✍️ Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
Απόγευμα 15 Ιουνίου του 1994,
«άρχισε το ταξίδι του προς τα άστρα»
εκεί που κατοικούν οι ποιητές.
Στην «Οδό των Ονείρων» εκεί ποιεί,
ένας άνθρωπος που με το έργο του
Θεωρείται από πολλούς, ως η μουσική διάνοια του 20ου αιώνα στην Ελλάδα. Μια ανεξάντλητη πηγή πολιτισμού και τέχνης.Ασυμβίβαστος και πρωτοπόρος, εχθρός της σοβαροφάνειας και των παγιωμένων αντιλήψεων, λάτρης της «νεότητας» και της συνεχούς αμφισβήτησης και με όπλο του την ελληνική αλλά και την οικουμενική παιδεία, ο Μάνος Χατζιδάκις συνέδεσε τη λόγια με τη λαϊκή μουσική, δημιουργώντας έτσι έναν «νέο» ήχο, ένα «νέο» τραγούδι, που έχει τις ρίζες του τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.
Μοναδικός, ιδιοφυής και αεικίνητος, η γνώση του για την ποιότητα μιας σύζευξης κυβερνητικών συμφερόντων και η απογοήτευση του για την ελληνική πραγματικότητα, λειτουργεί ως απόσταγμα τα λόγια του μεγάλου Έλληνα συνθέτη (και όχι μόνο).
🔴 Οι Μπάντες του Schoolwave «πειράζουν» τα τραγούδια και μουσικές του
Schooligans Τεύχος #5 Οκτώβριος 2005
Αυτός ο κοντός και χοντρός κύριος είναι ο σκοτεινός μας ήρωας. Γεννήθηκε πριν 80 χρόνια και δεν πέθανε ποτέ. Συνεχίζει να ξενυχτάει και να κάνει παρέα με αλήτες, ποιητές και άτακτους μαθητές». Αυτό ήταν το σημείωμα που γράφαμε δίπλα στη φωτογραφία του Χατζιδάκι στο αφιέρωμα που είχαμε ετοιμάσει για το πέμπτο τεύχος του περιοδικού Schooligans (Οκτώβριος 2005).
Φυσικά οι περισσότεροι από τους αναγνώστες μας, 16χρονα και 17χρονα παιδιά, τον αγνοούσαν. Ήταν μια αφορμή να τον ανακαλύψουν. Όπως αφορμή είναι και τώρα αυτό το αφιέρωμα, όπου συμμετέχουν μαθητικά και φοιτητικά συγκροτήματα από το φεστιβάλ Schoolwave. Λίγους μήνες πριν, τα περισσότερα δεν είχαν ξαναπαίξει Χατζιδάκι.
Ορισμένα δεν είχαν καν ακούσει μουσική του. Τον περιείχαν όμως εν αγνοία τους. Και όταν έσκυψαν πάνω από τα τραγούδια του και άρχισαν να τα «πειράζουν», ανακάλυψαν έναν συγγενή. Όσο για το «πείραγμα», όσο ανορθόδοξο και αν ακουστεί, είναι σίγουρο ότι ο ίδιος ο Χατζιδάκις θα το χαιρόταν. Το είχε πει κάποτε και σε ένα ραδιοφωνικό του σχόλιο: «Τα τραγούδια μου διδάσκουν την ανυπακοή.
Χρήστος Ιωαννίδης, Υπεύθυνος περιοδικού Schooligans, Οκτώβριος 2005
🔴 Τάδε Έφη Μάνος Χατζιδάκις
Ο Μάνος Χατζιδάκις για την ελληνικότητα
Από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη.
«Το ελληνικό, τώρα: από την ώρα που μας βοηθάει η Ελλάς να γίνουμε άνθρωποι, με μια παγκοσμιότητα, πολύ καλώς.
Από την ώρα που μας δίδει μια φουστανέλα και μας εμποδίζει να υπάρχουμε με τους άλλους συνανθρώπους, είναι αντιδραστικό. Το ίδιο υλικό: Αν αυτό που λέμε ελληνικό είναι εμπόδιο στο να ενωθούμε μ' έναν μαύρο, είναι καταδικαστέο. Αν, αντιθέτως, αυτό είναι βοηθητικό για να ενωθούμε με τους άλλους, είναι υπέροχο.
Η έννοια του ελληνικού για πολλούς ανθρώπους έχει διαφορετική όψη. Εγώ πιστεύω σ' εκείνη την ελληνικότητα που εξαφανίζει τις διαφορές.
Φυσικά, από κάπου ξεκινάμε. Όλοι ξεκινάμε και τις πρώτες λέξεις που ψελλίζουμε είναι της μάνας μας. Αλλά δεν μένουμε με τις τέσσερις λέξεις που μάθαμε απ' τη μάνα μας: πηγαίνουμε και μαθαίνουμε και μιλάμε και σκεπτόμαστε και ξαναμαθαίνουμε να μιλάμε και απορρίπτουμε σκέψεις και προχωράμε...»
Και ακούγοντας τις παραπάνω σκέψεις του Μ. Χατζιδάκι μου ήρθαν αυτόματα στο νου και οι σχετικές με την ελληνικότητα παρακάτω σκέψεις του:
«Δεν νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Έλληνες, αλλά ως ελληνολάτρεις. Πάντα μ’ απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο ''Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει''. Έλεγα μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
Δε μ’ αρέσει να παριστάνω τον πολύ Έλληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι.
Καιρός είναι η έννοια Έλληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος. Και τότες πιστεύω πως θα συνδεθούμε με μια πιο βαθιά παράδοση που, κατά σύμπτωση, είναι κι αυτή γνησίως ελληνική. Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την ελληνικότητά μου».
To 1989 (τότε που το σκάνδαλο Κοσκωτά, η ένωση της Αριστεράς και η σχέση του Αντρέα με τη Μιμή μεσουρανούσαν στην πολιτική ατζέντα) o Μάνος Χατζιδάκις έδωσε μια ραδιοφωνική συνέντευξη. Και είπε πράγματα που σχεδόν 30 χρόνια αργότερα είναι επίκαιρα...
- Ζητούμε να μας πείτε πώς βλέπετε εσείς την κατάσταση της σημερινής κοινωνίας; Πολλοί φρονούν ότι περνά σοβαρή κρίση, ότι απειλείται με ηθική σήψη, ίσως με διάλυση, αφήνοντας μας έξω από τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Μ.Χ.: Εγώ δε θα το έλεγα τόσο τραγικά, ότι μας αφήνει απ' έξω. Είναι μια μοιραία κατάληξη ενός κόσμου, που προετοιμάστηκε για την εξαφάνιση του. Κι εκεί νομίζω ότι έχει μεγάλο μερίδιο όλος ο μεταπολεμικός κόσμος και ειδικά ο μεταπολεμικός πολιτικός κόσμος. Δεν προετοιμάστηκε το σπάνιο είδος και το πολύ ακριβό, του ελεύθερου πολίτη. Το είδος του ελεύθερου πολίτη δεν προετοιμάστηκε. Γι' αυτό έγινε και η δικτατορία. Γιατί πότε έγινε η δικτατορία; Το 67. Λοιπόν φανταστείτε, αν είχαμε αυτό το είδος του ελεύθερου πολίτη, θα μπορούσε να σταθεί αυτή η κατηγορία ανθρώπων, τόσο ευτελής, έστω και δέκα μέρες μόνο; Δεν θα μπορούσαν να σταθούν ποτέ. Αλλά, βέβαια για σκεφτείτε ότι ο Έλληνας πολίτης όχι μόνο της πόλης αλλά και της επαρχίας, του χωριού, τί είχε ν' αντιμετωπίσει όλα αυτά τα μεταπολεμικά χρόνια; Τον χωροφύλακα, τον εισαγγελέα, τον παπά. Αυτόν δεν τον αντιμετώπιζε και επί δικτατορίας; Ποιά ήταν η αλλαγή; Γιατί να ξεσηκωθεί;
- Σήμερα;
ΜΧ: Σήμερα είναι το αποτέλεσμα μιας τέτοιας θητείας.
- Δεν υπάρχουν ελεύθεροι πολίτες σήμερα κατά τη γνώμη σας;
ΜΧ: Ποιός τους προετοίμασε; Το σχολείο; Ξέρουμε πολύ καλά τί προετοιμάζει το σχολείο. Ο στρατός; Ξέρουμε σε τι ανυποληψία ρίχνει τον νέο Έλληνα πολίτη ο στρατός για να του αφαιρέσει και το τελευταίο ίχνος αξιοπρέπειας από πάνω του. Πόσοι είναι εκείνοι που αντέχουν; Οι 10; Οι 20; Με τις σπουδές φεύγουν έξω και τελειώνει. Ποιοί μένουν εδώ;
- Έτσι όπως το λέτε είναι σαν να μην υπάρχει ελπίδα
ΜΧ: Εγώ δεν έχω καμμία ελπίδα, παρά αν γίνει κανένα θαύμα. Εγώ δεν πιστεύω ότι έχουμε σήμερα τη δύναμη να επιβιώσουμε.
- Σαν κράτος θεωρείτε ή σαν εθνική οντότης;
ΜΧ: Ως εθνική οντότης. Θα μείνουμε λιγάκι σαν νάνοι αλλοτινών καιρών. Και θα το δείτε όταν έρθει η πλήρης ένωση με την Ευρώπη, σε ποιά κατάσταση θα βρισκόμαστε. Ποιά είναι η υποδομή, για να υπάρξουν έστω ένα-δύο χαρακτηριστικά στοιχεία της εθνικότητας μας;
- Αναρωτιέμαι αν αυτή η απογοήτευση- αν μπορώ να την χαρακτηρίσω έτσι- που έχετε για το μέλλον, συμβιβάζεται με την έντονη παρουσία σας στα πολιτικά πράγματα, όχι βέβαια άμεσα σαν πολιτικός αλλά με την κριτική σας;
ΜΧ: Είμαι υποχρεωμένος κι αισθάνομαι όσο είμαι ζωντανός, να υπάρχω. και να υπάρχω με τις δυνάμεις μου, ασυμβίβαστες και με το μυαλό μου καθαρό. Όσο μπορεί να υπάρχει αυτό.
- «Τιμή εις εκείνους όπου εις την ζωήν των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες»
ΜΧ: Αλλιώς, αυτό δεν σημαίνει ότι έχω την αισιοδοξία ότι μπορεί ν' αλλάξει τίποτα, ιδιαίτερα στο άμεσο μέλλον. Και μην ξεχνάμε, ότι σε τελευταία ανάλυση, οι μόνες στιγμές που σκεφθήκαμε σοβαρά ως έθνος, ήταν στις καταστροφές. Ας περάσουμε μια καταστροφή, μπας και σωθούμε σοβαρά.
- Δηλαδή εσείς δε φρονείτε ότι υπάρχει κάποια ελπίδα, κάποια διέξοδος; Τί θα μπορούσε να γίνει κατά τη γνώμη σας;
ΜΧ: Τίποτα. Η πλήρης εξαφάνιση μας. Και θα γίνει. Είμαι βέβαιος.
🔴 Αποφθέγματα του Μάνου Χατζιδάκι
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΙΕΡΟ
Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την ‹ηθική› των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ
Πάντα μ' απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο όσες φορές τ' άκουγα. Έλεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί; (...) Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΙΕΡΟ
Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την ‹ηθική› των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ
Πάντα μ' απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο όσες φορές τ' άκουγα. Έλεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί; (...) Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ
Παρελάσεις, εθνικόφρονα λογύδρια, παραστάσεις σχολικές κι άλλα παρόμοια ενισχύουν την ιδιότυπη φασιστική μας κληρονομιά. Το περίφημον ‹πας μη Έλλην βάρβαρος›.
ΕΘΝΙΚΟΙ (Α)ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Δε νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Έλληνες, αλλά ως Ελληνολάτρες.
ΕΘΝΙΚΟΙ (Α)ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Δε νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Έλληνες, αλλά ως Ελληνολάτρες.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Δεν μ' αρέσει να παριστάνω τον πολύ Έλληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι. Καιρός είναι η έννοια Έλληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος. Και τότες πιστεύω πως θα συνδεθούμε με μια πιο βαθιά παράδοση που, κατά σύμπτωση, είναι κι αυτή γνησίως ελληνική.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
Ελπίζω για τούς επερχόμενους (ότι θα μας κυβερνήσει) μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η αγία κι αποστολική οικογένεια του Πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ
Οι Τούρκοι είναι ένας λαός που δεν μ' αγγίζει ιδιαίτερα, ούτε αισθητικά, ούτε ερωτικά. Βέβαια τους προτιμώ σαν εχθρούς παρά σαν φίλους. Ως φίλοι μου δημιουργούν αμηχανία. Ως εχθρούς τους έχω συνηθίσει.
