπόλοιπα κτίρια. Το Βυζάντιο παρέμεινε απαθής παρατηρητής της καταστροφής και στις 2 Ιουνίου 1390 με συμφωνία μεταξύ Ιωάννη Ζ’ Παλαιολόγου δόθηκε άφεση αμαρτιών στους Βενετούς για την καταστροφή του νησιού.
Ένα ακόμα δείγμα παρακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, που δεν μπορούσε πλέον να ελέγξει ούτε ένα νησί δίπλα στις μικρασιατικές ακτές.
Η Τένεδος παρέμεινε ακατοίκητη ως την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, το 1455. Αυτό διαπίστωσαν και ξένοι ταξιδιώτες που την επισκέφτηκαν: ο Clavijo το 1403, ο Ch. Buondelmonti το 1418, ο P. Tafur το 1437 και ο Cyriac of Ancona (Κυριακός ο Αγκωνίτης), το 1445 και επιβεβαιώνει ο βυζαντινός ιστορικός Δούκας.
Η οθωμανική κυριαρχία στην Τένεδο
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο οθωμανικός στόλος βγήκε στο Αιγαίο, για να καταλάβει τα νησιά. Ο Κριτόβουλος, όπως αναφέρει, έφτασε στην Τένεδο το 1454, έμεινε εκεί για δύο μέρες και συγκέντρωσε κωπηλάτες από την παραλία. Προφανώς στην μέχρι τότε ερημωμένη Τένεδο, είχαν εγκατασταθεί ναυτικοί και άλλοι κάτοικοι.
Ένα ακόμα δείγμα παρακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, που δεν μπορούσε πλέον να ελέγξει ούτε ένα νησί δίπλα στις μικρασιατικές ακτές.
Η Τένεδος παρέμεινε ακατοίκητη ως την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, το 1455. Αυτό διαπίστωσαν και ξένοι ταξιδιώτες που την επισκέφτηκαν: ο Clavijo το 1403, ο Ch. Buondelmonti το 1418, ο P. Tafur το 1437 και ο Cyriac of Ancona (Κυριακός ο Αγκωνίτης), το 1445 και επιβεβαιώνει ο βυζαντινός ιστορικός Δούκας.
Η οθωμανική κυριαρχία στην Τένεδο
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο οθωμανικός στόλος βγήκε στο Αιγαίο, για να καταλάβει τα νησιά. Ο Κριτόβουλος, όπως αναφέρει, έφτασε στην Τένεδο το 1454, έμεινε εκεί για δύο μέρες και συγκέντρωσε κωπηλάτες από την παραλία. Προφανώς στην μέχρι τότε ερημωμένη Τένεδο, είχαν εγκατασταθεί ναυτικοί και άλλοι κάτοικοι.
Ο Δούκας το 1455, χωρίς να κάνει αναφορά στην Τένεδο, γράφει ότι η Χίος, η Λήμνος, η Λέσβος και η Ίμβρος, εντάχθηκαν στο οθωμανικό κράτος. Προφανώς, η σχεδόν ακατοίκητη Τένεδος, θα είχε την ίδια μοίρα.
Το 1479, έγινε οργανωμένος εποικισμός του νησιού, μετά την ανοικοδόμηση του κατεστραμμένου κάστρου, με κατοίκους από τη Μ. Ασία, στους οποίους δόθηκαν φορολογικά κίνητρα για να εγκατασταθούν στην Τένεδο. Έτσι το 1530, υπήρχαν στο νησί 63 χριστιανικές και 18 μουσουλμανικές οικογένειες, το 1569, 126 χριστιανικές και 39 μουσουλμανικές, καθώς και 25 έφεδροι στρατιώτες, ενώ το 1601, ζούσαν στην Τένεδο 242 χριστιανικές οικογένειες, 20 μουσουλμανικές, 5 άγαμοι μουσουλμάνοι, καθώς και 37 Οθωμανοί έφεδροι στρατιώτες με τις οικογένειές τους.
Σύμφωνα με υπολογισμούς του Βενετού ναυτικού ακολούθου στην Κωνσταντινούπολη Silvestro Querini, το 1604 οι Έλληνες της Τενέδου έφταναν τις 4.000. Λίγο πριν το 1801, εγκαταστάθηκε στην Τένεδο το μεγαλύτερο μέρος από τις 150 οικογένειες που διέμεναν στο χωριό της Ανατολίας Geyikli, ύστερα από απαίτηση του αγά τους.
Τον 15ο αιώνα, η Τένεδος υπέφερε από πειρατικές επιδρομές. Από τις 22 Ιουλίου 1656 ως τις 31 Αυγούστου 1657, οι Βενετοί κατέλαβαν το νησί, αναγκάστηκαν όμως να το εγκαταλείψουν, αφού πρώτα ανατίναξαν τις οχυρώσεις της.
Το καλοκαίρι του 1771, οι Ρώσοι αποβίβασαν στρατό στην Τένεδο και σε άλλα νησιά («Ορλωφικά»). Σύντομα όμως εγκατέλειψαν το νησί, αφήνοντας τους Έλληνες στις εκδικητικές διαθέσεις των Τούρκων.
Το 1807, ο Ρώσος ναύαρχος Σενιάβιν κατέλαβε την Τένεδο.
Οι Τούρκοι με επικεφαλής τον διοικητή του Αιγαίου Σεΐντ Αλή (Seyid Ali Pasa) πολιόρκησαν το κάστρο του νησιού, καθώς ο Σενιάβιν απουσίαζε. Έκαναν απόβαση στην Τένεδο και έσφαξαν όλους τους Έλληνες κατοίκους του νησιού που δεν μπήκαν στο κάστρο όπου βρίσκονταν οι Ρώσοι. Τελικά, όταν επέστρεψε ο Σενιάβιν, ο τουρκικός στόλος εγκατέλειψε την πολιορκία και έφυγε προς το Άγιο Όρος.
