Ο Οκτώβριος μέσα από τη λαογραφία, την ιστορία και τις γιορτές: από τα πρωτοβρόχια και τα κυκλάμινα, έως τον Άγιο Δημήτριο, την 28η Οκτωβρίου και τον συμβολισμό του μήνα στην παράδοση.
🍁 Πρόλογος
- Οκτώβριος, πρωτοβρόχια, χρυσάνθεμα, γιορτές, ιστορία, παράδοση
- Οκτώβριος: μήνας φύσης και μνήμης.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η ιστορική μνήμη: στις 12 Οκτωβρίου 1944 εορτάζεται η απελευθέρωση της Αθήνας, ενώ στις 28 Οκτωβρίου 1940 το «Όχι» στον φασισμό αποτελεί σημείο εθνικής ομοψυχίας. Επιπλέον, στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη ενσωματώθηκε στον εθνικό κορμό. Έτσι, ο Οκτώβριος μετατρέπεται σε μήνα συμβολισμών, αντίστασης και ελευθερίας.
Η λαογραφία τον θέλει συνδεδεμένο με τα πρωτοβρόχια, που ανανεώνουν τη γη, και τα κυκλάμινα που φυτρώνουν σε βράχια, τραγουδημένα από τον Γιάννη Ρίτσο. Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ αποτύπωσε τον Οκτώβριο με τον «Κόκκινο Αμπελώνα» του 1888, το μοναδικό έργο που πούλησε όσο ζούσε, αναδεικνύοντας τον μήνα ως εποχή φλογερής μετάβασης. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, με το ποίημα «Εποχές», μίλησε για τις βροχές και τις μυρωδιές της φθινοπωρινής γης, ενισχύοντας τη λυρική διάσταση του Οκτωβρίου.
Ο Οκτώβριος, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένας μήνας στο ημερολόγιο, αλλά μια πύλη ιστορίας, παράδοσης και φύσης, που συνδέει τον άνθρωπο με τον χρόνο και τη μνήμη του.
Η Λίμνη Μπλεντ στη Σλοβενία, στολισμένη με τα φθινοπωρινά χρώματα του Οκτωβρίου.
υπάρχει μια όμορφη εκκλησία και χτυπάς την καμπάνα κάνοντας μια ευχή.
Lake Bled is one of the most picturesquespots to visit in Slovenia.
1. Εισαγωγή – Ο Οκτώβριος ως συμφωνία αλλαγής και μνήμης(Παρουσιάζεται το λυρικό της Σοφίας Ντρέκου: προσωπική σχέση με τον μήνα, η φθινοπωρινή ατμόσφαιρα, η 28η Οκτωβρίου, ο Άγιος Δημήτριος.)
Ο Οκτώβριος είναι μια συμφωνία μονιμότητας και αλλαγής.
Οι λεύκες του Οκτωβρίου είναι φλεγόμενες δάδες
που φωτίζουν το δρόμο προς τον χειμώνα.
Αγαπάω πολύ τον Οκτώβρη. Για πολλούς λόγους...
Αρχή ουσιαστική του Φθινοπώρου, μ' ένα παγωμένο αεράκι να σε ανακαινίζει και να σου ανοίγει μια πόρτα επαφής με το κόσμο που πέρασε, τις εποχές που έφυγαν πίσω καθώς και τους ανθρώπους. Είναι μια αίσθηση που είχα από μικρό παιδί.
Έπειτα είναι η αγαπημένη μου 28η, επέτειος φωτεινή και λαμπερή μπρος στα πεζούλια του Χειμώνα. Ιστορία με καλό τέλος όπου το δίκιο νικά την αδικία.
Τέλος είναι ο Αη Δημήτρης, γιορτάζει το κάστρο μου τον Άγιο του κι εγώ αναπολώ αντρίκια ένα πατέρα Δημήτρη -άγιο προστάτη μου -Θεός σχωρέστον- που μου έλεγε ιστορίες απ' τη κούνια κι όσο περνάνε τα χρόνια και γκριζάρω, καταλαβαίνω τι εννοούσε...
Αγαπώ πολύ τον Οκτώβρη...
- 2. Ο Μήνας Οκτώβριος – Λαογραφία και φύση
Μετά τον τρυγητή Σεπτέμβριο έρχεται ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού μας ημερολογίου, ο Οκτώβριος. Κι επειδή το πιο σημαντικό δώρο του Οκτωβρίου στους γεωργούς είναι οι πολλές βροχές του, γι’ αυτό σε πολλά μέρη ονομάζεται «Βροχάρης», αλλά και μήνας της σποράς, εξ ου και τα ονόματα «Σποριάτης», «Σποριάς» και «Σπαρτός».