Ελπίζω για τούς επερχόμενους (ότι θα μας κυβερνήσει) μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η αγία κι αποστολική οικογένεια του Πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ
Οι Τούρκοι είναι ένας λαός που δεν μ' αγγίζει ιδιαίτερα, ούτε αισθητικά, ούτε ερωτικά. Βέβαια τους προτιμώ σαν εχθρούς παρά σαν φίλους. Ως φίλοι μου δημιουργούν αμηχανία. Ως εχθρούς τους έχω συνηθίσει.
Η ΚΥΡΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑ
Όλες οι επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης Κυρίας. Της Εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μία επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες (...). Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν' ανθέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας.
Όλες οι επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης Κυρίας. Της Εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μία επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες (...). Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν' ανθέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
Ο μόνος Έλληνας πολιτικός που μου χάρισε αυτοπεποίθηση και άνεση ως προς την ελληνική καταγωγή μου. Δεν άφησε ούτε απογόνους ούτε επιγόνους. Τον θεωρώ βαθιά φίλο μου. Μου δίδαξε την τεχνική της περηφάνιας.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ...
...Δέχεται μόνον ότι το υπηρετεί και το κολακεύει. Υπήρξε πάντοτε αντιπνευματικό και εξακολουθεί να είναι.
ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού.
ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΧΩ ΔΗΜΟΤΙΚΗ
Η σημασία της καθιέρωσής της σαν επίσημης γλώσσας του κράτους είναι τεράστια. Ο τραμπουκισμός και οι παρακρατικοί μένουν χωρίς επίσημη γλώσσα.
ΚΑΠΟΥ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ
Είμαι λαϊκός. Αλλά όχι λαϊκίζων.
Δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού.
ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΧΩ ΔΗΜΟΤΙΚΗ
Η σημασία της καθιέρωσής της σαν επίσημης γλώσσας του κράτους είναι τεράστια. Ο τραμπουκισμός και οι παρακρατικοί μένουν χωρίς επίσημη γλώσσα.
ΚΑΠΟΥ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ
Είμαι λαϊκός. Αλλά όχι λαϊκίζων.
🔴 O Μάνος Χατζιδάκις για την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή ένωσηΒίντεο: Δήλωση του Μάνου Χατζηδάκι (το 1990) για την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια νέα σκλαβιά!
Στο βίντεο ακούμε τα Λόγια, τα σοφά και προφητικά θα λέγαμε του Μάνου Χατζιδάκι. Είχε μιλήσει σε συνέντευξή του το 1990 για την πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διορατικά επικρίνει την ένταξη μας, εκτιμώντας ότι η Ελλάδα θα γίνει μια ασήμαντη επαρχία της Ευρώπης που θα κυβερνάται από τους Ευρωπαίους και δεν θα έχει καμιά διαφορά από την Τουρκοκρατία. Δηλ. Η ΕΕ θα είναι μια νέα μορφή Τουρκοκρατίας για την Ελλάδα! Τα όσα λέει τότε, δεν τα ζούμε στο πετσί μας σήμερα οι Έλληνες;
Ο Μάνος Χατζιδάκις προειδοποίησε για τη σκλαβιά της Ευρώπης το 1990: Η ΕΕ θα είναι μια νέα μορφή Τουρκοκρατίας για την Ελλάδα! Ένας εκπληκτικά προφητικός Μάνος Χατζιδάκις από το 1990 μιλάει για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το μέλλον της Ελλάδος εντός αυτή.
Διορατικά επικρίνει την ένταξη μας, εκτιμώντας ότι η Ελλάδα θα γίνει μια ασήμαντη επαρχία της Ευρώπης που θα κυβερνάται από τους Ευρωπαίους και δεν θα έχει καμιά διαφορά από την Τουρκοκρατία.
🔴 Η δημογεροντία του μέλλοντος - Ποιος τελικά θα κυβερνήσει την ενωμένη Ευρώπη;
Κυριακή, 15 Ιουλίου 1979 Μάνος Χατζιδάκις,
«ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ», Εκδόσεις Εξάντας
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας, μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συνέντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν).
Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λατρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή. Μου’ παν μ’ ένα περίεργο ύφος:
Όμως ας έρθουμε στην παρεξήγησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευημερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά.
Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματοποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παντός.
Προσφέρουν στην πρωτεύουσα βία, αθλιότητα, ανασφάλεια και θλιβερό γούστο. Και οι πόλεις της επαρχίας, απαλλαγμένες απ’ τα δεύτερα στοιχεία τους, παίρνουν αναπνοή και γίνονται λίαν κατάλληλες για ιδιωτική ζωή κι ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά κι αυτό, ίσαμε να το μυριστούν οι άθλιοι των Αθηνών και ξαναπάνε πίσω στα πάτρια εδάφη για να καθαρίσει κι άλλη μια φορά ή Αθήνα. Η περιπέτεια αυτή γνήσια ελληνική, θυμίζει την «Ελλαδογραφία» του Γκάτσου, χωρίς όμως το επικό στοιχείο του ποιητή.
Μετά απ’ την απάντησή μου αυτή μπλέξαμε σε λεπτομέρειες άπειρες, θέλοντας να εξηγήσω, τί είναι η «Ελλαδογραφία». Δύσκολος ο κώδικας για μια ευρωπαϊκή ερμηνεία του τίτλου, του ποιήματος και του περιεχομένου του. Περιορίσθηκα λοιπόν στα απαραίτητα, και συνεχίσαμε.
Ύστερα, να κι άλλο κάτι πού μας εκπροσωπεί. Η καλοζωία. Χωρίς περιεχόμενο και ευτελούς αισθητικής. Μια καλοζωία πού βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θά' λεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις καλύπτοντας θεατρικά, ευτέλεια κι αθλιότητα.
Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, πού τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν.
Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και πού η εκμετάλλευση του απ’ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη καταστήσει ανυπόληπτο.
Μένει το ερώτημα. Άραγε θα μας απαλλάξει η ένταξη μας από την παραδοσιακή γεροντολατρεία κι από την πρόσφατα ανθισμένη παραδημοσιογραφία;
Τί είν’ αυτό; Ρωτάει ο Γάλλος, ο βοηθός του οπερατέρ. Να σας εξηγήσω προθυμοποιήθηκα. Η Παραδημοσιογραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα πολλές φορές το πολεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκοπός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευτελή συμφέροντα. Οι σοβαροί δημοσιογράφοι γνωρίζουνε την ύπαρξή της, την περιφρονούν, την συνηθίζουνε αλλά και δεν πιστεύουν στην κάποια οποία σημασία της παρουσίας της. Η παραδημοσιογράφια όμως υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική.
Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν διασκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν.
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος; Τί ερώτημα, σκέφτομαι.
Και βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητα μου.
Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρόφαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.
Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντήσεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.
Δείτε: Μάνος Χατζιδάκις Το τραγούδι μου είναι μια μυστική πηγή (Βίντεο)
«ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ», Εκδόσεις Εξάντας
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας, μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συνέντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν).
Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λατρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή. Μου’ παν μ’ ένα περίεργο ύφος:
- Δηλαδή η θρυλική εκείνη εικόνα των Αθηνών του «Ποτέ την Κυριακή», της ταινίας πού γράψατε μουσική, δεν ήταν αληθινή; Μας είπατε τότε ψέματα όταν σπάγατε πιάτα και τραγουδούσατε με συνοδεία μπουζουκιών;
Όμως ας έρθουμε στην παρεξήγησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευημερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά.
Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματοποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παντός.
- Ποια είναι η σημερινή Αθήνα, με ρωτούν, η Αθήνα του εβδομήντα εννιά. Μπορείτε να την περιγράψετε;
Προσφέρουν στην πρωτεύουσα βία, αθλιότητα, ανασφάλεια και θλιβερό γούστο. Και οι πόλεις της επαρχίας, απαλλαγμένες απ’ τα δεύτερα στοιχεία τους, παίρνουν αναπνοή και γίνονται λίαν κατάλληλες για ιδιωτική ζωή κι ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά κι αυτό, ίσαμε να το μυριστούν οι άθλιοι των Αθηνών και ξαναπάνε πίσω στα πάτρια εδάφη για να καθαρίσει κι άλλη μια φορά ή Αθήνα. Η περιπέτεια αυτή γνήσια ελληνική, θυμίζει την «Ελλαδογραφία» του Γκάτσου, χωρίς όμως το επικό στοιχείο του ποιητή.
Μετά απ’ την απάντησή μου αυτή μπλέξαμε σε λεπτομέρειες άπειρες, θέλοντας να εξηγήσω, τί είναι η «Ελλαδογραφία». Δύσκολος ο κώδικας για μια ευρωπαϊκή ερμηνεία του τίτλου, του ποιήματος και του περιεχομένου του. Περιορίσθηκα λοιπόν στα απαραίτητα, και συνεχίσαμε.
- Ερώτηση: Τι συνθέτει την Ελλάδα του σήμερα και ποια στοιχεία την εκπροσωπούν;
Ύστερα, να κι άλλο κάτι πού μας εκπροσωπεί. Η καλοζωία. Χωρίς περιεχόμενο και ευτελούς αισθητικής. Μια καλοζωία πού βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θά' λεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις καλύπτοντας θεατρικά, ευτέλεια κι αθλιότητα.
Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, πού τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν.
Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και πού η εκμετάλλευση του απ’ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη καταστήσει ανυπόληπτο.
- Ερώτηση: Και κάτι ωραίο;
- Ερώτηση: Γιατί δεν οργανώνεσθε για ν’ αποκτήσετε ασφάλεια;
- Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού σταθμού του Λουξεμβούργου): Τι νομίζετε κατά την γνώμη σας ότι θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον τελείως ενωθεί;
Μένει το ερώτημα. Άραγε θα μας απαλλάξει η ένταξη μας από την παραδοσιακή γεροντολατρεία κι από την πρόσφατα ανθισμένη παραδημοσιογραφία;
Τί είν’ αυτό; Ρωτάει ο Γάλλος, ο βοηθός του οπερατέρ. Να σας εξηγήσω προθυμοποιήθηκα. Η Παραδημοσιογραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα πολλές φορές το πολεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκοπός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευτελή συμφέροντα. Οι σοβαροί δημοσιογράφοι γνωρίζουνε την ύπαρξή της, την περιφρονούν, την συνηθίζουνε αλλά και δεν πιστεύουν στην κάποια οποία σημασία της παρουσίας της. Η παραδημοσιογράφια όμως υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική.
Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν διασκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν.
- Πώς αντιμετωπίζετε την ενοποιημένη κουλτούρα της Ευρώπης σήμερα;
Άνευ φόβου και άνευ πάθους, τους απαντώ. Δεν μας τρομάζει απ’ τη στιγμή πού μας περιέχει. Κι όσο για τα επί μέρους γραφικά στοιχεία μας, έτσι κι αλλιώς μας ήταν άχρηστα, κι ήμασταν αποφασισμένοι να τα πετάξουμε και να τ’ αποκηρύξουμε μετά πάσης βδελυγμίας όταν με τον καιρό θα ωριμάζαμε. Η ένταξη μας, μας ωριμάζει αυτομάτως και μας παρουσιάζει πιο αληθινούς. Κι έτσι τα γραφικά και τα ιδιότυπα, τα βάζουμε για πάντα στο συρτάρι. Με κοίταξε περίεργα η Γαλλίδα, όμως δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα. Αυτή πού τόσο της αρέσουνε τα γραφικά μας τα φολκλορικά, και τι την νοιάζει ποιο είναι το αληθινό μας πρόσωπο.
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος; Τί ερώτημα, σκέφτομαι.
Και βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητα μου.
- Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγένεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.
- Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;
Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρόφαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.
Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντήσεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.