Τον 15ο αιώνα, η Τένεδος υπέφερε από πειρατικές επιδρομές. Από τις 22 Ιουλίου 1656 ως τις 31 Αυγούστου 1657, οι Βενετοί κατέλαβαν το νησί, αναγκάστηκαν όμως να το εγκαταλείψουν, αφού πρώτα ανατίναξαν τις οχυρώσεις της.
Το καλοκαίρι του 1771, οι Ρώσοι αποβίβασαν στρατό στην Τένεδο και σε άλλα νησιά («Ορλωφικά»). Σύντομα όμως εγκατέλειψαν το νησί, αφήνοντας τους Έλληνες στις εκδικητικές διαθέσεις των Τούρκων.
Το 1807, ο Ρώσος ναύαρχος Σενιάβιν κατέλαβε την Τένεδο.
Οι Τούρκοι με επικεφαλής τον διοικητή του Αιγαίου Σεΐντ Αλή (Seyid Ali Pasa) πολιόρκησαν το κάστρο του νησιού, καθώς ο Σενιάβιν απουσίαζε. Έκαναν απόβαση στην Τένεδο και έσφαξαν όλους τους Έλληνες κατοίκους του νησιού που δεν μπήκαν στο κάστρο όπου βρίσκονταν οι Ρώσοι. Τελικά, όταν επέστρεψε ο Σενιάβιν, ο τουρκικός στόλος εγκατέλειψε την πολιορκία και έφυγε προς το Άγιο Όρος.
Το 1810, επισκέφτηκε το νησί ο λόρδος Βύρωνας.
Στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, η Τένεδος απομονωμένη από την υπόλοιπη Ελλάδα και με ισχυρή τουρκική φρουρά στο κάστρο, δεν ξεσηκώθηκε.
Η Τένεδος περνά σε ελληνικά χέρια
Στις 24 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στόλος βρισκόταν έξω από τα Δαρδανέλια. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης, στέλνει άγημα να καταλάβει την Τένεδο. Λίγο πριν κόψει το καλώδιο που ένωνε το νησί με τη μικρασιατική ακτή, στέλνει τηλεγράφημα στο τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, όπου γράφει: «Σας περιμένουμε. Ελάτε επιτέλους…»: Φυσικά, οι Τούρκοι δεν πήγαν ποτέ…» (Δ. Κόκκινος, «Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Αθήνα 1970, τ. Β’ σελ 960). Για το περιστατικό αυτό, έχουμε γράψει ξανά, αλλά το αναφέρουμε και σήμερα, για να δείξουμε το μεγαλείο, το θάρρος και την αποφασιστικότητα του Παύλου Κουντουριώτη.
Με το άρθρο 5 της Συνθήκης του Λονδίνου (30/5/1913), μετά το τέλος του Α’ Βαλκανικού Πολέμου και με το άρθρο 15 της Συνθήκης των Αθηνών, που υπογράφτηκε στις 14/11/1913 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε στις Μεγάλες Δυνάμεις να αποφασίσουν για την τύχη της Ίμβρου, της Τενέδου και του Καστελλόριζου. Τελικά η Πρεσβευτική Διάσκεψη, αποφάσισε στις 13/2/1914 την επιστροφή Ίμβρου, Τενέδου και Καστελλόριζου στην Τουρκία, η οποία όμως δεν τα κατέλαβε. Έτσι, η Ελλάδα ασκούσε de facto κυριαρχία σε Ίμβρο και Τένεδο. Με τη Συνθήκη των Σεβρών (10/8/1920), τα δύο νησιά παραχωρήθηκαν και τυπικά στην Ελλάδα.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, οι Τενέδιοι πληροφορούμενοι ότι το νησί τους και η Ίμβρος θα δοθούν στην Τουρκία, οργάνωσαν δυο συλλαλητήρια στο νησί και έκαναν τεράστιες προσπάθειες για να αποτρέψουν την παραχώρηση του νησιού τους στην Τουρκία.
Ακόμα και ειδική αντιπροσωπεία από την Ίμβρο (Π. Δημητριάδης) και την Τένεδο (Α. Αντύπα), πήγε στη Λωζάνη για να προλάβει τις δυσάρεστες εξελίξεις, ωστόσο δεν κατάφερε τίποτα. Οι αποφάσεις ήταν ειλημμένες.
Στις 27 Μαρτίου 1923, ο Ελευθέριος Βενιζέλος τηλεγράφησε προς την Επιτροπή Λαού Τενέδου: «Μετά βαθυτάτης λύπης σας πληροφορώ ότι οι απόφασις περί Τενέδου αμετάκλητος. Βενιζέλος». Ωστόσο Ίμβριοι και Τενέδιοι, συνέχισαν τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1923 τις ενέργειές τους για ένα σαφή και ακριβή προσδιορισμό ενός «αυτόνομου καθεστώτος των νησιών», δυσπιστώντας για την ειλικρινή διάθεση της Τουρκίας να εφαρμόσει ένα τέτοιο καθεστώς.
Δείτε: Οι πράξεις και το λάθος του Ελευθερίου Βενιζέλου - Ν. Λυγερός
Ίμβρος και Τένεδος παραχωρούνται
στην Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάνης
Όπως είναι γνωστό, Ίμβρος, Τένεδος και Λαγούσες Νήσοι, παραχωρήθηκαν στην Τουρκία, με τον όρο να υπάρχει σε Ίμβρο και Τένεδο, ένα τοπικό διοικητικό καθεστώς (Άρθρο 14).