Είναι η εποχή με τα πρωτοβρόχια και τα χρυσάνθεμα, που βαφτίστηκαν αϊδημητριάτικα και στην Κύπρο οχτωβρούδια. Είναι η εποχή που πρωτανθίζουν τα κυκλάμινα σε πλαγιές και βράχια, όπως τόσο χαρακτηριστικά τραγουδάει ο Γιάννης Ρίτσος: «Κυκλάμινο, κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα/ που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις;».
- 3. Οι μεγάλες γιορτές του Οκτωβρίου
Η μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 26 του μήνα, έχει δώσει στον Οκτώβριο την προσωνυμία «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Όπως μας αναφέρουν οι Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης: «Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από το λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δυο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν το έτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα».
Τον ίδιο αυτό μήνα γιορτάζεται και η μνήμη του Ευαγγελιστή Λουκά, στις 18 Οκτωβρίου, ο οποίος εκτός του τρίτου Ευαγγελίου συνέγραψε επίσης και τις Πράξεις των Αποστόλων. Ο Λουκάς, όμως, είναι επίσης γνωστός και ως ιατρός, αλλά και ως ζωγράφος, «καθώς σ’ αυτόν αποδίδεται η ιστόρηση των παλαιότερων και αυθεντικών προσωπογραφιών της Θεοτόκου».
Ο μήνας, πάντως, αρχίζει με την εορτή του πολιούχου των Αθηνών, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη στις 3 του μήνα. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Ζωγραφίδης:
«Όταν ο Απόστολος Παύλος κατέβηκε από το βήμα του Αρείου Πάγου, δεν φαίνεται να πέτυχε τίποτα το σπουδαίο. Μπορεί η ομιλία του, όπως τη διασώζουν οι Πράξεις των Αποστόλων, να θεωρήθηκε αργότερα καταστατικό κείμενο για τη σχέση του χριστιανισμού με τον ελληνισμό, όμως δεν έκανε καλή εντύπωση στους Αθηναίους. Δυο-τρεις μόνο τον πλησίασαν, γιατί πίστεψαν στα λόγια του, και ανάμεσά τους κάποιος Διονύσιος Αεροπαγίτης…».
Κι ενώ τα κείμενα που αποδίδονται σ’ αυτόν ήταν σημαντικά, «γι’ αυτό άλλωστε συνεχίζουμε να τα διαβάζουμε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον και σήμερα», εντούτοις γράφτηκαν πιθανότατα το 520 μ.Χ. από έναν χριστιανό μοναχό συριακής καταγωγής, ο οποίος χρησιμοποίησε νεοπλατωνική γλώσσα και θεωρίες.
- 4. Ο Οκτώβριος στην ιστορία της Ελλάδας
Αλλά ο Οκτώβριος συνδέεται επίσης στενά και με τρία σημαντικά ορόσημα της πρόσφατης ιστορίας μας. Όπως μας περιγράφει η Μαρίνα Πετράκη:
«Η νικηφόρα είσοδος στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912 μεταμόρφωσε την αμελητέα Ελλάδα σε υπολογίσιμη δύναμη.
Η απόρριψη του φασιστικού τελεσίγραφου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συμπύκνωσε σε μια λέξη την ομοψυχία και αγωνιστικότητα που στήριξαν, πέρα από κάθε ελπίδα και απελπισία, τον αγώνα στα βουνά της Αλβανίας, στις πόλεις και την ύπαιθρο της κατεχόμενης Ελλάδας.
- Δείτε επίσης: Ο Ελύτης στο Αλβανικό Μέτωπο το 1941 «Άξιον Εστί»
Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 πυκνώνει συμβολικά το πέρασμα από τον εφιάλτη του εξανδραποδισμού στις προσδοκίες, και τις διαψεύσεις, του μεταπολεμικού κόσμου μας».
- 5. Η Οδύσσεια των ημερολογίων – Η αστρονομία και το όνομα του μήνα
Αρχαίο Ρωμαϊκό ψηφιδωτό του 3ου αιώνα μ.Χ., με σύμβολο ένα άστρο και με δύο αντρικές
μορφές που κοιτούν τον Οκτώβριο τον ουρανό – πιθανή αναφορά σε πολιτικό γεγονός.