Δείτε: Μάνος Χατζιδάκις Το τραγούδι μου είναι μια μυστική πηγή (Βίντεο)
🔴 Κάποια Ποιήματα του Μάνου Χατζιδάκι
Ερωτικό
Κι αν γεννηθείς κάποια στιγμή
Μιαν άλλη που δε θα υπάρχω
Μη φοβηθείς
Και θα με βρείς είτε σαν άστρο
Όταν μονάχος περπατάς στην παγωμένη νύχτα
Είτε στο βλέμμα ενός παιδιού που θα σε προσπεράσει
Eίτε στη φλόγα ενός κεριού που θα κρατάς
Διαβαίνοντας το σκοτεινό το δάσος
Γιατί ψηλά στον ουρανό που κατοικούνε τ’ άστρα
Μαζεύονται όλοι οι ποιητές
Και οι εραστές καπνίζουν σιωπηλοί πράσινα φύλλα
Μασάν χρυσόσκονη πηδάνε τα ποτάμια
Και περιμένουν
Να λιγωθούν οι αστερισμοί και να λιγοθυμήσουν
Να πέσουν μεσ’ στον ύπνο σου
Να γίνουν αναστεναγμός στην άκρη των χειλιών σου
Να σε ξυπνήσουν και να δεις απ’ το παραθυρό σου
Το προσωπό μου φωτεινό
Να σχηματίζει αστερισμό
Να σου χαμογελάει
Και να σου ψιθυρίζει
Καλή νύχτα
Σχέδιο για ένα Δημοτικό τραγούδι
Ένα παιδί τριανταφυλλί
ήρθε μου πήρε το φιλί
κι έγινε δέντρο αμάραντο
μεσ’ στη παρθένα πλάση.
Δεν τη γνωρίζω την ιτιά από την πέρα όχθη,
δεν την ανάβω τη φωτιά σ’ απρόσιτη κορφή.
Λυθήκανε τα χέρια μου, λύγισε το κορμί μου,
εκεί που δέντρο ατίθασο σκύβει για να λουστεί.
Εκεί που η νύχτα χάνεται μεσ’ στ’ ουρανού τα δάση,
εκεί που εσύ περίμενες τ’ άστρο σου να σβηστεί.
Ποιος θα μπορούσε να το πει
πως ήμουν ήλιος το πρωί
και μια φωτιά τη Δύση.
Το ποτάμι
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Ζούνε δυο μικρά παιδιά
Τόνα βλέπει δεν ακούει
Τ’ άλλο ακούει μα δε βλέπει
Και τα δυο ξέρουν πως πρέπει
Να ‘χουν μόνο μια καρδιά
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Τα παιδιά μένουν παιδιά
Το ποτάμι όλο γεμίζει
Και τη θάλασσα ποτίζει
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Ζει μια δύστυχη τρελή
Π’ αγαπούσε ένα πουλί
Το παιδί που δεν ακούει
Της σκοτώνει το πουλί
Κι από τότες δε γνωρίζει
Πως την βλέπει το ποτάμι
Σαν γυναίκα ή σαν πουλί;
Το ποτάμι όλο γεμίζει
Κι απ’ τη θλίψη ξεχειλίζει
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Ζούσ’ ο κύριος Δικαστής
Κυνηγούσε τα θηρία
Κι αγαπούσε μια Κυρία
Ώς την ώρα που η τρελή
Πνίγει την μικρή Κυρία
Που τη νόμισε παιδί
Κ’ έτσι ο Δικαστής μονάχος
Προτιμά να σκοτωθεί
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Θάψανε το Δικαστή
Το ποτάμι όλο γεμίζει
Και την πίκρα μου ποτίζει
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Ζει μια νύφη ερημική
Που σαν τέλειωσεν ο γάμος
Έφυγε ο γαμπρός το βράδυ
Και δεν ήρθε την αυγή
Έτσι η νύφη στολισμένη
Εκεί κάτω στο ποτάμι
Έγινε κι αυτή κραυγή
Παιδί της γης
Παιδί της γης
Παιδί τραγουδισμένο
Έτσι που σε φαντάζομαι
Σαν αστραπή
Μπλέκω τα δάκτυλα
Κλείνω τα μάτια μου
Και σ’ ονομάζω Μουσική
«Δεν σε πληγώνω αφέντη μου
Φιλιά σου δίνω»
Παδί της γης
Παιδί τραγουδισμένο
Έτσι όπως μεσ’ στη θύμηση
Θυμίζεις τ’ όνειρό σου
Βγαίνουν μορφές πιο δυνατές
Κι απ΄την μορφή του Χάρου
«Δεν σε πληγώνω αφέντη μου
Φιλιά σου δίνω»
Παδί της γης
Παιδί τραγουδισμένο
Έτσι που σε φαντάζομαι
Με τη φλογέρα και τον αητό
Στον ώμο σου
Χαράζεις μια τον Θάνατο
Και τον γυρνάς σε ωραίο σκοπό
Κρίση
Κρίση την είπαν την στιγμή
σαν εκοιμήθης πλάι μου με χάρη,
την ώρα που ξεχύθηκαν μ’ ορμή
χίλια πουλιά να σκίσουν το φεγγάρι.
Κρίση την είπαν την πηγή
που πάνε τ’ άστρα να λουστούν το βράδυ,
να πιουν νερό να χτενιστούν στη γη
και να πλαγιάσουν στης αυλής μου το πηγάδι.
Κρίση την είπαν την ορμή
που φτιάχνει η αγάπη μέσα στο λιβάδι
κι η αναπνοή σου γίνεται στιγμή
που μ’ ακουμπά τ’ αγέρι του Θεού σαν χάδι.
Στον Οδυσσέα Ελύτη
Ό,τι χάραζε σε στίχους τάπαιρνε
η θάλασσα πούχε στα χέρια του.
Ό,τι ζωγράφιζαν τα χείλη του
τάσβηνε ο ουρανός πούχε στα μάτια του
κι έτσι δεν μπόρεσε να δει αν έπρεπε
να παραμείνει Αττικός ή Αιγαιοπελαγίτης.
Στον Γιώργο Σεφέρη
Από τη Μικρασία μετά την καταστροφή,
ένας αστός ξεκίνησε με μια βαλίτσα
αναμνήσεων στο χέρι, γύρισε χώρες μακρινές
και πολιτείες άγνωστες, μάζεψε ακριβό υλικό
και συνταγές, μέτρα, ρυθμούς και χρώματα
και τέλος γύρισε στη χώρα του, έχτισε με τα χέρια του
σπίτι σημερινό κι ελληνικό, εμπήκε μέσα, κλείδωσε
και από τότε πια κανείς δεν τον συνάντησε στην αγορά.
Στον Νίκο Γκάτσο
Η γη καθώς τον γέννησε,
τον στόλισε πράσινα φύλλα της ιτιάς,
του έλατου και της ελιάς.
Μα η σκέψη του τον βύθισε
στης πολιτείας την άσφαλτο
κ’ έγινε πέτρα αρχαϊκή
στη μνήμη των εφήβων.
Ένα κορίτσι λυγερό
Ένα κορίτσι λυγερό
φεγγαροχτυπημένο,
με ζουρνά ξετρελαμένο.
Μεθά χορεύει και πηδά
πάνω από νέφη και φωτιές,
τον ερχομό του τραγουδά
μέσα σε δάση από ιτιές.
Το κορίτσι θα τον φέρει
σ’ άγνωστα λημέρια
να χτυπήσει θάλασσες,
να καρφώσει αστέρια.
Ιδιωτική στιγμή
Ένας παπάς
από τ’ αντικρυνό παράθυρο
κοιτάζει που κοιμάμαι.
Θέλει να διαπιστώσει
πού έχω τα χέρια μου,
πάνω ή κάτω από το προσκεφάλι.
Ένας αστυνόμος
από τ’ αντικρυνό παράθυρο
μ’ επιμονή παρατηρεί τον ύπνο μου.
Θέλει να διαπιστώσει
αν γέρνω αριστερά, αν γέρνω δεξιά.
Ένα παιδί
από τ’ αντικρυνό παράθυρο
με βλέπει μ’ απορία να κοιμάμαι.
Θέλει να διαπιστώσει
αν είμαι δράκος
για Θεός ή ένα πουλί
που τραγουδά περίεργα τραγούδια.
Εγώ μέσ’ απ’ τον ύπνο μου
τους βλέπω και χαμογελώ,
γιατί ο παπάς δεν μ’ αναγνώρισε
πως είμαι ο Χριστός κι έχω
τα χέρια μου στο στήθος σταυρωμένα.
Γιατί ο αστυνόμος δεν γνωρίζει
πως ειδικά γι αυτόν είμαι αξιωματικός
και το παιδί ούτε καν μπόρεσε
να φανταστεί πως είμαι ο ποιητής.
Τα ποιήματα του Μάνου Χατζιδάκι είναι από τη συλλογή «Μυθολογία», (1966) και μελοποιήθηκαν από τον Νότη Μαυρουδή στον δίσκο του «Παιδί της γης» με ερμηνευτές την Αρλέτα, τον Ηλία Λιούγκο και τον ίδιο τον Χατζιδάκι σε ένα τραγούδι.(Χρονολογία α’ έκδοσης δίσκου, 1977, επιμέλεια επανέκδοσης Γ. Τσάμπρας, 1995, Lyra) - Ποιείν
🔴 Το πρόσωπο του τέρατος και ο φόβος μήπως το συνηθίσουμε
Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά. (...)
Από την ώρα που ο Frankenstein γίνεται στόλισμα νεανικού δωματίου, o κόσμος προχωράει μαθηματικά στην εκμηδένιση του. Γιατί δεν είναι που σταμάτησε να φοβάται, αλλά γιατί συνήθισε να φοβάται. Κι εγώ με τη σειρά μου δεν φοβάμαι τίποτα περισσότερο, απ' το μυαλό της κότας. Απ' το να υποχρεωθώ να συνομιλήσω με μια κότα ή μ ένα σκύλο, ή τέλος πάντων, μ ένα ζώο δυνατό πού βρυχάται. Τί να τους πω και πώς να τους το πω; Και μήπως δεν είναι εξευτελισμός, αν επιχειρήσω να μεταφράσω ή να καλύψω τις σκέψεις μου, κάτω από φράσεις απλοϊκές και ηλίθια νοήματα, για να καθησυχάσω τυχόν τη φιλυποψία μιας κότας, που όμως έχει άνωθεν τοποθετηθεί για να μας ελέγχει και να μας καθοδηγεί;
Η υποταγή ή ο εθισμός σε μια τέτοια συνύπαρξη, ή συνδιαλλαγή, δεν προκαλεί τον κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πώς πρέπει, του πώς οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε και να μιλάμε; Αναμφισβήτητα αρχίσαμε να το ανεχόμαστε. Και η ανοχή, πολλαπλασιάζει τα ζώα στη δημόσια ζωή, τα ισχυροποιεί και τα βοήθα να συνθέσουν με ακρίβεια τη μορφή του τέρατος, που προΐσταται, ελέγχει και μας κυβερνά.
Το τέρας σχηματίζεται από τα ζώα κι απ' τους εχθρούς.
Θα σας θυμίσω μια συνομιλία τότε, μέσα στη τάξη του σχολείου. Με πλησιάζει ένας ψηλός συμμαθητής, μ ένα δυσάρεστο έκζεμα στο δέρμα του προσώπου του, στραβή τη μύτη και ξεθωριασμένα τα μαλλιά του, ακατάστατα. Ήταν η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς.
- Πώς λέγεσαι, ρωτάει, ενώ πλάι του είχαν σταθεί αμίλητοι δυο άλλοι, δικοί του φίλοι.
- Βασίλης, του απαντώ.
- Και που μένεις, εκείνος εξακολουθεί.
- Πάνω στο λόφο, του λέω και τον κοιτώ στα μάτια. Εκείνος χαμογέλασε κι άφησε να φανούν τα χαλασμένα δόντια του. Μου λέει:
- Εγώ μένω στην απέναντι όχθη. Είσαι λοιπόν εχθρός. Και μου δίνει μια στο κεφάλι με το χέρι του, που με πονάει ακόμα τώρα σαν το θυμηθώ. Τον κοιτάζω έτοιμος να κλάψω. Μα συγκρατιέμαι. Αυτός σκάει στα γέλια και χάνεται. Προς το παρόν. Γιατί θα τον ξαναδώ: Εισπράκτορα, εκπαιδευτή στο στρατό, τηλεγραφητή, κλητήρα στο υπουργείο, αστυνόμο, μουσικό στην ορχήστρα, παπά στην ενορία, συγκάτοικο στην πολυκατοικία, γιατρό σε κρατικό νοσοκομείο και τέλος νεκροθάφτη, όταν πετύχει να με θάψει. (...)