Η Τουρκία, πριν ολοκληρωθούν οι τυπικές διαδικασίες για την παράδοση της Τενέδου, την κατέλαβε βίαια στις 20 Σεπτεμβρίου με δύο αντιτορπιλικά, ενώ την επόμενη κατέπλευσε στο λιμάνι του νησιού το τουρκικό πολεμικό πλοίο «Hizir Reis», στο οποίο επέβαινε ο διευθυντής εσωτερικών υποθέσεων Sukru Bey για την παραλαβή του νησιού. Το πρωτόκολλο παράδοσης υπογράφτηκε στο πλοίο.
Αυτή ήταν η πρώτη παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης, καθώς το νησί έπρεπε να παραδοθεί στους τοπικούς άρχοντες. Ποτέ δεν υπήρξε Αστυνομία από Τενέδιους, όπως προβλεπόταν από τη Συνθήκη της Λωζάνης. Μετά την ανακατάληψη του νησιού από τους Τούρκους, λεηλατήθηκαν τα εγκαταλειμμένα σπίτια Ελλήνων και τα οικιακά σκεύη πουλήθηκαν ή μοιράστηκαν στους Μουσουλμάνους. Ακόμα και πόρτες και παράθυρα ξηλώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από αυτούς.
Τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν και τα κτίριά τους δημεύτηκαν, ενώ η διδασκαλία γινόταν αποκλειστικά στην τουρκική γλώσσα. Πολλοί Τενέδιοι, εγκατέλειψαν το νησί τους και εγκαταστάθηκαν κυρίως σε Λήμνο, Λέσβο και Χαλκιδική. Έτσι, από τον Αύγουστο του 1924, οι Μουσουλμάνοι αποτελούσαν την πλειοψηφία στο νησί, αφού τα ¾ των Ελλήνων είχαν φύγει.
Η Επιτροπή Τενεδίων Λήμνου στις 19/12/1927,
περιγράφει την κατάσταση στην Τένεδο ως εξής:
► Απαγορεύεται στους Έλληνες ψαράδες να ψαρεύουν πριν την ανατολή και μετά τη δύση του ήλιου
► Απαγορεύεται η μετάβαση οποιουδήποτε. Χριστιανού στην Κων/πολη και στα Δαρδανέλια, ακόμα για λόγους υγείας
► Τα μεταφερόμενα είδη από παλιννοστούντες Τενέδιους, φορολογούνται βαρύτατα. Τενέδιοι βοσκοί που επέστρεψαν στο νησί με τα κοπάδια τους, πλήρωσαν 2.000 τουρκικές λίρες ως προκαταβολή, μέχρι να διαπιστωθεί αν τα ποίμνιά τους είναι αναπαραγωγά. Αν και αυτό επιβεβαιώθηκε από τον κτηνίατρο Δαρδανελίων, οι προκαταβολές δεν επιστράφηκαν!
► Το κιβώτιο τιμαλφών της Εκκλησίας Τενέδου, επιστράφηκε απ’ τη Λήμνο πριν 10 μήνες, παραμένει στις αποθήκες του τελωνείου για εκτελωνισμό
► Τα σχολεία παραμένουν κλειστά λόγω έλλειψης δασκάλων από την Τένεδο
► 64 «ανεπιθύμητοι» (από το 1924) Τενέδιοι, μαζί με τις οικογένειές τους, δεν μπορούν να επιστρέψουν στο νησί.
► Πλοίαρχοι ιστιοφόρων ανταλλάξιμοι, προσεγγίζοντας το λιμάνι της Τενέδου για οποιοδήποτε λόγο, εκδιώκονται βίαια από τον λιμενάρχη με τη φράση «Να φύγετε έστω κι αν πρόκειται να πνιγείτε»
Το 1927, ψηφίστηκε από την Τουρκία, ο νόμος 1151/1927 «Περί τοπικής διοικήσεως των επαρχιών Τενέδου και Ίμβρου», ο οποίος ουσιαστικά επιδίωκε την κατάργηση του άρθρου 14 της Συνθήκης της Λωζάνης!
Από 3.500 Έλληνες το 1923, σε ένα χρόνο έμειναν μόνο 700! Η ελληνική κυβέρνηση άρχισε κάποιες προσπάθειες για επιστροφή των Τενεδίων στο νησί. Οι Τούρκοι όμως με συνεχή εμπόδια (βαριά φορολογία, στράτευση, κλείσιμο σχολείων, δυσκολίες στην επιστροφή των κτημάτων κλπ), δημιουργούσαν προσκόμματα.
Η Επιτροπή Τενεδίων Λήμνου στις 19/12/1927,
περιγράφει την κατάσταση στην Τένεδο ως εξής:
► Απαγορεύεται στους Έλληνες ψαράδες να ψαρεύουν πριν την ανατολή και μετά τη δύση του ήλιου
► Απαγορεύεται η μετάβαση οποιουδήποτε. Χριστιανού στην Κων/πολη και στα Δαρδανέλια, ακόμα για λόγους υγείας
► Τα μεταφερόμενα είδη από παλιννοστούντες Τενέδιους, φορολογούνται βαρύτατα. Τενέδιοι βοσκοί που επέστρεψαν στο νησί με τα κοπάδια τους, πλήρωσαν 2.000 τουρκικές λίρες ως προκαταβολή, μέχρι να διαπιστωθεί αν τα ποίμνιά τους είναι αναπαραγωγά. Αν και αυτό επιβεβαιώθηκε από τον κτηνίατρο Δαρδανελίων, οι προκαταβολές δεν επιστράφηκαν!
► Το κιβώτιο τιμαλφών της Εκκλησίας Τενέδου, επιστράφηκε απ’ τη Λήμνο πριν 10 μήνες, παραμένει στις αποθήκες του τελωνείου για εκτελωνισμό
► Τα σχολεία παραμένουν κλειστά λόγω έλλειψης δασκάλων από την Τένεδο
► 64 «ανεπιθύμητοι» (από το 1924) Τενέδιοι, μαζί με τις οικογένειές τους, δεν μπορούν να επιστρέψουν στο νησί.