Ο Οκτώβριος όπως δηλώνει η ονομασία του, αρχικά ήταν ο όγδοος μήνας του έτους στο αρχέγονο ρωμαϊκό ημερολόγιο, που τότε άρχιζε από τον μήνα Μάρτιο.
Πραγματικά, η ονομασία October, προέρχεται από τη λατινική λέξη octo, που σημαίνει οκτώ. Και αυτό επειδή εξαρχής ορισμένοι μήνες ονομάζονταν με την αριθμητική σειρά τους. Ωστόσο –με την προσθήκη των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου στο έτος– ο Οκτώβριος μετακινήθηκε στη δέκατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει η ονομασία του.
Στα νησιά του Αιγαίου ονομάζεται ενίοτε και Τρυγομηνάς, όπως και στον Πόντο, λόγω του τρύγου των αμπελιών. Η μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 26 του μήνα, έχει δώσει στον Οκτώβριο την προσωνυμία «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από τον λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δύο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν το έτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα.
- 6. Οι δρόμοι των νερών και των κοπαδιών – Κτηνοτροφική παράδοση
Ο Οκτώβρης είναι ο μήνας που οι ποιμένες, οδηγούμενοι και από τον οικολογικό καταναγκασμό, αρχίζουν να κατεβαίνουν με τα κοπάδια από τα αλπικά λιβάδια των βουνών στους κάμπους, να ξεχειμωνιάσουν. Όσο αισιόδοξο και άνετο είναι το ανέβασμα ανθρώπων και ζώων μέσα στην ανοιξιάτικη φυσική αλλά και ψυχική ευδία, τόσο αγωνιώδες και επίπονο είναι το κατέβασμα μέσα στη φθινοπωρινή συγκυρία, οπότε η μέρα έχει μικρύνει, τα ζώα εγκυμονούν, οι καιρικές συνθήκες είναι συχνά αντίξοες.
- Δείτε επίσης: Η ψυχή της Ρωμιοσύνης βρίσκεται στον ήχο του Κλαρίνου
- 7. Οκτώβριος και Τέχνη – Ο «Κόκκινος Αμπελώνας» του Βαν Γκογκ
Ο Vincent Van Gogh κατάφερε να πουλήσει μόνο ένα πίνακα του από «Το κόκκινο αμπέλι» (Arles, 4 November 1888}, μόλις τέσσερις μήνες πριν τον θάνατό του. Αυτός ο πίνακας του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, δημιουργημένος το 1888 στην περίοδο που ο ζωγράφος διέμενε στην Αρλ της Γαλλίας, αποτελεί ένα από τα λίγα έργα που πούλησε κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Το έργο απεικονίζει έναν αμπελώνα με φλογερά κόκκινα φύλλα υπό το φως του ήλιου, σε μια παλέτα χρωμάτων που αντανακλά τα συναισθήματα και την κατάθλιψη του ζωγράφου.
Η σκληρή αγροτική ζωή, ο ήλιος που βοηθά αλλά και δυσκολεύει τη ζωή και την εργασία, οι αγρότες που σκυμμένοι μαζεύουν με κόπο τα σταφύλια μέσα σε μεγάλα καλάθια.
Το κόκκινο κυριαρχεί ως χρώμα εξ’ ου και το όνομα το Κόκκινο Αμπέλι. Οι δυναμικές πινελιές του προσδίδουν ζωντάνια, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν σύμβολο της περιόδου εξέλιξης της τέχνης του Βαν Γκογκ.
Ο Κόκκινος Αμπελώνας του Βαν Γκογκ, ( 1888} με φλογερά
κόκκινα φύλλα και αγρότες στον φθινοπωρινό τρύγο.
- 8. Εποχές - από την Οκτάνα - Ανδρέας Εμπειρίκος (απόσπασμα)
Τώρα που τέλειωσε το καλοκαίρι, τώρα που μπαίνει ο μην Οκτώβρης,
σαν αυτοκράτωρ με πορφύρα, και πέφτουν οι βροχές του φθινοπώρου,
και αναπνέω τις μυρουδιές της μουσκεμένης γης, σκεπτόμενος…
τώρα που μεσ’ στον κήπο μας απόμειναν λίγα, ελάχιστα λουλούδια και
πέφτει στη βεράντα μας το σούρουπο νωρίς, εδώ, που ακόμη προ μηνός
επάλλοντο στον φλογερό ορίζοντα τα τζιτζίκια, και τώρα πίπτουν κεραυνοί.