Πώς θ αντιδράσουμε και πώς δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας; (...)
Κυριακή, 30 Ιουλίου 1978 - Από το βιβλίο: «Τα Σχόλια του Τρίτου», Εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1980.
- Και που μένεις, εκείνος εξακολουθεί.
- Πάνω στο λόφο, του λέω και τον κοιτώ στα μάτια. Εκείνος χαμογέλασε κι άφησε να φανούν τα χαλασμένα δόντια του. Μου λέει:
- Εγώ μένω στην απέναντι όχθη. Είσαι λοιπόν εχθρός. Και μου δίνει μια στο κεφάλι με το χέρι του, που με πονάει ακόμα τώρα σαν το θυμηθώ. Τον κοιτάζω έτοιμος να κλάψω. Μα συγκρατιέμαι. Αυτός σκάει στα γέλια και χάνεται. Προς το παρόν. Γιατί θα τον ξαναδώ: Εισπράκτορα, εκπαιδευτή στο στρατό, τηλεγραφητή, κλητήρα στο υπουργείο, αστυνόμο, μουσικό στην ορχήστρα, παπά στην ενορία, συγκάτοικο στην πολυκατοικία, γιατρό σε κρατικό νοσοκομείο και τέλος νεκροθάφτη, όταν πετύχει να με θάψει. (...)
Πώς θ αντιδράσουμε και πώς δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας; (...)
Κυριακή, 30 Ιουλίου 1978 - Από το βιβλίο: «Τα Σχόλια του Τρίτου», Εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1980.
Μ. Χατζιδάκις: Τώρα που ζω με τον εαυτό μου βαθειά κι απόλυτα,
θέλω να μάθω ο ίδιος ποιός υπήρξα, τί σκέφθηκα, πώς έζησα
και τί είναι αυτό που συνθέτει την μελλοντική μου απουσία.
🔴 Ο νεοναζισμός - του Μάνου Χατζιδάκι
Ο κορυφαίος, αξεπέραστος της ελληνικής μουσικής και πνευματικότητας Μάνος Χατζιδάκις αποτελεί συνεχές σημείο αναφοράς, τα κείμενά του για τον φασισμό και όχι μόνο επανέρχονται συνεχώς στο προσκήνιο.
Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του.» Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία.
Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως μια τέτοια παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από όλες τις κυβερνήσεις, διότι κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής. Κι αποτελεί πολιτική «παράδοση» η πεποίθηση πως τα κτήνη, με κατάλληλη τακτική και αντιμετώπιση, καθοδηγούνται, τιθασεύονται.
Ενώ τα πουλιά… Για τα πουλιά, μόνον οι δολοφόνοι, οι άθλιοι κυνηγοί αρμόζουν, με τις «ευγενικές παντός έθνους παραδόσεις». Κι είναι φορές που το κτήνος πολλαπλασιαζόμενο κάτω από συγκυρίες και με τη μορφή «λαϊκών αιτημάτων και διεκδικήσεων» σχηματίζει φαινόμενα λοιμώδους νόσου που προσβάλλει μεγάλες ανθρώπινες μάζες και επιβάλλει θανατηφόρες επιδημίες.
Πρόσφατη περίπτωση ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Μόνο που ο πόλεμος αυτός μας δημιούργησε για ένα διάστημα μιαν αρκετά μεγάλη πλάνη, μιαν ψευδαίσθηση. Πιστέψαμε όλοι μας πως σ’ αυτό τον πόλεμο η Δημοκρατία πολέμησε το φασισμό και τον νίκησε. Σκεφθείτε: η «Δημοκρατία», εμείς με τον Μεταξά κυβερνήτη και σύμμαχο τον Στάλιν, πολεμήσαμε το ναζισμό, σαν ιδεολογία άσχετη από μας τους ίδιους. Και τον… νικήσαμε. Τι ουτοπία και τι θράσος. Αγνοώντας πως απαλλασσόμενοι από την ευθύνη του κτηνώδους μέρους του εαυτού μας και τοποθετώντας το σε μια άλλη εθνότητα υποταγμένη ολοκληρωτικά σ’ αυτό, δεν νικούσαμε κανένα φασισμό αλλά απλώς μιαν άλλη εθνότητα επικίνδυνη που επιθυμούσε να μας υποτάξει.
Ένας πόλεμος σαν τόσους άλλους από επικίνδυνους ανόητους σε άλλους ανόητους, περιστασιακά ακίνδυνους. Και φυσικά όλα τα περί «Ελευθερίας», «Δημοκρατίας», και «λίκνων πνευματικών και μη», για τις απαίδευτες στήλες των εφημερίδων και τους αφελείς αναγνώστες. Ποτέ δεν θα νικήσει η Ελευθερία, αφού τη στηρίζουν και τη μεταφέρουν άνθρωποι, που εννοούν να μεταβιβάζουν τις δικές τους ευθύνες στους άλλους.Δείτε επίσης: Ο Μάνος Χατζιδάκις για την 28η Οκτωβρίου, τον Μεταξά και το Όχι του 1940
(Κάτι σαν την ηθική των γερόντων χριστιανών. Το καλό και το κακό έξω από μας. Στον Χριστό και τον διάβολο. Κι ένας Θεός που συγχωρεί τις αδυναμίες μας εφόσον κι όταν τον θυμηθούμε μες στην ανευθυνότητα του βίου μας. Επιδιώκοντας πάντα να εξασφαλίσουμε τη μετά θάνατον εξακολουθητική παρουσία μας. Αδυνατώντας να συλλάβουμε την έννοια της απουσίας μας. Το ότι μπορεί να υπάρχει ο κόσμος δίχως εμάς και δίχως τον Καντιώτη τον Φλωρίνης).
Δεν θέλω να επεκταθώ. Φοβάμαι πως δεν έχω τα εφόδια για μια θεωρητική ανάπτυξη, ούτε την κατάλληλη γλώσσα για τις απαιτήσεις του όλου θέματος. Όμως το θέμα με καίει. Και πριν πολλά χρόνια επιχείρησα να το αποσαφηνίσω μέσα μου. Σήμερα ξέρω πως διέβλεπα με την ευαισθησία μου τις εξελίξεις και την επανεμφάνιση του τέρατος. Και δεν εννοούσα να συνηθίσω την ολοένα αυξανόμενη παρουσία του. Πάντα εννοώ να τρομάζω.
Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι. Οι μισητοί δολοφόνοι, που βρίσκουν όμως κατανόηση από τις διωκτικές αρχές λόγω μιας περίεργης αλλά όχι και ανεξήγητης συγγενικής ομοιότητος. Που τους έχουν συνηθίσει οι αρχές και οι κυβερνήσεις σαν μια πολιτική προέκτασή τους ή σαν μια επιτρεπτή αντίθεση, δίχως ιδιαίτερη σημασία που να προκαλεί ανησυχία. (Τελευταία διάβασα πως στην Πάτρα, απέναντι στο αστυνομικό τμήμα άνοιξε τα γραφεία του ένα νεοναζιστικό κόμμα. Καμιά ανησυχία ούτε για τους φασίστες, ούτε για τους αστυνομικούς. Ούτε φυσικά για τους περιοίκους).
Ο εθνικισμός είναι κι αυτός νεοναζισμός. Τα κουρεμένα κεφάλια των στρατιωτών, έστω και παρά τη θέλησή τους, ευνοούν την έξοδο της σκέψης και της κρίσης, ώστε να υποτάσσονται και να γίνονται κατάλληλοι για την αποδοχή διαταγών και κατευθύνσεων προς κάποιο θάνατο. Δικόν τους ή των άλλων. Η εμπειρία μου διδάσκει πως η αληθινή σκέψη, ο προβληματισμός οφείλει κάπου να σταματά. Δεν συμφέρει. Γι’ αυτό και σταματώ. Ο ερασιτεχνισμός μου στην επικέντρωση κι ανάπτυξη του θέματος κινδυνεύει να γίνει ευάλωτος από τους εχθρούς. Όμως οφείλω να διακηρύξω το πάθος μου για μια πραγματική κι απρόσκοπτη ανθρώπινη ελευθερία.
Ο φασισμός στις μέρες μας φανερώνεται με δυο μορφές. Ή προκλητικός, με το πρόσχημα αντιδράσεως σε πολιτικά ή κοινωνικά γεγονότα που δεν ευνοούν την περίπτωσή τους ή παθητικός μες στον οποίο κυριαρχεί ο φόβος για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ανοχή και παθητικότητα λοιπόν. Κι έτσι εδραιώνεται η πρόκληση. Με την ανοχή των πολλών. Προτιμότερο αργός και σιωπηλός θάνατος από την αντίδραση του ζωντανού και ευαίσθητου οργανισμού που περιέχουμε.
Το φάντασμα του κτήνους παρουσιάζεται ιδιαιτέρως έντονα στους νέους. Εκεί επιδρά και το marketing. Η επιρροή από τα Μ.Μ.Ε. ενός τρόπου ζωής που ευνοεί το εμπόριο. Κι όπως η εμπορία ναρκωτικών ευνοεί τη διάδοσή τους στους νέους, έτσι και η μουσική, οι ιδέες, ο χορός και όσα σχετίζονται με τον τρόπο ζωής τους έχουν δημιουργήσει βιομηχανία και τεράστια κι αφάνταστα οικονομικά ενδιαφέρονται.
Και μη βρίσκοντας αντίσταση από μια στέρεη παιδεία όλα αυτά δημιουργούν ένα κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει ο εγωκεντρισμός η εγωπάθεια, η κενότητα και φυσικά κάθε κτηνώδες ένστιχτο στο εσωτερικό τους. Προσέξτε το χορό τους με τις ομοιόμορφες στρατιωτικές κινήσεις, μακρά από κάθε διάθεση επαφής και επικοινωνίας. Το τραγούδι τους με τις συνθηματικές επαναλαμβανόμενες λέξεις, η απουσία του βιβλίου και της σκέψης από τη συμπεριφορά τους και ο στόχος για μια άνετη σταδιοδρομία κέρδους και εύκολης επιτυχίας.
Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας – που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτό το κατάπτυστο περιεχόμενό μας. Και τότε θα ‘ναι αργά για ν’ αντιδράσουμε. Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς – όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας. Δεχόμαστε να ‘μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια.
Και το Κακό ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος.
(*Κείμενο του συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι για το νεοναζισμό και τον εθνικισμό που έγραψε τον Φεβρουάριο του 1993, λίγους μήνες πριν τον θάνατό του, το οποίο είχε δημοσιευτεί στο πρόγραμμα αντιναζιστικής συναυλίας που είχε δώσει η Ορχήστρα των Χρωμάτων με έργα Βάιλ, Λίστ και Μπάρτον. Το ίδιο κείμενο παράλληλα είχε δημοσιευτεί και στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία)
Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι (Χατζιδάκι) - Πατρίδα (Α. Ιωαννίδη). Ο νεοναζισμός: Κείμενο του Μάνου Χατζιδάκι που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία και διαβάστηκε σε μια εκδήλωση αντιναζιστικής συναυλίας τον Φεβρουάριο του 1993.
Βίντεο: Ο Μάνος Χατζιδάκις εξηγεί το σκεπτικό της συναυλίας της Ορχήστρας των Χρωμάτων κατά του νεοναζισμού (από συνέντευξη στον Κώστα Κωβαίο, ΕΡΤ, 1993). Διαβάστε εδώ: http://www.musiccorner.gr/?p=81873 το κείμενό του απ' το πρόγραμμα αυτής της συναυλίας με έργα Κούρτ Βάιλ, Φράντς Λίστ και Μπέλα Μπάρτοκ, η οποία δόθηκε στις 22/2/1993 κι ήταν η τελευταία που διηύθυνε ο ίδιος.
Manos Hadjidakis on neonazism in 1993
Οι Αναγνώστες σχολιάζουν στο Facebook
● Papaderos Thodoris 26 Σεπτεμβρίου 2015: Σωστότατος όπως πάντα ο Μάνος μας. Το ζητούμενο σήμερα είναι το ποιοί είναι οι άμεσοι φορείς του φασισμού και του ρατσισμού, από τη στιγμή που οι πολιτικές εξουσίες και τα ξένα κέντρα ιδεολογικού διαφωτισμού, πήραν τις λέξεις και αφού αφαίρεσαν τις έννοιες, τις έκοψαν και τις έραψαν στα δικά τους μέτρα, μοιράζοντας κοστούμια στα πολιτικά τους ανδρείκελα και τους χουλιγκάνους οπαδούς τους.