► Πλοίαρχοι ιστιοφόρων ανταλλάξιμοι, προσεγγίζοντας το λιμάνι της Τενέδου για οποιοδήποτε λόγο, εκδιώκονται βίαια από τον λιμενάρχη με τη φράση «Να φύγετε έστω κι αν πρόκειται να πνιγείτε»
Το 1927, ψηφίστηκε από την Τουρκία, ο νόμος 1151/1927 «Περί τοπικής διοικήσεως των επαρχιών Τενέδου και Ίμβρου», ο οποίος ουσιαστικά επιδίωκε την κατάργηση του άρθρου 14 της Συνθήκης της Λωζάνης!
► ΔΕΙΤΕ: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΑ που διάλεξαν να γίνει τζαμί στις 24 Ιουλίου η Αγία Σοφία
Πολλοί Τενέδιοι εγκαταστάθηκαν στο εξωτερικό (Η.Π.Α., Αυστραλία, ακόμα και στην Αφρική), ενώ αρκετοί στην Ελλάδα, κυρίως στη Νέα Τένεδο (πρώην Καράτεπε).
Η ανοχή της Ελλάδας στα Σεπτεμβριανά (1955), έκανε τους Τούρκους ασύδοτους. Κατέστρωσαν το πρόγραμμα διάλυσης (eritme programi) για να διώξουν τους Έλληνες-Ίμβρου και Τενέδου από τα νησιά. Και η ελληνική κυβέρνηση όμως, δια του ΥΠΕΞ το 1957 Ευάγγελου Αβέρωφ, πρότεινε στον Τούρκο πρέσβη την αποδοχή της ελληνικής επιχειρηματολογίας για την Κύπρο, με αντάλλαγμα την αποχώρηση των Ελλήνων της Τενέδου από το νησί!
Το 1964, με τον νόμο 502/1964, καταργήθηκε η ελληνική εκπαίδευση στο νησί και κατασχέθηκαν τα σχολικά κτίρια. Αυτή ήταν η χαριστική βολή για τον ελληνικό πληθυσμό του νησιού. Οι τελευταίοι Έλληνες αποχώρησαν από την Τένεδο το 1974-75, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Η Τένεδος σήμερα – Τι μας είπε ο Χρήστος Κάλφας,
πρόεδρος του ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΕΝΕΔΙΩΝ «Ο ΤΕΝΝΗΣ»
Όπως αναφέραμε και στην αρχή, για να γράψουμε το άρθρο αυτό επιδιώξαμε και είχαμε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον πρόεδρο του Σύλλογου Τενεδίων «Ο Τέννης», με έδρα τη Νέα Σμύρνη. Υπάρχουν επίσης ο «Σύλλογος Απανταχού Τενεδίων», της Νέας Τενέδου Χαλκιδικής και η «Αδελφότητα Τενεδίων» στην Αυστραλία, που συνεργάζονται με σκοπό κάθε δυνατή βοήθεια στην Τένεδο και στους Τενεδιούς.
Σήμερα στο νησί, ζουν μόνιμα ελάχιστοι Έλληνες. Περίπου 10-12 άτομα. 4 άτομα μέσης ηλικίας, επέστρεψαν τα τελευταία χρόνια. Οι Τενεδιοί, έχοντας πουλήσει τις περιουσίες τους στο παρελθόν, δεν έχουν πλέον οικήματα για να μείνουν. Από την αρχαιότητα, η Τένεδος φημιζόταν για τα αμπέλια και το κρασί της.
Όταν έφυγαν οι Έλληνες, οι Τούρκοι μην μπορώντας να συνεχίσουν την παραγωγή κρασιού, στράφηκαν στον τουρισμό. Έτσι, σήμερα το νησί αποτελεί τουριστικό προορισμό για την αφρόκρεμα της Τουρκίας. Οι τιμές των οικημάτων, είναι απλησίαστες. Ένα μισογκρεμισμένο κτίσμα στο κέντρο της Τενέδου, πουλιέται μέχρι και 300.000Ε! «Μύκονος της Τουρκίας», αποκαλείται συχνά η Τένεδος.
Υπάρχουν αρκετοί Τενεδιοί που θέλουν να επιστρέψουν στο νησί. Αν και επιστράφηκαν αρκετά ακίνητα από το τουρκικό κράτος, οι νησιώτες ζητούν από την ελληνική Πολιτεία ηθική στήριξη, ακτοπλοϊκή σύνδεση με Λήμνο ή Λέσβο και βοήθεια στη δημιουργία τελωνείου στο νησί, κάτι που η Τουρκία δέχεται.
Στο νησί, δεν υπάρχει ιερέας από το 2005.
Στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής, κάθε χρόνο εκατοντάδες Τενεδιοί επιστρέφουν στο νησί, σε ένα μοναδικό αντάμωμα. Ξεχωριστά είναι και τα Θεοφάνεια στην Τένεδο, οπότε επίσης πολλοί Έλληνες μεταβαίνουν στο νησί.
Το επίσημο ελληνικό Κράτος, εκτός από κάποιες χλιαρές διαμαρτυρίες σε διεθνείς οργανισμούς, δεν έκανε τίποτα για να εμποδίσει τον αφελληνισμό Τενέδου και Ίμβρου. Πόσοι Έλληνες πρωθυπουργοί ή υπουργοί μίλησαν σε Τούρκους ομολόγους τους, για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα δύο νησιά;
Από το 1930 κανένας Έλληνες επίσημος δεν επισκέφθηκε την Τένεδο.
Μόλις το 2017, ο Τέρενς Κουίκ, προς τιμήν του, πήγε στο μαρτυρικό νησί. Και μόλις τα Θεοφάνια του 2018, ο Έλληνες πρεσβευτής στην Άγκυρα, ο κύριος Μαυροειδής, ήταν ο πρώτος Έλληνες πρέσβης που επισκέφθηκε την Τένεδο.