Διαβάστε επίσης: Ο Ανδρέας Εμπειρίκος διαβάζει Εμπειρίκο από την συλλογή, Οκτάνα. Μα τί θα πει Οκτάνα; - Ανάλυση
Οκτώβριος: μια πύλη ιστορίας, παράδοσης και φύσης 🍂
Ο Οκτώβριος μοιάζει με κοσμική αναπνοή: τα πρωτοβρόχια ξεπλένουν τη σκόνη του καλοκαιριού, τα χρυσάνθεμα ανθίζουν σαν φθινοπωρινά άστρα στη γη, και η μέρα μικραίνει καθώς ο ήλιος γέρνει στον χειμώνα. Είναι ο μήνας όπου η φύση θυμίζει στον άνθρωπο τη θνητότητα και ταυτόχρονα την αναγέννηση· ο χρόνος δεν είναι ευθύγραμμος αλλά κύκλος, μια αέναη παλίρροια φθοράς και ελπίδας. Στην κοσμολογία του φθινοπώρου, κάθε σταγόνα βροχής είναι σαν λέξη που γράφει στο χώμα την ιστορία του ουρανού, κάθε γιορτή του Οκτώβρη γίνεται υπόμνηση ότι ο πολιτισμός ριζώνει σε μνήμη και σε υπέρβαση. Έτσι, ο Οκτώβριος δεν είναι απλώς μήνας· είναι φιλοσοφικός καθρέφτης όπου η ψυχή βλέπει την περατότητά της και, ταυτόχρονα, τη δίψα της για αιωνιότητα.
- 9. Βιβλιογραφία και Πηγές
• Ελένη Ψυχογιού - Λαογράφος, Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
• Ο Μήνας Οκτώβριος (Διονύσης Π. Σιμόπουλος (1943 -7 Αυγ 2022), Επίτιμος Δ/ντής του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου). Οι Μήνες Σεπτέμβριος και Οκτώβριος, Γεωτρόπιο Ελευθεροτυπίας, Τεύχος 489 (29 Αυγούστου 2009).
• Θεοδοσίου Στράτος και Δανέζης Μάνος, «Η Οδύσσεια των Ημερολογίων - Αστρονομία και παράδοση». Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 1996.
• Αγαπάω πολύ τον Οκτώβρη: Φαίδων Χριστοδουλάκης (MA Θεολογίας)
• Αφιέρωμα: Οκτώβριος, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ Καθημερινής, 7 Οκτωβρίου 2001
• Ο Κόκκινος Αμπελώνας (1888) του Βίνσεντ Βαν Γκογκ / Vincent van Gogh (1853–1890): The Red Vineyard / Red Vineyard at Arles (Montmajour) Wikidata Βίνσεντ βαν Γκογκ Κατάλογος έργων
• Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975) «Τώρα που τέλειωσε το καλοκαίρι» Απόσπασμα από το ποίημά του με τίτλο «Εποχές». από την Οκτάνα (Βλ. εδώ)
• Το οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr
Οι Αναγνώστες και Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook
♦ Παραδοσιακός Αργαλειός: Τα κείμενά σας, οι μουσικές, τα χρώματα, οι μυρουδιές, οι θύμισες, το ήθος τους με ταξίδεψαν, σοφή μας φίλη. Σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου! (Μια απόγονος ενός κόσμου που τέτοιον καιρό ταξίδευε προς τα χειμαδιά του θεσσαλικού κάμπου, αφήνοντας την πρώτη πατρίδα στα ψηλά βουνά της Πίνδου)
♦ υιος άσωτος (Sotirios Laliotis): Πράγματι δημιουργεί την αίσθηση του νέου και μάλιστα χωρίς απαραίτητα της προϋποθέσεις του προηγούμενου. Μας αφήνει όμως, εμείς να συνθέσουμε το παλιό με αυτό που θα θέλαμε σαν καινούργιο. Να είσαι καλά σοφία που μοιράζεσαι μαζί μας τα δικά μας ανεκλάλητα. 21 Οκτ 2018
Video (Παλιά Γειτονιά) 1937 Ποζέλι Λουίζα & Κώστας Μανιατάκης
♦ Σοφία Ντρέκου 18 Οκτωβρίου 2017 στις 9:59 μ.μ.: Φθινόπωρο, η εποχή με τα ωραιότερα χρώματα. Το φως λιγοστεύει, οι μέρες μικρές. Νεκρά χρωματιστά φύλλα οι αναμνήσεις. Ο Βοριάς τα παρασέρνει στην παγωμένη νύχτα κι η θάλασσα σβήνει στην άμμο τα βήματα των εραστών που χώρισαν. «Αγαπάω πολύ τον Οκτώβρη. Για πολλούς λόγους...