Βλέποντας ένα διεθνιστικό παγκόσμιο φασισμό να έχει από τη μια τα αυτοαποκαλούμενα αριστερά παραμάγαζα του που είναι κύριοι εκφραστές του δικού του φασισμού και ρατσισμού μέσα από τα κροκοδείλια δάκρυα ενός κατ' επάγγελμα ανθρωπισμού και από την άλλη τα ακροδεξιά του παραμάγαζα, να πουλάνε ένα ψεύτικο και αήθη πατριωτισμό σκυλεύοντας πάνω στις έννοιες.
Έχοντας και τα δύο σκέλη του διεθνούς φασισμού, μετατρέψει τις ιδεολογίες σε μακιγιάζ του πολιτικού τους αμοραλιστικού οπορτουνισμού. Με την ιστορία στην άκρη να ψάχνει τα κομμάτια της, ανάμεσα στη σκύλα και τη Χάρυβδη. 26 Σεπτεμβρίου 2015 στις 12:52 μ.μ.
στην υγρασία της Νύχτας
στ' αγάλματα που ταξιδεύουν μέρα - νύχτα,
στ' αγάλματα που ταξιδεύουν μέρα - νύχτα,
μες σε δαπανηρές συσκευασίες
και στα κλειστά παράθυρα
και στα κλειστά παράθυρα
εργοστασίων που απεργούν.
Πιστεύω,
στην λιτανεία των αυτοκινήτων
στα νευρικά σφυρίγματα
ενός εγκαταλελειμμένου αστυφύλακα
και στην οσμή από σελίδες άκοπες
και στην οσμή από σελίδες άκοπες
των σχολικών βιβλίων,
Πιστεύω
στις ποιητικές ανθολογίες
στις διαφημίσεις ταυρομαχιών του ‘35
και στα σημάδια του κορμιού σου,
που φανερώνουν έρωτα.
Τέλος, Πιστεύω,
στον θάνατο της μνήμης
και στην ανάσταση των επιθυμιών,
στον θάνατο της μνήμης
και στην ανάσταση των επιθυμιών,
εν μέσω ρόδων, γιασεμιών και υακίνθων
Και τούτο εγένετο, Αμήν.»
To «Πιστεύω» του Μάνου Χατζιδάκι
(Από τα Σχόλια του Τρίτου, 20/5/79)
Και τούτο εγένετο, Αμήν.»
To «Πιστεύω» του Μάνου Χατζιδάκι
(Από τα Σχόλια του Τρίτου, 20/5/79)
🔴 ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ
«Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη του 1925 στην Ξάνθη τη διατηρητέα κι όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες. Η συνύπαρξη εκείνο τον καιρό ενός αντιτύπου της μπελ-επόκ, με αυθεντικούς τούρκικους μιναρέδες, έδιναν χρώμα και περιεχόμενο σε μια κοινωνία-πανσπερμία απ' όλες τις γωνιές της Ελλαδικής γης, που συμπτωματικά βρέθηκε να ζει σε ακριτική περιοχή και να χορεύει τσάρλεστον στις δημόσιες πλατείες.
Σαν άνοιξα τα μάτια μου είδα με απορία πολύ κόσμο να περιμένει την εμφάνισή μου (το ίδιο συνέχισα κι αργότερα να απορώ σαν με περίμεναν κάπου καθυστερημένα να φανώ).
Η μητέρα μου ήταν από την Αδριανούπολη, κόρη του Κωνσταντίνου Αρβανιτίδη, και ο πατέρας μου απ' την Μύρθιο της Ρεθύμνου, απ' την Κρήτη. Είμαι ένα γέννημα δύο ανθρώπων που καθώς γνωρίζω δεν συνεργάστηκαν ποτέ, εκτός απ΄ την στιγμή που αποφάσισαν την κατασκευή μου. Γι' αυτό και περιέχω μέσα μου χιλιάδες αντιθέσεις κι όλες τις δυσκολίες του Θεού. Όμως η αστική μου συνείδηση, μαζί με τη θητεία μου την λεγόμενη «ευρωπαϊκή», φέραν ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.
ΔΕΙΤΕ: Προσωπογραφία της μητέρας μου ~ Μ. Χατζιδάκις
Προσπάθησα όλον το καιρό που μέναμε στην Ξάνθη να γνωρίσω σε βάθος τους γονείς μου και να εξαφανίσω την αδελφή μου. Δεν τα κατάφερα και τα δύο. Έτσι μετακομίσαμε το '32 στην Αθήνα όπου δεν στάθηκε δυνατόν να λησμονήσω την αποτυχία μου.
Άρχιζα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου. Έλαβα όμως την αττική παιδεία όταν στον τόπο μας υπήρχε και Αττική και Παιδεία.
Μ’ επηρεάσανε βαθιά ο Ερωτόκριτος, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, το Εργοστάσιο του Φιξ, ο Χαράλαμπος του «Βυζαντίου», το υγρό κλίμα της Θεσσαλονίκης και τα άγνωστα πρόσωπα που γνώριζα τυχαία και παρέμειναν άγνωστα σ' όλα τα χρόνια τα κατοπινά.
Στην κατοχική περίοδο συνειδητοποίησα πόσο άχρηστα ήτανε τα μαθήματα της Μουσικής, μια και μ' απομάκρυναν ύπουλα απ' τους αρχικούς μου στόχους που ήταν να επικοινωνήσω, να διοχετευθώ και να εξαφανιστώ, γι' αυτό και τα σταμάτησα ευθύς μετά την Κατοχή. Έτσι δεν σπούδασα σε Ωδείο και συνεπώς εγλύτωσα απ' το να μοιάζω με τα μέλη του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου.
Άρχιζα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου. Έλαβα όμως την αττική παιδεία όταν στον τόπο μας υπήρχε και Αττική και Παιδεία.
Μ’ επηρεάσανε βαθιά ο Ερωτόκριτος, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, το Εργοστάσιο του Φιξ, ο Χαράλαμπος του «Βυζαντίου», το υγρό κλίμα της Θεσσαλονίκης και τα άγνωστα πρόσωπα που γνώριζα τυχαία και παρέμειναν άγνωστα σ' όλα τα χρόνια τα κατοπινά.
Στην κατοχική περίοδο συνειδητοποίησα πόσο άχρηστα ήτανε τα μαθήματα της Μουσικής, μια και μ' απομάκρυναν ύπουλα απ' τους αρχικούς μου στόχους που ήταν να επικοινωνήσω, να διοχετευθώ και να εξαφανιστώ, γι' αυτό και τα σταμάτησα ευθύς μετά την Κατοχή. Έτσι δεν σπούδασα σε Ωδείο και συνεπώς εγλύτωσα απ' το να μοιάζω με τα μέλη του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου.
Έγραψα ποιήματα και πολλά τραγούδια, και ασκήθηκα ιδιαίτερα στο να επιβάλλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες, πράγμα που άλλωστε με ωφέλησε τα μέγιστα σαν έγινα υπάλληλος τα τελευταία χρόνια. Απέφυγα μετά περίσσιας βδελυγμίας ότι τραυμάτιζε το ερωτικό μου αίσθημα και την προσωπική μου ευαισθησία.
Ταξίδεψα πολύ και αυτό με βοήθησε ν' αντιληφθώ πώς η βλακεία δεν ήταν αποκλειστικόν του τόπου μας προϊόν, όπως περήφανα ισχυρίζονται κι αποδεικνύουν συνεχώς οι Έλληνες σωβινιστές και της εθνικοφροσύνης οι εραστές. Παράλληλα ανακάλυψα ότι τα πρόσωπα που μ' ενδιαφέρανε έπρεπε να ομιλούν απαραιτήτως ελληνικά, γιατί σε ξένη γλώσσα η επικοινωνία γινότανε οδυνηρή και εξαφάνιζε το μισό μου πρόσωπο.
Το '66 βρέθηκα στην Αμερική. Έμεινα κι έζησα εκεί κάπου έξι χρόνια, τα χρόνια της δικτατορίας, για λόγους καθαρά εφοριακούς - ανεκαλύφθη πως χρωστούσα τρεισήμισι περίπου εκατομμύρια στο δημόσιο. Όταν εξόφλησα το χρέος μου επέστρεψα περίπου το '72 και ίδρυσα ένα καφενείο που το ονομάσαμε Πολύτροπον, ίσαμε τη μεταπολίτευση του '74, όπου και τόκλεισα γιατί άρχιζε η εποχή των γηπέδων και των μεγάλων λαϊκών εκτονώσεων. Κράτησα την ψυχραιμία μου και δεν εχόρεψα εθνικούς και αντιστασιακούς χορούς στα γυμναστήρια και στα γεμάτα από νέους γήπεδα. Κλείνοντας το Πολύτροπο είχα ένα παθητικό πάλι της τάξεως περίπου των τρεισήμισι εκατομμυρίων - μοιραίος αριθμός, φαίνεται, για την προσωπική μου ζωή.
Από το '75 αρχίζει μια διάσημη εποχή μου που θα την λέγαμε, για να την ξεχωρίσουμε, υπαλληλική, που μ' έκανε ιδιαίτερα γνωστό σ' ένα μεγάλο και απληροφόρητο κοινό, βεβαίως ελληνικό, σαν άσπονδο εχθρό της ελληνικής μουσικής, των ελλήνων μουσικών και της εξίσου ελληνικής κουλτούρας.
Μέσα σ' αυτή την περίοδο και ύστερα από ένα ανεπιτυχές έμφραγμα στην καρδιά, προσπάθησα πάλι, ανεπιτυχώς είναι αλήθεια, να πραγματοποιήσω τις ακριβές καφενειακές μου ιδέες πότε στην ΕΡΤ και πότε στο Υπουργείο Πολιτισμού, εννοώντας να επιβάλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες. Και οι δύο όμως τούτοι οργανισμοί σαθροί και διαβρωμένοι από τη γέννησή τους κατάφεραν να αντισταθούν επιτυχώς και, καθώς λεν, να με νικήσουν «κατά κράτος». Παρ΄ όλα αυτά, μέσα σε τούτον τον καιρό γεννήθηκε το Τρίτο κι επιβλήθηκε στη χώρα.
Ταξίδεψα πολύ και αυτό με βοήθησε ν' αντιληφθώ πώς η βλακεία δεν ήταν αποκλειστικόν του τόπου μας προϊόν, όπως περήφανα ισχυρίζονται κι αποδεικνύουν συνεχώς οι Έλληνες σωβινιστές και της εθνικοφροσύνης οι εραστές. Παράλληλα ανακάλυψα ότι τα πρόσωπα που μ' ενδιαφέρανε έπρεπε να ομιλούν απαραιτήτως ελληνικά, γιατί σε ξένη γλώσσα η επικοινωνία γινότανε οδυνηρή και εξαφάνιζε το μισό μου πρόσωπο.
Το '66 βρέθηκα στην Αμερική. Έμεινα κι έζησα εκεί κάπου έξι χρόνια, τα χρόνια της δικτατορίας, για λόγους καθαρά εφοριακούς - ανεκαλύφθη πως χρωστούσα τρεισήμισι περίπου εκατομμύρια στο δημόσιο. Όταν εξόφλησα το χρέος μου επέστρεψα περίπου το '72 και ίδρυσα ένα καφενείο που το ονομάσαμε Πολύτροπον, ίσαμε τη μεταπολίτευση του '74, όπου και τόκλεισα γιατί άρχιζε η εποχή των γηπέδων και των μεγάλων λαϊκών εκτονώσεων. Κράτησα την ψυχραιμία μου και δεν εχόρεψα εθνικούς και αντιστασιακούς χορούς στα γυμναστήρια και στα γεμάτα από νέους γήπεδα. Κλείνοντας το Πολύτροπο είχα ένα παθητικό πάλι της τάξεως περίπου των τρεισήμισι εκατομμυρίων - μοιραίος αριθμός, φαίνεται, για την προσωπική μου ζωή.
Από το '75 αρχίζει μια διάσημη εποχή μου που θα την λέγαμε, για να την ξεχωρίσουμε, υπαλληλική, που μ' έκανε ιδιαίτερα γνωστό σ' ένα μεγάλο και απληροφόρητο κοινό, βεβαίως ελληνικό, σαν άσπονδο εχθρό της ελληνικής μουσικής, των ελλήνων μουσικών και της εξίσου ελληνικής κουλτούρας.