Το 1801, ανεγέρθηκε στην Τένεδο η Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Μεταξύ 1895-1900, χτίστηκε το επιβλητικό καμπαναριό της. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης, δώρισε στον ναό μια καμπάνα 700 κιλών.
Το καμπαναριό λόγω σεισμών κλπ, παρουσίασε τα τελευταία χρόνια προβλήματα. Το 2007, ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν, που επισκέφθηκε το νησί, έδωσε εντολή να επισκευαστεί. Αυτό έγινε, αλλά και το νέο καμπαναριό ήταν κακοφτιαγμένο. Μετά από επίμονες προσπάθειες και ενέργειες των απόδημων Τενεδιών, ο εφοπλιστής κύριος Αθανάσιος Μαρτίνος, δέχτηκε να καταβάλει εξ ολοκλήρου τα χρήματα για επισκευές στην εκκλησία και το τουρκικό κράτος διέθεσε το ποσό για την ανέγερση νέου καμπαναριού.
«Η χριστιανοσύνη πρέπει να κρατάει τα πόστα
ανεξάρτητα από το πόσοι απέμειναν γιατί οι
συνθήκες και οι καταστάσεις μπορεί ν’ αλλάξουν».
Δημήτριος, Οικουμενικός Πατριάρχης Κων/πόλεως
Ο Σύλλογος Τενεδίων ο Τέννης ιδρύθηκε το 2006 από μια μικρή ομάδα Τενεδίων προσφύγων που είναι εγκατεστημένοι στην Αττική και εκδιώχθηκαν από την Τένεδο μετά το 1964. Πρωταρχικός στόχος του συλλόγου είναι η διατήρηση των δεσμών όλων των Τενεδίων, όπου γης.
Ο σύλλογος έχει 225 εγγεγραμμένα μέλη (καταγραφή 2008) και ασχολείται στενά και αποτελεσματικά με τα προβλήματα της ελληνικής κοινότητας στην Τένεδο, αξιοποιώντας παράλληλα και την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η στενή συνεργασία του συλλόγου με όλους τους φορείς και τα διεθνή θεσμοθετημένα όργανα αποτελεί άμεση προτεραιότητά του.
Από το βιβλίο: «Η Τένεδος χωρίς Τενέδιους»,
Συγγραφέας: Απόστολος Κερκινέογλου,
Αθήνα 2009. Σύλλογος Τενεδίων "Ο Τέννης".
Περιγραφή Βιβλίου
«...όμως τη σκέψη, του πρόσφυγα τη σκέψη...
δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς» Σεφέρης
Με αυτόν τον τίτλο επιγράφει την πρόσφατη μελέτη του, ο Τενέδιος φιλόλογος και ιστορικός Απόστολος Κερκινέογλου, τίτλος που εμφατικά εκφράζει την τραγική μοίρα που επεφύλαξαν για την επί αιώνες ελληνικότατη Τένεδο, οι ιστορικές συγκυρίες. Μια Τένεδο πραγματικά χωρίς Τενέδιους (μόνο εννιά ηλικιωμένοι Έλληνες ζουν σήμερα στο νησί, χώρια που και οι Τούρκοι κάτοικοί του, σήμερα είναι όλοι σχεδόν Τούρκοι επήλυδες από διάφορες περιοχές της τουρκικής ενδοχώρας), πάνω στην οποία περιδιαβαίνουν οι μνήμες των ξεριζωμένων τέκνων της, για να εξαχνιστούν κάποτε κι αυτές, όταν θα φύγει από τη ζωή και ο τελευταίος επιζών Τενέδιος πρόσφυγας.
Η μελέτη είναι κατά βάση ιστορική, δεδομένου ότι τέσσερις από τις ενότητές της, έχουν καθαρά ιστορικό χαρακτήρα, ενώ από τις υπόλοιπες δύο, στη μία καταγράφονται τα τοπωνύμια της Τενέδου και στην άλλη, το γλωσσικό ιδίωμα της νήσου με 1.600 λήμματα.
Σε ό,τι αφορά το ιστορικό μέρος του πονήματος, ο συγγραφέας αποφεύγει να συγγράψει μια συνήθη επίπεδης αφήγησης, τοπική ιστορία. Επιχειρεί τέσσερις κάθετες τομές στην ιστορία της Τενέδου, ακολουθώντας τη μέθοδο της θεματικής προσέγγισης του ιστορικού παρελθόντος του νησιού. Mε τον τρόπο αυτόν, προσεγγίζοντας την ιστορία της Τενέδου από μια άλλη οπτική γωνία, όχι μόνο καλύπτει όλη σχεδόν την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του, αλλά συγχρόνως, πράγμα που ήταν και ένα ζητούμενο από αυτόν, παρουσιάζει ανάγλυφο το δράμα της νήσου, η στρατηγική θέση της οποίας λίγα μόλις μίλια από το στόμιο των διαχρονικής σημασίας Στενών, καθόρισε και την ιστορική μοίρα της.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μικρή έκταση της Τενέδου, υπήρξε η αιτία να υποστεί το νησί συνεχείς ερημώσεις και εποικισμούς με αποτέλεσμα ο όρος «αυτοχθονία» να χάνει τη νοηματική και ιστορική του σημασία για τους κατά καιρούς κατοίκους της Τενέδου. Γι’ αυτό και ο συγγραφέας αρθρώνει την ιστορική του αφήγηση με βάση τους εποικισμούς και τις κατά καιρούς ερημώσεις της Τενέδου, τόσο στο βασικό σώμα της μελέτης του όσο και στην ιστορία του Κάστρου της.