Aggelos Aslanidis: διαγωνίσματα τουλάχιστον ένα σε κάθε μάθημα μπορεί και δύο Αξιολόγηση και Ανταμοιβή των μαθητών. Οκτώβριος εορτή της σημαίας μας στα σχολεία, κατάθεση του προγραμματισμού κάθε μαθήματος από τους εκπαιδευτικούς. Άντε λοιπόν να μαζέψεις τον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης από τους καθηγητές και ιδιαίτερα από αυτούς που θέλουν να πουν πολλά... 18 Οκτ 2017 στις 10:24 μ.μ.
Aggelos Aslanidis: Οκτώβριος, στο νέο σχολείο//της χαμογέλασα// της έπιασα το χέρι// της είπα σ' αγαπώ// μου χαμογέλασε // στο διάλειμμα μου είπε// έλα στο παγκάκι κοντά στην ακακία// αν μιλούσε το παγκάκι ή η ακακία σήμερα πόσα πολλά θα είχαν να πουν... θυμάσαι... 18 Οκτ 2017 στις 10:32 μ.μ.
Σοφία Ντρέκου: Καλλιεπέστατα συμπληρώσατε την λογοτεχνική μου δημοσίευση κ. Aggelos. Η ποίηση και τα σχόλια σας με ξεκουράζουν χρωματιστά. Θα τα συμπληρώσω στο τέλος της δημοσίευσης.
★ ⋰⋱ ★ ⋰⋱ ★ ⋰⋱ ★ ⋰⋱ ★ ⋰⋱ ★ ⋰⋱ ★⋰⋱ ★
Sophia Drekou: Καλόν Οκτώβρη 🍂 με φθινοπωρινή
✨αστερόσκονη ευγνωμοσύνης και φωτός. 1 Οκτ. 2025
Sophia Drekou: Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας θυμίζει ο Οκτώβρης;
Απάντηση Ιωάννης Πετκου: Sophia Drekou Βροχές, ομίχλη, αποσύνθεση,,, κίτρινα φύλλα δέντρων πού θυμίζουν θάνατο.
Απάντηση Sophia Drekou: Ιωάννης Πετκου, αλήθεια ο Οκτώβρης έχει και αυτή τη μελαγχολία της αποσύνθεσης και των κιτρινισμένων φύλλων. Μα μέσα από τη φθορά γεννιέται και η ανανέωση. Τα πρωτοβρόχια ξεπλένουν, τα χρυσάνθεμα ανθίζουν και η μνήμη του μήνα, μάς διδάσκει ότι κάθε τέλος κρύβει μια νέα αρχή.
♦ Θεολογία, Επιστήμη, Λογοτεχνία 1 Οκτωβρίου 2015
♦ Αέναη επΑνάσταση 20 Ιανουαρίου 2015
♦ Αέναη επΑνάσταση 21 Ιανουαρίου 2015
♦ Αέναη επΑνάσταση 8 Φεβρουαρίου 2015 στις 3:11 π.μ.
1 σχόλιο:
Κυρία Ντρέκου,
Καλησπέρα και καλό φθινόπωρο. Χωρίς περιττά λόγια,
έχω να πω πως το ιστολόγιό σας, το ποίο συνδυάζει αρμονικά
θρησκεία, φιλοσοφία και τέχνη, είναι από τα πιο όμορφα στον χώρο
του Διαδικτύου. Νηφαλιότητα στην άποψη, κριτική διάθεση στα κακώς
κείμενα αλλά και επισήμανση των θετικών, όπου βρίσκονται βέβαια, είναι,
κατά την γνώμη μου, μερικές από τις σπουδαίες αρετές του blog. Συνεχίστε έτσι,
επειδή αυτό που κάνετε το έχουμε ανάγκη. Έχουμε μπουχτίσει από ανόητες κραυγές
και χυδαία αυτοαναφορικότητα στις λεωφόρους του Διαδικτύου. Καλό βράδυ και καλή δύναμη σε ό,τι κάνετε.
Με εκτίμηση,
Βασίλης Ι. Κρομμύδας
Θεολόγος (M.Sc. Θρησκειολογίας)-Συγγραφέας
Δημοσίευση σχολίου