Μέσα σ' αυτή την περίοδο και ύστερα από ένα ανεπιτυχές έμφραγμα στην καρδιά, προσπάθησα πάλι, ανεπιτυχώς είναι αλήθεια, να πραγματοποιήσω τις ακριβές καφενειακές μου ιδέες πότε στην ΕΡΤ και πότε στο Υπουργείο Πολιτισμού, εννοώντας να επιβάλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες. Και οι δύο όμως τούτοι οργανισμοί σαθροί και διαβρωμένοι από τη γέννησή τους κατάφεραν να αντισταθούν επιτυχώς και, καθώς λεν, να με νικήσουν «κατά κράτος». Παρ΄ όλα αυτά, μέσα σε τούτον τον καιρό γεννήθηκε το Τρίτο κι επιβλήθηκε στη χώρα.
ΔΕΙΤΕ επίσης: Η πρώτη εκπομπή του Χατζιδάκι στο σχόλιο του Τρίτου (1978)
Και τώρα καταστάλαγμα του βίου μου μέχρι στιγμής είναι:
Α δ ι α φ ο ρ ώ... για την δόξα. Με φυλακίζει μες στα πλαίσια που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ.
Π ι σ τ ε ύ ω... στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων, κι όχι σ' αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθείσες συνήθειές μας.
Π ε ρ ι φ ρ ο ν ώ... αυτούς που δεν στοχεύουν στην αναθεώρηση και στην πνευματική νεότητα, τους εύκολα «επώνυμους» πολιτικούς και καλλιτέχνες, τους εφησυχασμένους συνομήλικους, την σκοτεινή και ύποπτη δημοσιογραφία καθώς και την κάθε λογής χυδαιότητα.
Έτσι κατάφερα να ολοκληρώσω την τραυματισμένη από την παιδική μου ηλικία προσωπικότητα, καταλήγοντας να πουλώ «λαχεία στον ουρανό» και προκαλώντας τον σεβασμό των νεωτέρων μου μια και παρέμεινα ένας γνήσιος Έλληνας και Μεγάλος Ερωτικός.»
ΔΕΙΤΕ: Μάνος Χατζιδάκις: Είμαι ο λαχειοπώλης τ' ουρανού - Μην αφήνετε το κέρδος στους πολλούς - Μια ποιητική σπουδή για την ελευθερία - Ραδιόφωνο στο πατάρι
Μ.Χ. [Από την επίσημη ιστοσελίδα για τον Μάνο Χατζιδάκι.]
🔴 Χρονολόγιο του ΣυνθέτηΟ Μάνος Χατζιδάκις (Ξάνθη 23 Οκτωβρίου 1925 – Αθήνα 15 Ιουνίου 1994) υπήρξε κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης, διανοούμενος και ποιητής. Θεωρείται ο πρώτος που συνέδεσε με το έργο του, θεωρητικό και συνθετικό, την λόγια μουσική με τη λαϊκή μουσική παράδοση. Πολλά από τα εκατοντάδες έργα του αναγνωρίζονται σήμερα ως κλασικά. Η μεγαλύτερη μουσική ιδιοφυΐα της Ελλάδας, ο Μάνος Χατζιδάκις, γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1925 στην Ξάνθη, «τη διατηρητέα κι όχι την άλλη, τη φριχτή, που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες», όπως έλεγε και ο ίδιος.
Ήταν γιος του δικηγόρου Γεωργίου Χατζιδάκι και της Αλίκη Αρβανιτίδου. Μετά τον χωρισμό των γονιών του, το 1932, ο Μάνος Χατζιδάκις με τη μητέρα του και την αδελφή του εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα.
Εν τω μεταξύ, από τα τέσσερά του χρόνια έχει αρχίσει μαθήματα πιάνου με δασκάλα την Αλτουνιάν, γνωστή μουσικό της Ξάνθης, αρμενικής καταγωγής. Παράλληλα διδασκόταν βιολί και ακορντεόν.
Παγοπώλης και φορτοεκφορτωτής
Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής και της απελευθέρωσης, ο Μάνος Χατζιδάκις εργάζεται ως φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Πειραιά, παγοπώλης στο εργοστάσιο του Φιξ, υπάλληλος στο φωτογραφείο του Μεγαλοοικονόμου, βοηθός νοσοκόμος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Συγχρόνως αρχίζει ανώτερα θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής, και σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες ποτέ δεν ολοκλήρωσε.
Την εποχή εκείνη γνωρίζεται με καλλιτέχνες και διανοούμενους (Γκάτσος, Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Σικελιανός) της γενιάς του μεσοπολέμου, οι οποίοι θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση των προσανατολισμών και της σκέψης του. Ο Νίκος Γκάτσος, με τον οποίο γνωρίστηκε το 1943, θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του, ο μεγάλος δάσκαλος και ο ακριβός του φίλος.
Γνωριμία με τον Κουν
Η πρώτη του εμφάνιση στα μουσικά πράγματα της χώρας γίνεται το 1944 με τον «Τελευταίο Ασπροκόρακα» του Αλέξη Σολωμού στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Η γόνιμη συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης θα διαρκέσει 15 χρόνια, με μουσικές για παραστάσεις όπως: «Γυάλινος Κόσμος» (1946), «Αντιγόνη» (1947), «Ματωμένος Γάμος» (1948), «Λεωφορείον ο Πόθος» (1948), «Ο θάνατος του Εμποράκου» (1949) κ.ά.
Εν τω μεταξύ, το 1949 με μια διάλεξη του για το ρεμπέτικο τραγούδι θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία.
Από το 1950 αρχίζει να γράφει μουσική για αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες. Ο Μάνος Χατζιδάκις έχει «ντύσει» μουσικά την Ορέστεια, τη Μήδεια, τις Βάκχες, τις Εκκλησιάζουσες, τη Λυσιστράτη, τον Πλούτο, τις Θεσμοφοριάζουσες, τους Βατράχους και τις Όρνιθες.
Το 1959 παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό τον Μίκη Θεοδωράκη, ενορχηστρώνοντας και ηχογραφώντας ο ίδιος το έργο του «Επιτάφιος» με τη Νάνα Μούσχουρη.
Χατζιδάκις και σινεμά
Με τη Μελίνα Μερκούρη: Μεγάλο κεφάλαιο αποτελούν και οι μουσικές που συνέθεσε για σπουδαίες ταινίες του ελληνικού και του διεθνούς κινηματογράφου. Αναφέρουμε ενδεικτικά την «Κάλπικη Λίρα» (Γ. Τζαβέλλα 1954), τη «Στέλλα» (Μ. Κακογιάννη, 1955), το «Δράκο» (Ν. Κούνδουρου, 1956), το «America-America» (Ελ. Καζάν, 1962), «Sweet Movie» (Ντ. Μακαβέγιεφ, 1974), κ.ά.
Δείτε επίσης: Στέλλα (1955) ολόκληρη η ταινία που άφησε εποχή (ανάλυση, βίντεο, αφιέρωμα) Stella 1955 film
Το 1960 κερδίζει το βραβείο Όσκαρ για το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά» από την ταινία του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή», τραγούδι το οποίο θα συμπεριληφθεί στα δέκα εμπορικότερα του 20ού αιώνα.
Ωστόσο, η μουσική του για τον ελληνικό κινηματογράφο και μια σειρά ελαφρών τραγουδιών τού χαρίζει μια «λαϊκότητα ανεπιθύμητη», την οποία δεν θα αποδεχθεί ποτέ και θα τη μάχεται μέχρι το τέλος της ζωής του.
Πνεύμα ανήσυχο, ο Μ. Χατζιδάκις χρηματοδοτεί το Διαγωνισμό Πρωτοποριακής Σύνθεσης «Μάνος Χατζιδάκις» του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Δοξιάδη. Το βραβείο απονέμεται στον Ιάννη Ξενάκη, άγνωστο τότε στο ελληνικό κοινό.
Το 1966 ο Μάνος Χατζιδάκις πηγαίνει στις ΗΠΑ, όπου ανεβάζει στο Μπρόντγουεϊ με τον Ζιλ Ντασέν και τη Μελίνα Μερκούρη τη θεατρική διασκευή του «Ποτέ την Κυριακή» με τον τίτλο «Illya Darling». Στην Αμερική θα παραμείνει μέχρι το 1972 και η μουσική του αντίληψη θα επηρεαστεί σημαντικά από την pop music. Αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης είναι ο κύκλος τραγουδιών «Reflections» με το συγκρότημα New York Rock and Roll Ensemble.
Τo 1972, τον πιο σκοτεινό χρόνο της χούντας, επιστρέφει στην Αθήνα και ιδρύει το μουσικό καφεθέατρο «Πολύτροπο», μέσα από το οποίο επιχειρεί να ανοίξει εκφραστικές διόδους στο μουσικό τέλμα της εποχής.
Η γέννηση του «Τρίτου»
Το 1975 αρχίζει η χρυσή εποχή του «Τρίτου». Γίνεται διευθυντής του κρατικού ραδιοσταθμού «Τρίτο Πρόγραμμα» (1975-81) τον οποίο, σε συνεργασία με μια ομάδα νέων και ταλαντούχων δημιουργών, γίνεται σημείο αναφοράς.
Το 1989-93 ιδρύει την «Ορχήστρα των Χρωμάτων», για να παρουσιάσει «πρωτότυπα προγράμματα που συνήθως δεν καλύπτονται από τις συμβατικές συμφωνικές ορχήστρες», την οποία διηύθυνε μέχρι το τέλος της ζωής του. Η Ορχήστρα των Χρωμάτων με μαέστρο τον Χατζιδάκι έδωσε 20 συναυλίες και 12 ρεσιτάλ ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου με Έλληνες και ξένους σολίστ.
Στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν διαρκώς παρών στην ελληνική δισκογραφία, με δεκάδες δίσκους που θεωρούνται πια κλασικοί: Ο Κύκλος με την Κιμωλία (1956), Παραμύθι χωρίς Όνομα (1959), Πασχαλιές μέσα απ' τη νεκρή γη (1961), Δεκαπέντε Εσπερινοί (1964), Μυθολογία (1965), Καπετάν Μιχάλης (1966), Τα Λειτουργικά (1971), Αθανασία (1975), Τα Παράλογα (1976), Σκοτεινή Μητέρα (1985), Τα Τραγούδια της Αμαρτίας (1992) κ.ά.
Μοναδικός, ιδιοφυής και αεικίνητος, ο Μάνος Χατζιδάκις «έφυγε» από κοντά μας στις 15 Ιουνίου 1994.
Ο Χατζιδάκις απεχθανόταν την αναμνησιολογία. Όπως ο ίδιος έγραφε: Πρέπει να πω ότι δε μ’ αρέσει η αναμνησιολογία, την απεχθάνομαι. Είναι χειρότερη κι από μνημόσυνο.
(περιοδικό «Λέξη», τεύχος 62, Φεβρουάριος – Μάρτιος 1987).
Δείτε επίσης: Η πρώτη εκπομπή του Χατζιδάκι στο σχόλιο του Τρίτου: η Καινούρια μορφή ενός Προγράμματος και οι Ελέφαντες (1978)
Βίντεο: Το πρόσωπο του τέρατος και ο φόβος μήπως
το συνηθίσουμε. βιβλίο: «Τα Σχόλια του Τρίτου»
Το πρόσωπο του τέρατος: Εμπνευσμένο από τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι το βίντεο προσπαθεί να σκιαγραφήσει το πρόσωπο του τέρατος, όπως το βλέπουμε σήμερα. Το βίντεο χωρίζεται σε δύο ενότητες: από τη μία παρουσιάζει τη βία και τη ξενοφοβία του νεοναζιστικού μορφώματος της χρυσής αυγής και από την άλλη τη βία της ΕΛ.ΑΣ. απέναντι στους πολίτες, τους μετανάστες και τους φοιτητές, μιας ΕΛ.ΑΣ. που έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για συνεργασία με το μόρφωμα.