Στην ίδια μελέτη, ο Απόστολος Κερκινέογλου διεκτραγωδεί (SIC) τη βραχύχρονης διάρκειας, ελληνική διοίκηση της Τενέδου (1912 – 1923), η οποία για ένα διάστημα εξελίχτηκε σε συνδιοίκηση με τους Άγγλους για τις στρατιωτικές ανάγκες της ANTANT (1915-1919) και εξετάζει την ιστορία της εκπαίδευσης της Τενέδου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πριν και μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, όταν οι Τούρκοι κατά παράβαση της Συνθήκης, προχώρησαν στον αφελληνισμό της εκπαίδευσης των Τενέδιων (και Ιμβρίων), που είχε τελικά ως συνέπεια την οριστική ερήμωσή της από το ελληνικό στοιχείο.
Όπως προαναφέρθηκε, η μελέτη ολοκληρώνεται με δύο πληρέστατες καταγραφές των τοπωνυμίων και του τοπικού ιδιώματος της Τενέδου, στο οποίο διασώζονται 1.600 λέξεις, ενός ιδιώματος καταδικασμένου εκ των πραγμάτων, στη λήθη που, ευτυχώς, απαθανατίζει ο συγγραφέας στηριγμένος στις μνήμες τις δικές του και των οικείων του. Ο συγγραφέας δεν παραλείπει εισαγωγικά, να συγκροτήσει το τυπικό του ιδιώματος και να αναζητήσει το έτυμο για την κάθε λέξη που καταγράφει. Και εκπλήσσει το Λέσβιο αναγνώστη, η ομοιότητα που παρουσιάζει η ιδιόλεκτος της Τενέδου με αυτήν της Λέσβου ακόμη και ως προς την παρουσία τουρκικής προέλευσης λέξεων, στοιχείο βέβαια που αποδεικνύει τους πανάρχαιους δεσμούς που συνδέουν τα δύο νησιά.
Εκείνο που εντυπωσιάζει στη μελέτη αυτή, είναι η ερευνητική προσπάθεια του συγγραφέα με τη σχολαστική αναζήτηση και αξιοποίηση των πηγών και την υπεύθυνη αξιοποίησή τους. Αρκεί να δει κανείς το βιβλιογραφικό υλικό που παραθέτει ο Α.Κ. με παραπομπές συγκεκριμένες, για να αντιληφθεί από πρώτο κιόλας χέρι, τη δουλειά του. Αριθμούνται συνολικά πάνω από 600 παραπομπές σε βιβλία ή επί μέρους μελέτες για το σύνολο της μελέτης. Υπάρχει ακόμη παράρτημα εγγράφων και πινάκων καθώς και φωτογραφικό υλικό.
Ο κ. Απόστολος Κερκινέογλου, που συγκέντρωνε εδώ και αρκετά χρόνια το ιστορικό υλικό του, πραγματοποιεί τελικά το στόχο του με την έκδοση τούτου του βιβλίου, αφήνοντας ένα έργο παρακαταθήκη εθνικής μνήμης και καταγωγής για της επόμενες γενιές-απογόνους των Τενέδιων προσφύγων, ώστε, αν κάποτε επισκεφτούν τη γενέτειρα των προγόνων τους ως τουρίστες πλέον, να ΞΕΡΟΥΝ. Και το πράττει ακολουθώντας με συνέπεια τις βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν το έργο του ιστορικού, της αμεροληψίας και της αντικειμενικότητας, έστω κι αν υπήρχε μόνιμα παρούσα μέσα του, η οδυνηρή αίσθηση μιας ανικανοποίητης αδικίας για την πατρίδα που δεν έχει πια…
Περιεχόμενα Βιβλίου
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΚΔΟΤΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΗΜΩΣΗ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ Πρώτος εποικισμός Πρώτες πληθυσμιακές μετακινήσεις Ερήμωση της Τενέδου Δεύτερος εποικισμός της Τενέδου Πειρατικές επιδρομές Πρώτη μερική εγκατάλειψη της Τενέδου (κρητικός πόλεμος 1645-1669) Δεύτερη ερήμωση της Τενέδου (ρωσο-τουρκικοί πόλεμοι) Ελληνική Επανάσταση του 1821 Ελληνική κατοχή της Τενέδου (1912-1923) Αγώνες των Τενεδίων για την ελευθερία τους.
Παραχώρηση της Τενέδου στην Τουρκία: Συνθήκη της Λοζάνης Εγκατάλειψη της Τενέδου (1923) Οριστική έξοδος Η κατάσταση σήμερα Οι Τούρκοι κάτοικοι Η ΤΕΝΕΔΟΣ ΥΠΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ (1912-1923) Τένεδος και Αγγλογάλλοι Η Τοπική Αυτοδιοίκηση Τενέδου Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΝΕΔΟ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ (1455-1912) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ (1912-1923) ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1923-1950) ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1951-1964)
«...όμως τη σκέψη, του πρόσφυγα τη σκέψη...
δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς» Σεφέρης
Με αυτόν τον τίτλο επιγράφει την πρόσφατη μελέτη του, ο Τενέδιος φιλόλογος και ιστορικός Απόστολος Κερκινέογλου, τίτλος που εμφατικά εκφράζει την τραγική μοίρα που επεφύλαξαν για την επί αιώνες ελληνικότατη Τένεδο, οι ιστορικές συγκυρίες. Μια Τένεδο πραγματικά χωρίς Τενέδιους (μόνο εννιά ηλικιωμένοι Έλληνες ζουν σήμερα στο νησί, χώρια που και οι Τούρκοι κάτοικοί του, σήμερα είναι όλοι σχεδόν Τούρκοι επήλυδες από διάφορες περιοχές της τουρκικής ενδοχώρας), πάνω στην οποία περιδιαβαίνουν οι μνήμες των ξεριζωμένων τέκνων της, για να εξαχνιστούν κάποτε κι αυτές, όταν θα φύγει από τη ζωή και ο τελευταίος επιζών Τενέδιος πρόσφυγας.
Η μελέτη είναι κατά βάση ιστορική, δεδομένου ότι τέσσερις από τις ενότητές της, έχουν καθαρά ιστορικό χαρακτήρα, ενώ από τις υπόλοιπες δύο, στη μία καταγράφονται τα τοπωνύμια της Τενέδου και στην άλλη, το γλωσσικό ιδίωμα της νήσου με 1.600 λήμματα.
Σε ό,τι αφορά το ιστορικό μέρος του πονήματος, ο συγγραφέας αποφεύγει να συγγράψει μια συνήθη επίπεδης αφήγησης, τοπική ιστορία. Επιχειρεί τέσσερις κάθετες τομές στην ιστορία της Τενέδου, ακολουθώντας τη μέθοδο της θεματικής προσέγγισης του ιστορικού παρελθόντος του νησιού. Mε τον τρόπο αυτόν, προσεγγίζοντας την ιστορία της Τενέδου από μια άλλη οπτική γωνία, όχι μόνο καλύπτει όλη σχεδόν την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του, αλλά συγχρόνως, πράγμα που ήταν και ένα ζητούμενο από αυτόν, παρουσιάζει ανάγλυφο το δράμα της νήσου, η στρατηγική θέση της οποίας λίγα μόλις μίλια από το στόμιο των διαχρονικής σημασίας Στενών, καθόρισε και την ιστορική μοίρα της.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μικρή έκταση της Τενέδου, υπήρξε η αιτία να υποστεί το νησί συνεχείς ερημώσεις και εποικισμούς με αποτέλεσμα ο όρος «αυτοχθονία» να χάνει τη νοηματική και ιστορική του σημασία για τους κατά καιρούς κατοίκους της Τενέδου. Γι’ αυτό και ο συγγραφέας αρθρώνει την ιστορική του αφήγηση με βάση τους εποικισμούς και τις κατά καιρούς ερημώσεις της Τενέδου, τόσο στο βασικό σώμα της μελέτης του όσο και στην ιστορία του Κάστρου της.
Στην ίδια μελέτη, ο Απόστολος Κερκινέογλου διεκτραγωδεί (SIC) τη βραχύχρονης διάρκειας, ελληνική διοίκηση της Τενέδου (1912 – 1923), η οποία για ένα διάστημα εξελίχτηκε σε συνδιοίκηση με τους Άγγλους για τις στρατιωτικές ανάγκες της ANTANT (1915-1919) και εξετάζει την ιστορία της εκπαίδευσης της Τενέδου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πριν και μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, όταν οι Τούρκοι κατά παράβαση της Συνθήκης, προχώρησαν στον αφελληνισμό της εκπαίδευσης των Τενέδιων (και Ιμβρίων), που είχε τελικά ως συνέπεια την οριστική ερήμωσή της από το ελληνικό στοιχείο.
Όπως προαναφέρθηκε, η μελέτη ολοκληρώνεται με δύο πληρέστατες καταγραφές των τοπωνυμίων και του τοπικού ιδιώματος της Τενέδου, στο οποίο διασώζονται 1.600 λέξεις, ενός ιδιώματος καταδικασμένου εκ των πραγμάτων, στη λήθη που, ευτυχώς, απαθανατίζει ο συγγραφέας στηριγμένος στις μνήμες τις δικές του και των οικείων του. Ο συγγραφέας δεν παραλείπει εισαγωγικά, να συγκροτήσει το τυπικό του ιδιώματος και να αναζητήσει το έτυμο για την κάθε λέξη που καταγράφει. Και εκπλήσσει το Λέσβιο αναγνώστη, η ομοιότητα που παρουσιάζει η ιδιόλεκτος της Τενέδου με αυτήν της Λέσβου ακόμη και ως προς την παρουσία τουρκικής προέλευσης λέξεων, στοιχείο βέβαια που αποδεικνύει τους πανάρχαιους δεσμούς που συνδέουν τα δύο νησιά.
Εκείνο που εντυπωσιάζει στη μελέτη αυτή, είναι η ερευνητική προσπάθεια του συγγραφέα με τη σχολαστική αναζήτηση και αξιοποίηση των πηγών και την υπεύθυνη αξιοποίησή τους. Αρκεί να δει κανείς το βιβλιογραφικό υλικό που παραθέτει ο Α.Κ. με παραπομπές συγκεκριμένες, για να αντιληφθεί από πρώτο κιόλας χέρι, τη δουλειά του. Αριθμούνται συνολικά πάνω από 600 παραπομπές σε βιβλία ή επί μέρους μελέτες για το σύνολο της μελέτης. Υπάρχει ακόμη παράρτημα εγγράφων και πινάκων καθώς και φωτογραφικό υλικό.
Περιεχόμενα Βιβλίου
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΚΔΟΤΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΗΜΩΣΗ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ Πρώτος εποικισμός Πρώτες πληθυσμιακές μετακινήσεις Ερήμωση της Τενέδου Δεύτερος εποικισμός της Τενέδου Πειρατικές επιδρομές Πρώτη μερική εγκατάλειψη της Τενέδου (κρητικός πόλεμος 1645-1669) Δεύτερη ερήμωση της Τενέδου (ρωσο-τουρκικοί πόλεμοι) Ελληνική Επανάσταση του 1821 Ελληνική κατοχή της Τενέδου (1912-1923) Αγώνες των Τενεδίων για την ελευθερία τους.