Πηγή, Έρευνα: www.sophia-ntrekou.gr
Βιντεο/αφιέρωμα στον Λόγιο Μ. Χατζιδάκι
1960 Βράβευση Χατζιδάκι με το όσκαρ (Τα παιδιά του Πειραιά) Είναι η στιγμή της αναγγελίας της βραβεύσεις του Χατζιδάκι, Με το Όσκαρ για το τραγούδι. Τα παιδιά του Πειραιά από την ταινια ποτέ την Κυριακή. Μάταια οι παρουσιαστές ψάχνουν να βρουν τον Χατζιδάκι. Στην αίθουσα απονομών.
Ο Μάνος Χατζιδάκις. στον 902 Αριστερά FM το 1989: Ο 902 ξεκίνησε να λειτουργεί την εποχή που γινόταν οι ζυμώσεις για δημιουργία του κόμματος. (Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας) Με τα δυο μεγαλύτερα κόμματα της αριστεράς. Κ.Κ.Ε. & Κ.Κ.Ε. εσ. όπου κατέβηκαν μαζί στης εκλογές του 1989. Όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του υπήρχαν ελπίδες να είναι πόλος πολυφωνίας, όπου πρωτίστως θα ακουγόταν όλες οι αντίθετες σκέψεις.
Η ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι στο Ολυμπιακό Στάδιο
Ο.Α.Κ.Α στις 3/11/1989. Προεκλογική συγκέντρωση
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και ενόψει των επαναληπτικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου, το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, που πρώτευσε στις εκλογές του Ιουνίου, αποφάσισε να πραγματοποιήσει, αντί για προεκλογική ομιλία, μια μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας στις 3 Νοεμβρίου.
Κι ενώ στο παρελθόν, αν δε με απατά η μνήμη μου, ο Θεοδωράκης με το Χατζιδάκι και τον Ξαρχάκο, είχαν συνεργαστεί μεταξύ τους ανά δύο, είτε δισκογραφικά, είτε για συναυλίες, στο Ολυμπιακό Στάδιο βρέθηκαν στην ίδια σκηνή για πρώτη φορά και οι τρεις. Την ορχήστρα διηύθυνε ο Ξαρχάκος ενώ η Βίκυ Μοσχολιού, ο Σταμάτης Κόκοτας, η Μαρία Δημητριάδη, η Σοφία Βόσσου και ο Γιάννης Μπογδάνος τραγούδησαν δημιουργίες των τριών συνθετών. Μεγάλο μέρος κάλυψε τραγουδώντας και ο Μίκης Θεοδωράκης.
Η συναυλία μεταδόθηκε ζωντανά από το ραδιόφωνο του ΑΝΤ1 (είχε αναγγελθεί μάλιστα πως θα κυκλοφορούσε και δίσκος) και από τη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης - TV 100, απ’ όπου προέρχεται και το οπτικοακουστικό ντοκουμέντο που συνοδεύει το άρθρο.
Ο Μίκης Θεοδωράκης τραγουδά, μαζί με την αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη, την «Αθήνα» του Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου, υπό τη διεύθυνση του Σταύρου Ξαρχάκου και το «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» του Χατζιδάκι σε στίχους Νότη Περγιάλη, με τη συνοδεία του συνθέτη στο πιάνο…
Και για να προλάβω τα οποιαδήποτε σχόλια, οφείλω να σημειώσω πως θεωρώ, ότι τόσα χρόνια μετά, ανεξάρτητα από τις αιτίες και τις αφορμές που την γέννησαν, η καλλιτεχνική σύμπραξη των τριών γιγάντων, ξεπερνά κάθε κομματική τοποθέτηση και ιδεολογία… Άλλωστε η τέχνη ήταν πάντα πάνω από τα κόμματα… Πολύ περισσότερο σήμερα, που έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα. ogdoo.gr
Οι εντιμότατοι φίλοι μου. Σεμίνα Διγενή. Μ. Χατζιδάκις. 1999: Εκπομπή αφιερωμένη στον Μ. Χατζιδάκι. Είναι καλεσμένοι φίλοι και συνεργάτες του Χατζιδάκι. Γιώργος Μούτσιος, Λάκης Παππάς, Ο ζωγράφος Γιώργος Σταθόπουλος, Ο Δικηγόρος Γιώργος Στεφανάκης. κ.α Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η συνέντευξη που δίνει (χρόνος 1.05.28) Ο Ηθοποιός Θόδωρος Ρουμπάνης. Και λέει ότι έχει ολοκληρωμένο το έργο του Χατζιδάκι. ((Η Όπερα των Πέντε)) (1972) έχουν περάσει 18 χρόνια από τότε. Και δεν έχει ασχοληθεί κανείς με αυτό.
Μ. Χατζιδάκις. Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά 1988 (Η Παράσταση): ο πρόλογος του Χατζιδάκι για τον Σείριο και μουσικά το τραγούδι ο Γιάννης ο Φονιάς. (χρόνος 59΄) Εντύπωση προκαλεί η Δ. Γαλανή είναι σχεδόν ανέκφραστη σε όλη την διάρκεια τον τραγουδιών της. Από εορταστικό πρόγραμμα της ΕΡΤ 1988 (Σείριος - Πλάκα Ζούμ)
Μάνος Χατζιδάκις: περί "Πολιτικών Παρατάξεων" (1979): Το Σχόλιο του Τρίτου από το Μάνο Χατζιδάκι, με τίτλο "Οι πολιτικές παρατάξεις μες στα συμπλέγματα των αστρικών σωμάτων", το οποίο μεταδόθηκε την Κυριακή, 24 Ιουνίου 1979 ...δηλαδή προ 32 ετών!!
Δυο ηχητικά ντοκουμέντα του 1988, με αναφορές
του Μάνου Χατζηδάκη, ενάντια στην εξουσία.
Ο Μάνος Χατζιδάκις για την κρατική καταστολή στα Εξάρχεια, τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά, την εξουσία και την αστυνομία μέσα από δύο ηχητικά αποσπάσματα, του 1985 και του 1988.
Παρασκήνιο, Μάνος Χατζιδάκις και Γ' Πρόγραμμα (Αρχείο της ΕΡΤ): Ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη συμβολή του ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ στη ραδιοφωνική κουλτούρα της χώρας κατά την περίοδο που του ανατέθηκε η διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος. Οι στενοί συνεργάτες του από εκείνη την περίοδο, μιλούν για τη φύση του προγράμματος που δημιουργήθηκε με την καθοδήγηση του ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, περιγράφουν τις συνθήκες εργασίας και το κλίμα δημιουργικότητας. Αναφέρονται επίσης στα προβλήματα που προκλήθηκαν από την πολιτική εξουσία και τους συνδικαλιστές ως αντίδραση αφενός στο περιεχόμενο των εκπομπών και αφετέρου στις πρακτικές που ακολούθησε ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ως διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος.
Τάδε έφη (αυτά είπε): Αποσπάσματα από δηλώσεις του Μάνου Χατζηδάκι, όπως παρουσιάσθηκαν στην εκπομπή "Πρωταγωνιστές" (Mega 01/7/2013) με τον Σταύρο Θεοδωράκη. Πολλά από όσα είχε πει ο μουσικοσυνθέτης, εξακολουθούν δυστυχώς να είναι επίκαιρα και σήμερα μετά από 20-40 χρόνια.
Ο Μάνος Χατζιδάκις, η Ελλάδα, η Αθήνα - Σειρά Ντοκιμαντέρ ΛΟΓΟΥ 1992
Τον Μάρτιο του 1992 ο Ραδιοτηλεοπτικός Σταθμός Ο ΛΟΓΟΣ έστειλε συνεργείο με επικεφαλής τον Σκηνοθέτη Γιάννη Ιωάννου και τον Έλμο Νεοκλέους και κατέγραψαν το Μάνο Χατζιδάκι με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Έξι ντοκιμαντέρ που τα ψάχναμε εδώ και καιρό. Η ψηφιακή επεξεργασία έγινε από το Χριστόδουλο Πρωτοπαπά
Οι Αναγνώστες και Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook
● Φοβήθηκα τη μνήμη Και την σκότωσα. Όμως εκείνη έζησε. Τραυματισμένη, Δύσμορφη, Τυραννική. Και μου θυμίζει επίμονα Κάθε φορά που γράφω Πως είμ' εγώ Κι όχι κάποιος άλλος. Μ. Χατζιδάκις Μυθολογία, 1966 Σοφία Ντρέκου 4 Δεκεμβρίου 2015
● Τσίτσος Βασίλειος 23 Οκτωβρίου 2015: Αναμνησιολογία !!! Μνήμη για τη μνήμη ...για μια Αλήθεια χωρίς δέον ...και είναι πια η πραγματικότητα η κόλαση μας, με δική μας υπαιτιότητα, ως υποταγή στο Αδαμικό μας σύνδρομο και παραίτηση απ' τον Παράδεισο που μας χαρίστηκε ως Ανάσταση της πτώσης μας... Αλήθεια σοφών γυναικών από Σοφία Ντρέκου. (23 Οκτωβρίου 2015 - Αέναη επΑνάσταση: Αφιέρωμα: Μάνος Χατζιδάκις (23 Οκτωβρίου 1925-1994) «Η δημογεροντία του μέλλοντος»)
● Σοφία Ντρέκου: Βασίλειος, «Αναμνησιολογία... Μνήμη για τη μνήμη» Η εκδίκηση της λήθης, η Μνήμη γιατί ήξερε κάθε μονοπάτι, κάθε πέρασμα ακόμα και τα πιο κρυφά. 24 Οκτωβρίου 2015 στις 11:15 π.μ.
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014 στις 11:39 μ.μ.
Η απόδειξη ότι τίποτα δεν είναι από μόνο του λαϊκό ή το λαϊκό δεν είναι μόνο τρόπος, αλλά κάτι παραπάνω, είναι αυτό το τραγούδι του Χατζιδάκι. Στο μπουζούκι και τις μελωδικές γραμμές εκεί στη μέση του τραγουδιού, ο πιο μεγάλος λαϊκός συνθέτης, ο Βασίλης Τσιτσάνης.
ΥΓ: Θα έπρεπε να παίζει 3 φορές τη μέρα το βίντεο για να μάθει ο κόσμος πως χορεύεται το
ζεϊμπέκικο. Ειδικά εκεί που μπαίνει στο χορό ο Ηλιόπουλος... Στο 1:20 ο Βέγγος, τι να λέμε... Μεγάλη σκηνή.
Πρώτη δημοσίευση 8 Οκτωβρίου 2013
Ανανεώθηκε 22 Οκτωβρίου 2021
Βιντεο/αφιέρωμα στον Λόγιο Μ. Χατζιδάκι
1960 Βράβευση Χατζιδάκι με το όσκαρ (Τα παιδιά του Πειραιά) Είναι η στιγμή της αναγγελίας της βραβεύσεις του Χατζιδάκι, Με το Όσκαρ για το τραγούδι. Τα παιδιά του Πειραιά από την ταινια ποτέ την Κυριακή. Μάταια οι παρουσιαστές ψάχνουν να βρουν τον Χατζιδάκι. Στην αίθουσα απονομών.
Ο Μάνος Χατζιδάκις. στον 902 Αριστερά FM το 1989: Ο 902 ξεκίνησε να λειτουργεί την εποχή που γινόταν οι ζυμώσεις για δημιουργία του κόμματος. (Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας) Με τα δυο μεγαλύτερα κόμματα της αριστεράς. Κ.Κ.Ε. & Κ.Κ.Ε. εσ. όπου κατέβηκαν μαζί στης εκλογές του 1989. Όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του υπήρχαν ελπίδες να είναι πόλος πολυφωνίας, όπου πρωτίστως θα ακουγόταν όλες οι αντίθετες σκέψεις.
Η ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι στο Ολυμπιακό Στάδιο
Ο.Α.Κ.Α στις 3/11/1989. Προεκλογική συγκέντρωση
Ν.Δ. Μαζί του είναι ο Σ. Ξαρχάκος και ο Μ. Θεοδωράκης.
Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος μαζί! (3/11/1989) ιστορική τους συνύπαρξη, στη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Ολυμπιακό Στάδιο στις 3 Νοεμβρίου 1989. Οι μεγαλύτεροι σίγουρα θα θυμούνται πώς γεννήθηκε αυτή η σύμπραξη… Το σκάνδαλο Κοσκωτά, με όλα τα παραλειπόμενα, η σχέση Παπανδρέου - Λιάνη, μια πρώτη εκλογική αναμέτρηση στις 18 Ιουνίου 1989, χωρίς την ανάδειξη αυτοδύναμης κυβέρνησης, η σύμπραξη Νέας Δημοκρατίας και Κομμουνιστικού Κόμματος στη μεταβατική κυβέρνηση και η δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη στις 26 Σεπτεμβρίου 1989, είχαν δημιουργήσει έντονο αναβρασμό και αντιδράσεις στην κοινωνία.
Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος μαζί! (3/11/1989) ιστορική τους συνύπαρξη, στη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Ολυμπιακό Στάδιο στις 3 Νοεμβρίου 1989. Οι μεγαλύτεροι σίγουρα θα θυμούνται πώς γεννήθηκε αυτή η σύμπραξη… Το σκάνδαλο Κοσκωτά, με όλα τα παραλειπόμενα, η σχέση Παπανδρέου - Λιάνη, μια πρώτη εκλογική αναμέτρηση στις 18 Ιουνίου 1989, χωρίς την ανάδειξη αυτοδύναμης κυβέρνησης, η σύμπραξη Νέας Δημοκρατίας και Κομμουνιστικού Κόμματος στη μεταβατική κυβέρνηση και η δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη στις 26 Σεπτεμβρίου 1989, είχαν δημιουργήσει έντονο αναβρασμό και αντιδράσεις στην κοινωνία.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και ενόψει των επαναληπτικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου, το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, που πρώτευσε στις εκλογές του Ιουνίου, αποφάσισε να πραγματοποιήσει, αντί για προεκλογική ομιλία, μια μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας στις 3 Νοεμβρίου.
Κι ενώ στο παρελθόν, αν δε με απατά η μνήμη μου, ο Θεοδωράκης με το Χατζιδάκι και τον Ξαρχάκο, είχαν συνεργαστεί μεταξύ τους ανά δύο, είτε δισκογραφικά, είτε για συναυλίες, στο Ολυμπιακό Στάδιο βρέθηκαν στην ίδια σκηνή για πρώτη φορά και οι τρεις. Την ορχήστρα διηύθυνε ο Ξαρχάκος ενώ η Βίκυ Μοσχολιού, ο Σταμάτης Κόκοτας, η Μαρία Δημητριάδη, η Σοφία Βόσσου και ο Γιάννης Μπογδάνος τραγούδησαν δημιουργίες των τριών συνθετών. Μεγάλο μέρος κάλυψε τραγουδώντας και ο Μίκης Θεοδωράκης.
Η συναυλία μεταδόθηκε ζωντανά από το ραδιόφωνο του ΑΝΤ1 (είχε αναγγελθεί μάλιστα πως θα κυκλοφορούσε και δίσκος) και από τη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης - TV 100, απ’ όπου προέρχεται και το οπτικοακουστικό ντοκουμέντο που συνοδεύει το άρθρο.
Ο Μίκης Θεοδωράκης τραγουδά, μαζί με την αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη, την «Αθήνα» του Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου, υπό τη διεύθυνση του Σταύρου Ξαρχάκου και το «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» του Χατζιδάκι σε στίχους Νότη Περγιάλη, με τη συνοδεία του συνθέτη στο πιάνο…
Και για να προλάβω τα οποιαδήποτε σχόλια, οφείλω να σημειώσω πως θεωρώ, ότι τόσα χρόνια μετά, ανεξάρτητα από τις αιτίες και τις αφορμές που την γέννησαν, η καλλιτεχνική σύμπραξη των τριών γιγάντων, ξεπερνά κάθε κομματική τοποθέτηση και ιδεολογία… Άλλωστε η τέχνη ήταν πάντα πάνω από τα κόμματα… Πολύ περισσότερο σήμερα, που έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα. ogdoo.gr
Οι εντιμότατοι φίλοι μου. Σεμίνα Διγενή. Μ. Χατζιδάκις. 1999: Εκπομπή αφιερωμένη στον Μ. Χατζιδάκι. Είναι καλεσμένοι φίλοι και συνεργάτες του Χατζιδάκι. Γιώργος Μούτσιος, Λάκης Παππάς, Ο ζωγράφος Γιώργος Σταθόπουλος, Ο Δικηγόρος Γιώργος Στεφανάκης. κ.α Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η συνέντευξη που δίνει (χρόνος 1.05.28) Ο Ηθοποιός Θόδωρος Ρουμπάνης. Και λέει ότι έχει ολοκληρωμένο το έργο του Χατζιδάκι. ((Η Όπερα των Πέντε)) (1972) έχουν περάσει 18 χρόνια από τότε. Και δεν έχει ασχοληθεί κανείς με αυτό.
Μ. Χατζιδάκις. Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά 1988 (Η Παράσταση): ο πρόλογος του Χατζιδάκι για τον Σείριο και μουσικά το τραγούδι ο Γιάννης ο Φονιάς. (χρόνος 59΄) Εντύπωση προκαλεί η Δ. Γαλανή είναι σχεδόν ανέκφραστη σε όλη την διάρκεια τον τραγουδιών της. Από εορταστικό πρόγραμμα της ΕΡΤ 1988 (Σείριος - Πλάκα Ζούμ)
Μάνος Χατζιδάκις: περί "Πολιτικών Παρατάξεων" (1979): Το Σχόλιο του Τρίτου από το Μάνο Χατζιδάκι, με τίτλο "Οι πολιτικές παρατάξεις μες στα συμπλέγματα των αστρικών σωμάτων", το οποίο μεταδόθηκε την Κυριακή, 24 Ιουνίου 1979 ...δηλαδή προ 32 ετών!!
Δυο ηχητικά ντοκουμέντα του 1988, με αναφορές
του Μάνου Χατζηδάκη, ενάντια στην εξουσία.
Ο Μάνος Χατζιδάκις για την κρατική καταστολή στα Εξάρχεια, τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά, την εξουσία και την αστυνομία μέσα από δύο ηχητικά αποσπάσματα, του 1985 και του 1988.
Παρασκήνιο, Μάνος Χατζιδάκις και Γ' Πρόγραμμα (Αρχείο της ΕΡΤ): Ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη συμβολή του ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ στη ραδιοφωνική κουλτούρα της χώρας κατά την περίοδο που του ανατέθηκε η διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος. Οι στενοί συνεργάτες του από εκείνη την περίοδο, μιλούν για τη φύση του προγράμματος που δημιουργήθηκε με την καθοδήγηση του ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, περιγράφουν τις συνθήκες εργασίας και το κλίμα δημιουργικότητας. Αναφέρονται επίσης στα προβλήματα που προκλήθηκαν από την πολιτική εξουσία και τους συνδικαλιστές ως αντίδραση αφενός στο περιεχόμενο των εκπομπών και αφετέρου στις πρακτικές που ακολούθησε ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ως διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος.
Τάδε έφη (αυτά είπε): Αποσπάσματα από δηλώσεις του Μάνου Χατζηδάκι, όπως παρουσιάσθηκαν στην εκπομπή "Πρωταγωνιστές" (Mega 01/7/2013) με τον Σταύρο Θεοδωράκη. Πολλά από όσα είχε πει ο μουσικοσυνθέτης, εξακολουθούν δυστυχώς να είναι επίκαιρα και σήμερα μετά από 20-40 χρόνια.
Ο Μάνος Χατζιδάκις, η Ελλάδα, η Αθήνα - Σειρά Ντοκιμαντέρ ΛΟΓΟΥ 1992
Τον Μάρτιο του 1992 ο Ραδιοτηλεοπτικός Σταθμός Ο ΛΟΓΟΣ έστειλε συνεργείο με επικεφαλής τον Σκηνοθέτη Γιάννη Ιωάννου και τον Έλμο Νεοκλέους και κατέγραψαν το Μάνο Χατζιδάκι με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Έξι ντοκιμαντέρ που τα ψάχναμε εδώ και καιρό. Η ψηφιακή επεξεργασία έγινε από το Χριστόδουλο Πρωτοπαπά
Σχετικά θέματα:
Οι Αναγνώστες και Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook
● Φοβήθηκα τη μνήμη Και την σκότωσα. Όμως εκείνη έζησε. Τραυματισμένη, Δύσμορφη, Τυραννική. Και μου θυμίζει επίμονα Κάθε φορά που γράφω Πως είμ' εγώ Κι όχι κάποιος άλλος. Μ. Χατζιδάκις Μυθολογία, 1966 Σοφία Ντρέκου 4 Δεκεμβρίου 2015
● Τσίτσος Βασίλειος 23 Οκτωβρίου 2015: Αναμνησιολογία !!! Μνήμη για τη μνήμη ...για μια Αλήθεια χωρίς δέον ...και είναι πια η πραγματικότητα η κόλαση μας, με δική μας υπαιτιότητα, ως υποταγή στο Αδαμικό μας σύνδρομο και παραίτηση απ' τον Παράδεισο που μας χαρίστηκε ως Ανάσταση της πτώσης μας... Αλήθεια σοφών γυναικών από Σοφία Ντρέκου. (23 Οκτωβρίου 2015 - Αέναη επΑνάσταση: Αφιέρωμα: Μάνος Χατζιδάκις (23 Οκτωβρίου 1925-1994) «Η δημογεροντία του μέλλοντος»)
● Σοφία Ντρέκου: Βασίλειος, «Αναμνησιολογία... Μνήμη για τη μνήμη» Η εκδίκηση της λήθης, η Μνήμη γιατί ήξερε κάθε μονοπάτι, κάθε πέρασμα ακόμα και τα πιο κρυφά. 24 Οκτωβρίου 2015 στις 11:15 π.μ.
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014 στις 11:39 μ.μ.
Η απόδειξη ότι τίποτα δεν είναι από μόνο του λαϊκό ή το λαϊκό δεν είναι μόνο τρόπος, αλλά κάτι παραπάνω, είναι αυτό το τραγούδι του Χατζιδάκι. Στο μπουζούκι και τις μελωδικές γραμμές εκεί στη μέση του τραγουδιού, ο πιο μεγάλος λαϊκός συνθέτης, ο Βασίλης Τσιτσάνης.
ΥΓ: Θα έπρεπε να παίζει 3 φορές τη μέρα το βίντεο για να μάθει ο κόσμος πως χορεύεται το
ζεϊμπέκικο. Ειδικά εκεί που μπαίνει στο χορό ο Ηλιόπουλος... Στο 1:20 ο Βέγγος, τι να λέμε... Μεγάλη σκηνή.
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014
Το Μονοπάτι του Φωτός 9 Απριλίου 2015: ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΚΩΧ.
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014 στις 11:39 μ.μ. (η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου τραγουδάει Ο Ήλιος Έσβησε (1956) Μουσική Μ.Χατζηδάκι, Μπουζούκι Β.Τσιτσάνης)
Το Μονοπάτι του Φωτός 9 Απριλίου 2015: ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΚΩΧ.
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014
Σοφία Ντρέκου 15 Ιουνίου 2014 στις 11:39 μ.μ. (η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου τραγουδάει Ο Ήλιος Έσβησε (1956) Μουσική Μ.Χατζηδάκι, Μπουζούκι Β.Τσιτσάνης)
3 σχόλια:
Πάντα βρίσκεις κάτι το πολύ ωραίο για να μας ανυψώσεις και να μας ελαφρύνεις από την γενικευμένη κατάθλιψη που μας έχουν επιβάλλει. Ένα μεγάλο ευχαριστώ που τόνωσες την διάθεσή μας αυτή την Κυριακή! Βέβαια στα όσα λέγει ο Μάνος υπάρχουν σημεία που δέχονται αντίλογο και μάλιστα σοβαρό, αλλά δεν είναι μέσα στα πλαίσια ενός σχολίου.
"Το απόγευμα της 15ης Ιουνίου του 1994,
ο Μάνος Χατζιδάκις
«άρχισε το ταξίδι του προς τα άστρα»
εκεί που κατοικούν οι ποιητές.
Στην «Γειτονιά των Αγγέλων» ποιεί,
όπως λεγόταν και το θεατρικό που συνέθεσε,
η μουσική διάνοια του 20ου αιώνα
Μάνος Χατζιδάκις.
Ένας άνθρωπος που με το έργο του
άφησε έναν καλύτερο κόσμο."
Αυτό γράφετε στην εισαγωγή του κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρον δημοσιέυματος μόνο που ο Μ Χατζιδάκις δεν έγραψε την γειτονιά των αγγέλων αλλά ο Μ Θεοδωράκης
Έχετε δίκιο... ΟΔΟΣ ΟΝΕΙΡΩΝ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΓΡΑΨΩ.
Σας ευχαριστώ.
Δημοσίευση σχολίου