Παραχώρηση της Τενέδου στην Τουρκία: Συνθήκη της Λοζάνης Εγκατάλειψη της Τενέδου (1923) Οριστική έξοδος Η κατάσταση σήμερα Οι Τούρκοι κάτοικοι Η ΤΕΝΕΔΟΣ ΥΠΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ (1912-1923) Τένεδος και Αγγλογάλλοι Η Τοπική Αυτοδιοίκηση Τενέδου Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΝΕΔΟ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ (1455-1912) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ (1912-1923) ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1923-1950) ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1951-1964)
ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1964-ΣΗΜΕΡΑ) ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΑ Η αρχική κατασκευή Η Τένεδος και το κάστρο της «μήλον της Έριδος» μεταξύ Βενετίας και Γένουας Η Τένεδος έρημη Ανακατασκευή του κάστρου από τους Τούρκους 3ος τουρκο-βενετικός πόλεμος Εργασίες επισκευής και συντήρησης Ρωσο-τουρκικός πόλεμος 1806-1812 Ελληνική κατοχή της Τενέδου Τελευταίες εργασίες επισκευής και συντήρησης ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ, ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΟ – ΦΩΝΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ – ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ.
Σ’ αφήσαμε και φύγαμε»...
Το ποίημα που έγραψε η Αθανασία Κόντου
από τη Μελβούρνη, εκφράζει πολύ καθαρά
τον πόνο των ξεριζωμένων Τενεδίων...
Τένεδος σαν διαμαντόπετρα
είσαι μες στο μπουγάζι,
μες στο μυαλό μου βρίσκεσαι
ο νους μου δεν σε βγάζει.
Σ' αφήσαμε και φύγαμε
με δάκρυα στα μάτια,
ούτε αμπέλια είδαμε
ούτε και τα χωράφια.
Νησάκι μου κι αν σε αφήσαμε
και κάναμε άλλη πατρίδα,
πάντα μαζί μας βρίσκεσαι
με μια κρυφή ελπίδα.
Άγια μου Παρασκευή
μικρό μοναστηράκι,
στο πανηγύρι θε να 'ρθω
να γλένταγα λιγάκι.
Απ' τις μαρμάρινες βρυσούλες σου
κρύο νερό να πιω
και κάτω απ' τα πλατάνια σου
να σύρω το χορό.
Μπορεί στην Τένεδο να ζουν μόλις 3 ή 4 ελληνικές οικογένειες το χειμώνα, μπορεί σχεδόν όλα τα ελληνικά σπίτια να ανήκουν και να κατοικούνται τώρα πια από Τούρκους, μπορεί οι τούρκικες σημαίες να κυματίζουν όπου βρεθείς, η παλιά όμως ελληνική συνοικία εξακολουθεί να αποτελεί το στολίδι του νησιού και τον κυριότερο πόλο έλξης για τους τουρίστες, Τούρκους στην πλειοψηφία τους.
Βιβλιογραφία / Πηγές
• Η Τένεδος [ή Τεν(ν)ούεδος] wikipedia.org
• Τένεδος: το ελληνικό νησί που έγινε παράδεισος της τουρκικής ελίτ
www.protothema.gr/tenedos-egine-paradeisos-tis-tourkikis-elit
• Δουμούζης Γρ. 2009: Πρακτικά Δημογεροντίας Τενέδου 1861-1919, Αθήνα.
• Κερκινέογλου 2009: Η Τένεδος χωρίς Τενεδιούς, Αθήνα.
• Άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάνης (1923)
• Σύλλογος Ιμβρίων - Imvrosisland.org
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr
• Τένεδος: το ελληνικό νησί που έγινε παράδεισος της τουρκικής ελίτ
www.protothema.gr/tenedos-egine-paradeisos-tis-tourkikis-elit
• Δουμούζης Γρ. 2009: Πρακτικά Δημογεροντίας Τενέδου 1861-1919, Αθήνα.
• Κερκινέογλου 2009: Η Τένεδος χωρίς Τενεδιούς, Αθήνα.
• Άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάνης (1923)
• Σύλλογος Ιμβρίων - Imvrosisland.org
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr
Αφιέρωμα / videos
Η Τένεδος, της Μνήμης και της Λήθης (2013) ελληνικό ντοκιμαντέρ
Υπόθεση: Η τραγική ιστορία της Τενέδου, στο Βόρειο Αιγαίο, ξεδιπλώνεται μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ. Η Τένεδος, το νησί που τίμησε ο Λόρδος Βύρωνας, είναι (μαζί με την Ίμβρο) ένα από τα δύο ελληνικά νησιά που, αν και απελευθερώθηκαν από τον ελληνικό στρατό, παραχωρήθηκαν στη Τουρκία, με τη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), ενώ ο πληθυσμός τους εξαιρέθηκε από την ανταλλαγή πληθυσμών. Έκτοτε, η Τουρκία, παραβιάζοντας ευθέως τη Συνθήκη προχώρησε στον αφελληνισμό του νησιού.
Σε αυτό το ντοκιμαντέρ καταγράφονται και παρουσιάζονται η ιστορία και ο πολιτισμός του νησιού, μέσα από τις συγκινητικές μαρτυρίες των γηγενών κατοίκων, ενώ συμμετέχουν και σημαντικοί Έλληνες καλλιτέχνες. Η ταινία δημιουργήθηκε από το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και της UNESCO, με την αφορμή της επαναλειτουργίας του Ελληνικού Σχολείου στην Ίμβρο έπειτα από 48 χρόνια. Είναι το ένα από τα δύο ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκαν. Το δεύτερο, για την Ίμβρο, θα το βρείτε εδώ: https://youtu.be/GihZUax4NTI
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Σαρίογλου, Πάνος Αγγελόπουλος
Αφήγηση: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Μαρία Ναυπλιώτου
Τραγουδούν: Γιώργος Νταλάρας, Zulfu Livaneli
Η Ίμβρος, της Μνήμης και της Λήθης (2013)
Η Ελληνική Μειονότητα και τα Ιδρύματά της
στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο
Ίμβρος - Τένεδος - Τσανάκαλε - Τροία -
Αδριανούπολη... ένα οδοιπορικό στην ιστορία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου